Ένας βασικός λόγος να βρεθεί κανείς στην πόλη Livingstone της Ζάμπια είναι για να επισκεφθεί λίγο πιο κάτω τους εκπληκτικούς καταρράκτες Μόσι Όα Τούνια (μεταφρασμένο σε «Ο καπνός που βροντάει»), γνωστοί και ως Καταρράκτες της Βικτώρια, μεταξύ της Ζάμπια και της Ζιμπάμπουε. Όπως περπατούσα κι εξερευνούσα το ταπεινό κέντρο της πόλης, τον Αύγουστο του 2018, περνώντας μέσα από μία υπαίθρια, λαϊκή αγορά, συνειδητοποίησα ξαφνικά το εξής: μετά από κάποια ταξίδια που έκανα με σακίδιο στον αναπτυσσόμενο κόσμο, είχα πλέον εξοικειωθεί με την απουσία βασικών υποδομών και τη θέα και ύπαρξη πολλών σκουπιδιών στο έδαφος, λόγω της απουσίας κρατικών υποδομών και συστημάτων διαχείρισης των αποβλήτων (πέραν της επιτόπιας καύσης από τους ντόπιους), και δεν μου έκαναν πλέον τόση εντύπωση.
Από τη μια αυτό είναι «καλό», γιατί μου επιτρέπει να ταξιδεύω χωρίς να σοκάρομαι και να απωθούμαι τόσο πολύ από τις τραγικές πραγματικότητες για τις τεράστιες ποσότητες σκουπιδιών που βρίσκονται πεταγμένες σε συγκεκριμένα μέρη του πλανήτη, και από την άλλη κακό γιατί είναι ενδεικτικό των ψυχολογικών αμυνών που αναπτύσσουν οι άνθρωποι για να προσποιηθούν ότι ένα σοβαρό πρόβλημα γύρω τους δεν υπάρχει. Αυτές τις άμυνες οι άνθρωποι τις χρησιμοποιούν για να διαχειριστούν πολλές δυσκολίες, π.χ. στις σχέσεις τους, στην πολιτική ζωή, στο πένθος, όμως μόνο βραχυπρόθεσμα είναι ωφέλιμες. Όταν γίνουν μόνιμες, αποτελούν ένδειξη άρνησης της αλήθειας και ανωριμότητα στη διαχείριση της.
Το πρόβλημα αυτό παρουσιάζεται σε όλη του τη δόξα και στο νησί μας. Όταν περπατώ ή οδηγώ και βλέπω σωρούς από σκουπίδια σε γειτονιές, σε λεωφόρους, στο πλάι των δρόμων, στα πεζοδρόμια, σε ανοικτά χωράφια/οικόπεδα, δίπλα από μονοπάτια στο βουνό, σε παράνομους σκουπιδότοπους, σκέφτομαι ότι κι εμείς σε ένα υποανάπτυκτο τόπο ζούμε και κυκλοφορούμε. Το ίδιο ισχύει και με τα αμέτρητα κόπρανα σκύλων, συμπεριλαμβανομένων αυτών που κινούνται με τους αναίσθητους και απολίτιστους ιδιοκτήτες τους, που δεν μπαίνουν καν στον κόπο να τα μαζέψουν από χάμω, ή τα αφήνουν εκεί σκόπιμα. Μόνο και μόνο για αυτό το ζήτημα, η Αγωγή του Πολίτη επιβάλλεται να υπάρχει στα σχολεία!
Όπως και σε πολλές Αφρικανικές χώρες, έτσι κι εδώ η διαφθορά, όπως ήδη γνωρίζουμε, άγγιξε και την ανύπαρκτη διαχείριση αποβλήτων και αναμένονται τα νέα, τεράστια πρόστιμα από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για τη μη-συμμόρφωση της Κυπριακής Δημοκρατίας σε δεσμεύσεις που έχει πάρει. Οι κάτοικοι της Κύπρου είναι σχεδόν «πρωταθλητές Ευρώπης» στην παραγωγή μεγάλων όγκων σκουπιδιών ανά άτομο ετησίως. Δε μας είναι αρκετό, φαίνεται, που η ατμόσφαιρα μας βρωμίζει όλο και περισσότερο κάθε χρόνο από τη σκόνη και τα καυσαέρια. Κάτι μου λέει ότι για να καθαρίσουν όλες οι βρωμιές και τα σκουπίδια που βρίσκονται πεταγμένα, μαζεμένα και παρανόμως θαμμένα σε όλο το νησί, ούτε οι καταρράκτες της Βικτώρια και το νερό που μεταφέρει ορμητικά προς αυτούς ο ποταμός Ζαμπέζι όταν βρίσκεται στο απώγειο του όγκου του, δεν μας φτάνουν.
Στο κέντρο του Όσλο, πρωτεύουσα της Νορβηγίας, υπάρχει ένα εντυπωσιακό άγαλμα του καλλιτέχνη Ola Enstad, με τίτλο «Fist and Rose». Σας συστήνω να το επισκεφθείτε από κοντά, αν βρεθείτε ποτέ στη συγκεκριμένη πόλη. Μέσα από το έδαφος αναδύεται ένα μεγάλο μεταλλικό χέρι σφιγμένο σε γροθιά, που κρατά σφικτά ένα τριαντάφυλλο. Φανταστείτε αν κάθε φορά που ένα ανεύθυνο δίποδο πετούσε και άφηνε ένα σκουπίδι στο έδαφος, να έβγαινε την ίδια στιγμή ένα χέρι, όπως αυτό του αγάλματος, μέσα από τη Γη και να του πετούσε πίσω στα μούτρα, ή στο αυτοκίνητο του, αυτά που τόλμησε να ρίξει χάμω. Θα γινόταν ο μαύρος χαμός! Κι όμως, ίσως μόνο έτσι να λαμβάναμε το μήνυμα ότι η γη δεν έχει καμία υποχρέωση να ανέχεται και να κρατά τις βρωμιές μας.
Για να είμαστε δίκαιοι, κάποιες ομολογουμένως όμορφες κοινότητες του νησιού, όπως οι κοινότητες Αναλυόντα, Μαθιάτη, Πολιτικού, Μιτσερού, Φαρμακά, Πλατανιστάσας, Αγίων Τριμιθιάς, Καλοπαναγιώτη, Εργατών, Πέρα Ορεινής, Φικάρδου, Σαραντίου, Κανναβιών, Μένοικου, Παλιομετόχου, Γαλάτας, Καμπιών, Αγίου Ιωάννη Μαλούντας, Καλού Χωριού Ορεινής, Φτερικουδίου, Νικηταρίου, Μάμμαρι, Φλάσου, και Μουτουλλά, βραβεύθηκαν τον Οκτώβριο από την Επαρχιακή Διοίκηση Λευκωσίας για τις εκστρατείες καθαριότητας που διοργάνωσαν, μετά από σχετική προκήρυξη διαγωνισμού. Το ζήτημα, βέβαια, είναι να μη χρειαζόμαστε διαγωνισμούς και χρηματικά έπαθλα για να είμαστε υπεύθυνοι και καθαροί πολίτες.
Βορείως της Πράσινης Γραμμής, το Κάρμι μου φαίνεται να είναι η πιο καθαρή και περιποιημένη κοινότητα, όπου ζουν πολλοί μη-Κύπριοι (Άγγλοι, Γερμανοί, κλπ). Ίσως για αυτό να είναι και τόσο φροντισμένο...
*Ψυχολόγος, Εκπαιδεύτρια
