Η Κύπρος, ένα νησί με μοναδική φυσική ομορφιά, ξεχωριστή βιοποικιλότητα και σπάνια οικοσυστήματα, βρίσκεται σήμερα αντιμέτωπη με μια βαθιά και διαρκώς επιδεινούμενη περιβαλλοντική κρίση. Από τον Ακάμα μέχρι την Κόσιη και από τις αλυκές μέχρι τις παράκτιες περιοχές του Πρωταρά και της Πέγειας, το νησί χάνει χρόνο, γη, νερό και ζωή - στο όνομα μιας ανάπτυξης που δεν γνωρίζει όρια, δεν σέβεται την επιστήμη και σπάνια ακούει την κοινωνία.
Το σοβαρότερο περιβαλλοντικό πρόβλημα της Κύπρου σήμερα δεν είναι μεμονωμένο. Είναι δομικό: αφορά την ανεξέλεγκτη και κακοσχεδιασμένη ανάπτυξη - μια χρόνια και βαθιά παθογένεια που απλώνεται σε πολλούς τομείς ταυτόχρονα.
Πρώτα απ’ όλα, η υπερεκμετάλλευση της γης, με έμφαση στις παράκτιες περιοχές, οδηγεί σε απώλεια φυσικών τοπίων, καταστροφή ενδιαιτημάτων άγριας ζωής και τσιμεντοποίηση του φυσικού περιβάλλοντος. Η «αναβάθμιση» σε τουριστική ή οικιστική ανάπτυξη, πολλές φορές μέσα σε περιοχές Natura 2000, μεταφράζεται σε ξενοδοχεία και βίλες μέσα σε οικοτόπους. Η περίπτωση του Ακάμα δεν είναι εξαίρεση - είναι σύμπτωμα.
Ταυτόχρονα, η αλόγιστη κατανάλωση νερού σε ένα νησί με περιορισμένα υδατικά αποθέματα δημιουργεί ένα εκρηκτικό μείγμα. Οι γεωτρήσεις συνεχίζονται ανεξέλεγκτα, τα φράγματα αδειάζουν γρηγορότερα από όσο γεμίζουν και η επεξεργασία λυμάτων παραμένει ελλιπής. Οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής -πιο έντονες και ξηρές περίοδοι, αυξημένες πυρκαγιές, μείωση βροχοπτώσεων- επιβαρύνουν ακόμη περισσότερο μια ήδη ευάλωτη κατάσταση.
Σαν να μην έφταναν αυτά, η διαχείριση αποβλήτων παραμένει προβληματική. Παρά τις ευρωπαϊκές οδηγίες, η ανακύκλωση προχωρά με ρυθμούς χελώνας. Παράνομες χωματερές, καύση απορριμμάτων, έλλειψη εκπαίδευσης και διάχυτη απουσία εποπτείας συνθέτουν ένα περιβαλλοντικό σκηνικό τρίτου κόσμου. Η ρύπανση φτάνει μέχρι τη θάλασσα, με τις παραλίες να φιλοξενούν καθημερινά απορρίμματα που προέρχονται από την ανθρώπινη αδιαφορία και την ανυπαρξία συστημάτων καθαρισμού.
Το κοινό νήμα πίσω από όλα αυτά; Η έλλειψη πολιτικού σχεδιασμού και η παντελής απουσία μακροπρόθεσμου οράματος. Η ανάπτυξη στην Κύπρο εξακολουθεί να γίνεται με όρους δεκαετίας ’80: όποιος χτίζει, κερδίζει· όποιος προστατεύει, θεωρείται εμπόδιο. Η οικολογία δεν έχει ακόμα αναγνωριστεί ως σοβαρή στρατηγική επιλογή. Θεωρείται πολυτέλεια ή «ιδεοληψία».
Τι πρέπει να γίνει;
Πρώτον, απαιτείται πολιτική βούληση για ριζική αναθεώρηση του αναπτυξιακού μοντέλου. Η οικολογική διάσταση δεν μπορεί να είναι «συνοδευτικό» των επενδύσεων. Πρέπει να είναι η βάση τους.
Δεύτερον, πρέπει να θεσπιστούν αδιάβλητοι μηχανισμοί ελέγχου και κυρώσεων για όσους παραβιάζουν τη νομοθεσία - είτε είναι ιδιώτες είτε δημόσιοι φορείς. Οι ευρωπαϊκές νομοθεσίες υπάρχουν· το πρόβλημα είναι ότι στην Κύπρο τις εφαρμόζουμε à la carte.
Τρίτον, είναι αναγκαία η εκπαίδευση και η ευαισθητοποίηση των πολιτών, ήδη από το σχολείο. Η περιβαλλοντική συνείδηση δεν είναι έμφυτη - είναι πολιτισμικό κεκτημένο που χτίζεται μέσα από συμμετοχή, ενημέρωση και διαφάνεια.
Τέλος, η δημόσια πίεση πρέπει να ενταθεί. Οι πολίτες πρέπει να απαιτήσουν, να διεκδικήσουν και να λογοδοτήσουν οι ιθύνοντες. Αν δεν υπάρξει αντίσταση τώρα, θα συνεχίσουμε να παρακολουθούμε αμέτοχοι τον οικολογικό κατήφορο - μέχρι να είναι πια αργά.
Η Κύπρος αξίζει ένα μέλλον βιώσιμο, δίκαιο και πράσινο. Όχι άλλο τσιμέντο πάνω στην αμμουδιά, όχι άλλο νερό στις πισίνες όταν τα φράγματα στεγνώνουν, όχι άλλη σιωπή όταν η φύση φωνάζει. Η αλήθεια είναι μία: η ανάπτυξη χωρίς όρια, οδηγεί στην καταστροφή χωρίς επιστροφή.
*Μέλους κινήματος Οικολόγων
