Του ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΥ ΕΛΛΗΝΑ*
Οι τιμές φυσικού αερίου στην Ευρώπη συνέχισαν να αυξάνονται κατά το μεγαλύτερο μέρος του 2024, ως αποτέλεσμα της αυξανόμενης ζήτησης φυσικού αερίου, και εξακολουθούν να αυξάνονται, ειδικά μετά τον τερματισμό των ροών ρωσικού φυσικού αερίου μέσω της Ουκρανίας. Ήταν στο χαμηλότερο σημείο τους τον Φεβρουάριο, κοντά στα €22/MWh στον ολλανδικό κόμβο εμπορίου φυσικού αερίου TTF, αλλά μέχρι τα τέλη Δεκεμβρίου αυξήθηκαν πάνω από 200% στα €50/MWh, με προειδοποιήσεις ότι ίσως και να φτάσουν τα €70/MWh το 2025, επηρεάζοντας ακόμη περισσότερο την ανταγωνιστικότητα της ευρωπαϊκής βιομηχανίας. Αντίθετα, οι τιμές φυσικού αερίου στις ΗΠΑ παραμένουν σταθερές γύρω στα €10/MWh, παρόμοια με τα προ-κρίσης επίπεδα, δίνοντάς της ισχυρό ανταγωνιστικό πλεονέκτημα.
Οι συνέπειες για την Ευρώπη είναι εκτεταμένες: υψηλότερες τιμές ενέργειας, εκτοξευόμενες τιμές ηλεκτρικής ενέργειας και περαιτέρω διάβρωση της βιομηχανικής βάσης της Ευρώπης.
Οι παράγοντες που συμβάλλουν σε αυτό είναι πολλοί και είναι βαθιά ριζωμένοι: εκτός από τον τερματισμό των προμηθειών ρωσικού φυσικού αερίου στην Ευρώπη μέσω της Ουκρανίας, ένας σκληρότερος χειμώνας, μεγάλες περίοδοι συννεφιασμένου και ήρεμου καιρού, που οδηγούν σε χαμηλές ταχύτητες ανέμου και χαμηλή ηλιοφάνεια, αναγκάζοντας αυξημένη εξάρτηση από το φυσικό αέριο, τις κυρώσεις των ΗΠΑ στη ρωσική Gazprombank -μέσω της οποίας γίνονται οι πληρωμές για την αγορά ρωσικού φυσικού αερίου- και, φυσικά, οι κοντόφθαλμες πολιτικές της ΕΕ για το φυσικό αέριο που αποθαρρύνουν τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις κοινής ωφελείας και εταιρείες από δέσμευση για μακροπρόθεσμες συμβάσεις αγοράς φυσικού αερίου και LNG.
Η Ευρώπη ετοιμάζεται για τον πιο κρύο χειμώνα από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, αυξάνοντας το ενεργειακό κόστος καθώς η ήπειρος εξαντλεί τα αποθέματα αποθηκευμένου φυσικού αερίου της με ταχύτερο ρυθμό από τον συνηθισμένο – τον ταχύτερο από το 2016. Τα επίπεδα αποθήκευσης φυσικού αερίου εξαντλούνται με ανησυχητικό ρυθμό, τώρα περίπου 30% χαμηλότερα από ό,τι το 2023. Ως αποτέλεσμα, το φυσικό αέριο για παράδοση το καλοκαίρι τιμολογείται τώρα σε premium ρεκόρ, που επιδεινώνεται από τις ανησυχίες για το πώς η Ευρώπη θα καταφέρει να ξαναγεμίσει τις αποθήκες φυσικού αερίου το καλοκαίρι.
Καθώς η ενεργειακή μετάβαση αναμένεται να είναι μια μακροχρόνια διαδικασία, οι υδρογονάνθρακες είναι πιθανό να συνεχίσουν να αποτελούν σημαντικό συστατικό του ευρωπαϊκού και παγκόσμιου ενεργειακού μείγματος ακόμη και μέχρι το 2050.
Ρωσικό φυσικό αέριο στην Ευρώπη
Το 2019 η Ρωσία παρείχε 172 δισεκατομμυρία κυβικά μέτρα (bcm) στην ΕΕ που κάλυπτε περίπου το 43% της ζήτησης φυσικού αερίου της. Μέχρι το τέλος του 2024, αυτό μειώθηκε σε περίπου 15 bcm, ή στο 5% της ζήτησης φυσικού αερίου στην ΕΕ. Αλλά κατά την ίδια περίοδο, οι προμήθειες ρωσικού LNG στην Ευρώπη αυξήθηκαν από περίπου 13 bcm/έτος σε περίπου 24bcm/έτος τώρα. Παρά τη δέσμευση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (ΕΚ) να το καταργήσει σταδιακά, εξακολουθεί να παρέχεται.
