Η κλιματική αλλαγή μας καλεί όχι απλώς να προσαρμοστούμε, αλλά να αλλάξουμε ριζικά - ως κοινωνίες, ως πολίτες, ως άνθρωποι.
Η κλιματική αλλαγή δεν είναι πια ένα μακρινό σενάριο για το μέλλον, ούτε μια αφηρημένη απειλή για την «επόμενη γενιά». Είναι εδώ. Είναι τώρα. Και είναι η πιο ριζική κρίση που έχει αντιμετωπίσει ποτέ ο ανθρώπινος πολιτισμός. Από ακραία καιρικά φαινόμενα και πυρκαγιές μέχρι την απώλεια βιοποικιλότητας, την επισιτιστική ανασφάλεια και τις κλιματικές μεταναστεύσεις, οι συνέπειες είναι ήδη παρούσες και επιδεινώνονται με γεωμετρική πρόοδο.
Μπροστά σε αυτή την κρίση, η ανθρωπότητα έχει δύο επιλογές: μετεξέλιξη ή καταστροφή. Δεν πρόκειται για υπερβολή. Δεν αρκεί πλέον να «προσαρμοστούμε» με ημίμετρα, ούτε να περιμένουμε ότι η τεχνολογία ή η αγορά θα «λύσουν» το πρόβλημα για εμάς. Αυτό που απαιτείται είναι μια βαθιά αλλαγή στάσης, αξιών και συλλογικής κατεύθυνσης. Πρέπει να αλλάξουμε όχι μόνο το πώς ζούμε, αλλά και το γιατί ζούμε.
Να γίνουμε πιο ανθρώπινοι: Η οικολογική κρίση είναι πρώτα απ’ όλα κρίση νοήματος. Προέκυψε από ένα μοντέλο ανάπτυξης βασισμένο στην απεριόριστη κατανάλωση, την ατομική απόσπαση από το φυσικό περιβάλλον και την ιδέα ότι η φύση είναι ένας απεριόριστος πόρος. Αν θέλουμε να αλλάξουμε πορεία, οφείλουμε να επαναπροσδιορίσουμε τον εαυτό μας όχι ως «κυρίαρχος» της φύσης, αλλά ως μέρος ενός εύθραυστου, ζωντανού οικοσυστήματος. Αυτό σημαίνει μια πιο ανθρώπινη προσέγγιση: με ενσυναίσθηση, ευθύνη, και επίγνωση των ορίων μας.
Να γίνουμε πιο ενεργοί: Η παθητικότητα και η αδιαφορία είναι πλέον πολυτέλειες που δεν μπορούμε να αντέξουμε. Η αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης δεν είναι μόνο υπόθεση κυβερνήσεων ή διεθνών συνθηκών. Είναι καθημερινή πολιτική πράξη. Από τις καταναλωτικές μας επιλογές μέχρι τις πολιτικές μας αποφάσεις, από τον τρόπο που μετακινούμαστε μέχρι τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε την ευημερία, όλα έχουν σημασία. Χρειαζόμαστε ενεργούς πολίτες που διεκδικούν, συμμετέχουν, ενημερώνονται και δεν επαναπαύονται σε «πράσινα» συνθήματα χωρίς ουσία.
Να γίνουμε πιο αντιδραστικοί: Αν κάτι μας διδάσκει η κλιματική κρίση, είναι ότι δεν μπορούμε να αποφύγουμε τη σύγκρουση με τα συμφέροντα που την παράγουν και τη συντηρούν. Η φαντασίωση μιας «πράσινης ανάπτυξης» χωρίς ρήξεις είναι επικίνδυνη. Η μετάβαση δεν μπορεί να είναι κοινωνικά ουδέτερη. Οικονομικά λόμπι, εταιρείες ορυκτών καυσίμων και πολιτικά κατεστημένα που επωφελούνται από την αδράνεια πρέπει να αντιμετωπιστούν με πολιτικό θάρρος και κοινωνική οργάνωση. Ο αγώνας για το περιβάλλον είναι ταυτόχρονα αγώνας για δημοκρατία και κοινωνική δικαιοσύνη.
Να γίνουμε πιο σοφοί: Σε μια εποχή πληροφορίας και παραπληροφόρησης, η ικανότητά μας να σκεφτόμαστε κριτικά είναι πιο σημαντική από ποτέ. Η κλιματική κρίση δεν είναι μόνο επιστημονικό ζήτημα. Είναι υπαρξιακό. Απαιτεί συστημική σκέψη, βαθιά παιδεία και πολιτισμική αυτογνωσία. Χρειαζόμαστε νέα αφηγήματα που να εμπνέουν συλλογική δράση και όχι φόβο, νέες αξίες που να επαναφέρουν τη ζωή, όχι το κέρδος, στο κέντρο της δημόσιας πολιτικής. Ο άνθρωπος μετά την κρίση θα είναι ένας άλλος άνθρωπος ή δεν θα υπάρξει. Αν θέλουμε να έχουμε μέλλον, πρέπει να μετεξελιχτούμε σήμερα. Όχι αύριο. Όχι «όταν ψηφιστεί ένα ακόμα σχέδιο πράσινης ανάπτυξης». Τώρα!
Η κλιματική αλλαγή μάς καλεί να κοιταχτούμε στον καθρέφτη και να αναρωτηθούμε: ποιοι θέλουμε να είμαστε; Αν η απάντηση είναι «ανθρώπινοι», τότε υπάρχει ακόμη ελπίδα. Δεν αρκούν τεχνολογικές λύσεις. Χρειάζεται ένας νέος οικολογικός ανθρωπισμός - ενεργός, συνειδητός και δίκαιος.
*Μέλους Κινήματος Οικολόγων
Λεζάντα Κεντρικής Φωτογραφίας: «Πολιτικοί συζητούν την υπερθέρμανση του πλανήτη» - γλυπτό του Ισπανού καλλιτέχνη του δρόμου Ισαάκ.