Ο τερματισμός της ροής ρωσικού φυσικού αερίου μέσω Ουκρανίας θα οδηγήσει σε αύξηση της ευρωπαϊκής ζήτησης για δαπανηρό LNG, με επιπτώσεις στο ενεργειακό κόστος. Θα οδηγήσει σε απώλεια $6,5 δισεκατομμυρίων δολαρίων/έτος για τη Ρωσία, αλλά θα είναι επίσης ένα οικονομικό πλήγμα για την Ουκρανία, η οποία κέρδιζε περίπου $1 δισεκατομμύριο δολάρια ετησίως από τέλη μεταφοράς φυσικού αερίου.
Αυτό συμβαίνει σε μια περίοδο που η ζήτηση για θέρμανση είναι υψηλή, με τη Σλοβακία και τη Μολδαβία να επηρεάζονται περισσότερο. Άλλες χώρες που επηρεάζονται, αλλά σε μικρότερο βαθμό, είναι η Ουγγαρία και η Αυστρία. Ο Σλοβάκος Πρωθυπουργός έφτασε στο σημείο να κατηγορήσει την Ουκρανία ότι βλάπτει τα εθνικά οικονομικά συμφέροντα ενός κράτους μέλους της ΕΕ. Η Αυστρία έχει ήδη κάνει ρυθμίσεις για την εισαγωγή LNG και η Ουγγαρία έχει στραφεί στον TurkStream.
Οι αξιωματούχοι της ΕΚ ήταν ανένδοτοι ότι η ΕΕ μπορεί να επιζήσει χωρίς προμήθειες από ρωσικούς αγωγούς, ακόμα κι αν αυτό σημαίνει ότι θα εξαρτάται από ακριβότερο LNG από αλλού. Δυστυχώς, όμως, το αποτέλεσμα αυτού είναι ακόμη υψηλότερες τιμές φυσικού αερίου, τώρα τριπλάσιες από τα επίπεδα πριν από την κρίση. Το Bloomberg έφτασε στο σημείο να πει ότι οι Ευρωπαίοι πολιτικοί αρνούνται να αντιληφθούν τις προκλήσεις που δημιουργεί η νέα κατάσταση.
Το Πανεπιστήμιο Columbia λέει ότι «οι ηγέτες της ευρωπαϊκής πολιτικής γνωρίζουν καλά ότι η βιομηχανική βάση της Ευρώπης έχει αποδεκατιστεί, αλλά η απάντηση φαίνεται να είναι πάντα απλώς θέσπιση περισσότερων κανονισμών!»
Αυτό, όχι μόνο οδηγεί σε υψηλότερες τιμές ηλεκτρικής ενέργειας, αλλά καθιστά την ευρωπαϊκή βιομηχανία ακόμη πιο μη-ανταγωνιστική. Η βιομηχανική βάση της Ευρώπης αποδεκατίζεται, με την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα να προειδοποιεί ότι η χαμηλή ανάπτυξη και το υψηλό χρέος κινδυνεύουν να οδηγήσουν την Ευρωζώνη σε νέα κρίση.
Οι βιομήχανοι της Ευρωζώνης αναφέρουν ότι οι επιχειρηματικές συνθήκες χειροτερεύουν καθώς η ΕΕ παλεύει με τις υψηλές τιμές της ενέργειας και κακές επιχειρηματικές επενδύσεις. Η παραγωγή της γερμανικής βαριάς βιομηχανίας σημείωσε βουτιά 20% τα τελευταία τρία χρόνια, χάνοντας όλο και περισσότερο ενεργοβόρες βιομηχανίες και εξαγωγές. Αυτές οι εξελίξεις ώθησαν την Πολωνία να θέσει την ενεργειακή ασφάλεια στην κορυφή της ατζέντας της προεδρίας της ΕΕ, παραμερίζοντας το κλίμα.
Η αναμενόμενη διευθέτηση του ουκρανικού προβλήματος, υπό την πίεση του Προέδρου Τραμπ, ωθεί τώρα όλο και περισσότερους ειδικούς να προτείνουν ότι όταν καταλαγιάσει το Ουκρανικό το φθηνό ρωσικό αέριο μέσω αγωγών θα επιστρέψει στην Ευρώπη, με κάποιους να υποδηλώνουν ότι μάλλον πρόκειται περισσότερο για « πότε και πόσο» παρά «αν». Θα πρέπει να υπενθυμίσουμε ότι ένας από τους αγωγούς Nord Stream II εξακολουθεί να είναι λειτουργήσιμος. Είναι ενδεικτικό ότι παρά τη δηλωμένη πρόθεση της Ευρώπης να καταργήσει πλήρως τις εισαγωγές ρωσικού φυσικού αερίου, το ρωσικό LNG συνεχίζει να προμηθεύει τις ευρωπαϊκές αγορές.
Αλλά αυτό μπορεί να μην σώσει τη γερμανική βιομηχανία που φτάνει σε ένα σημείο χωρίς επιστροφή. Η μεγαλύτερη οικονομία της Ευρώπης βρίσκεται σε τροχιά βιομηχανικής παρακμής που απειλεί να γίνει μη αναστρέψιμη και θα μπορούσε να παρασύρει την Ευρώπη μαζί της. Ειδικά σε μια περίοδο που η Ευρώπη αγωνίζεται να παραμείνει ανταγωνιστική με την Κίνα, να αντιμετωπίσει τον πόλεμο Ρωσίας-Ουκρανίας και τα επακόλουθά του και να ανταποκριθεί στις ολοένα πιο απομονωτικές και επιθετικές ΗΠΑ.
Παγκόσμια ζήτηση φυσικού αερίου
Η παγκόσμια προσφορά φυσικού αερίου παραμένει περιορισμένη ως αποτέλεσμα της ισχυρής αύξησης της ζήτησης φυσικού αερίου στην Ασία, που αναμένεται να συνεχίσει να αυξάνεται μέχρι το 2050. Η ζήτηση LNG της Ασίας προβλέπεται να έχει σχεδόν διπλασιαστεί μέχρι τότε.
Ωστόσο, οι προμήθειες LNG αναμένεται να βιώσουν μια «άνευ προηγουμένου» ώθηση που θα μπορούσε να οδηγήσει σε υπερ-παροχή LNG από το 2026 και μετά. Αυτό θα οδηγήσει σε χαμηλότερες τιμές και αντιμετώπιση των ανησυχιών για την προμήθεια φυσικού αερίου.
Τεράστια ποσά σε νέο LNG θα εισέλθουν στην αγορά από το Κατάρ και τις ΗΠΑ από τα τέλη του 2025 και μετά, οδηγώντας σε αύξηση σχεδόν κατά 50% της παγκόσμιας εξαγωγικής ικανότητας έως το 2030.
Όμως, με τα οφέλη του χαμηλότερου κόστους LNG να μην αναμένεται να υλοποιηθούν έως το 2026, το 2025 θα είναι μια δύσκολη χρονιά για την Ευρώπη όσον αφορά υψηλές τιμές ενέργειας.
Επιπτώσεις στην Κύπρο
Χωρίς χρήση φυσικού αερίου, δεν υπάρχει άμεσος αντίκτυπος στην Κύπρο από τις εξελίξεις στην Ευρώπη. Ακριβώς το αντίθετο. Εάν η Κύπρος καταφέρει να ολοκληρώσει τον τερματικό σταθμό εισαγωγής LNG στο Βασιλικό μέχρι το τέλος του 2025, η συγκυρία θα ήταν εξαιρετική για να επωφεληθεί από τις χαμηλότερες τιμές LNG που αναμένονται από το 2026 και μετά, καθώς άφθονο νέο LNG πλημμυρίζει τις αγορές.
Η τιμή του ηλεκτρικού ρεύματος στην Κύπρο παραμένει σε υψηλά επίπεδα -το δεύτερο υψηλότερο στην Ευρώπη με βάση την ισοτιμία αγοραστικής δύναμης- λόγω της χρήσης ντίζελ και του δεύτερου υψηλότερου φορολογικού συντελεστή στην Ευρώπη, που αντιπροσωπεύει περίπου το 35% της συνολικής τιμής. Η στροφή στο φυσικό αέριο θα μπορούσε να μειώσει τις τιμές ηλεκτρικής ενέργειας έως και 35%-40%, και περισσότερο, εάν οι φόροι μειωθούν στον ευρωπαϊκό μέσο όρο του 23%. Η ολοκλήρωση του τερματικού σταθμού του Βασιλικού πρέπει να είναι η πρώτιστή μας προτεραιότητα το 2025.
*Ανώτερου συνεργάτη στο Παγκόσμιο Κέντρο Ενέργειας του Ατλαντικού Συμβουλίου
