Η περιβαλλοντική καταστροφή που προκαλείται από τις πολεμικές συγκρούσεις είναι ένα από τα πιο παραγνωρισμένα εγκλήματα κατά της φύσης και της ανθρωπότητας. Παρά τις διεθνείς διακηρύξεις για την προστασία του πλανήτη και τις δεσμεύσεις για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης, οι πόλεμοι συνεχίζουν να αφήνουν πίσω τους κατεστραμμένα οικοσυστήματα, τοξικά εδάφη και μολυσμένα νερά, επιτείνοντας την οικολογική καταστροφή σε τοπική και παγκόσμια κλίμακα.
Κάθε πολεμική σύρραξη, μικρής ή μεγάλης κλίμακας, επιφέρει μια αλυσίδα περιβαλλοντικών επιπτώσεων. Οι βομβαρδισμοί και οι εκρήξεις ισοπεδώνουν δάση, καταστρέφουν γεωργικές εκτάσεις και αποψιλώνουν περιοχές με υψηλή βιοποικιλότητα. Η χρήση χημικών όπλων, όπως παρατηρήθηκε στο παρελθόν στο Βιετνάμ με τον παράνομο ψεκασμό του παράγοντα Orange, αλλά και σε πιο πρόσφατες συγκρούσεις, μολύνει τα εδάφη και τις υδάτινες πηγές για δεκαετίες. Ακόμα και μετά το τέλος των εχθροπραξιών, οι συνέπειες παραμένουν: νάρκες, απενεργοποιημένα βλήματα και τοξικά κατάλοιπα εμποδίζουν την επαναφορά της γης σε βιώσιμη χρήση, θέτοντας σε κίνδυνο την υγεία των τοπικών κοινοτήτων και των μελλοντικών γενεών.
Η κλιματική κρίση επιδεινώνεται από τις στρατιωτικές δραστηριότητες. Ο στρατιωτικός τομέας αποτελεί έναν από τους μεγαλύτερους καταναλωτές ενέργειας και εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, όμως οι εκπομπές αυτές συνήθως εξαιρούνται από τις επίσημες μετρήσεις των κρατών για την επίτευξη των στόχων του Παρισιού. Πρόκειται για μια συνειδητή απόκρυψη της αλήθειας: οι ίδιες χώρες που διακηρύττουν την ανάγκη για «πράσινη μετάβαση» και «μηδενικό ανθρακικό αποτύπωμα», επενδύουν δισεκατομμύρια σε πολεμικές βιομηχανίες και εξοπλισμούς, οι οποίοι συντηρούν και τροφοδοτούν συγκρούσεις με ανυπολόγιστο οικολογικό κόστος.
Αυτή η διπροσωπία των κρατών είναι εξόφθαλμη. Στη μία πλευρά του τραπεζιού υπογράφονται συμφωνίες για την προστασία των ωκεανών, των δασών και του κλίματος, και στην άλλη σχεδιάζονται και υλοποιούνται στρατιωτικές επεμβάσεις που καταστρέφουν τα ίδια οικοσυστήματα που υποτίθεται ότι θέλουν να διασώσουν. Οι στρατιωτικές βάσεις εγκαθίστανται σε ευαίσθητες περιοχές, οι πολεμικές επιχειρήσεις μετατρέπουν ολόκληρες γεωγραφικές ζώνες σε νεκρές γαίες και οι βιομηχανίες όπλων συνεχίζουν απρόσκοπτα να πλουτίζουν, ενώ οι περιβαλλοντικές απώλειες δεν υπολογίζονται σε κανέναν ισολογισμό.
Η υποκρισία αυτή επεκτείνεται και στη διεθνή νομοθεσία. Αν και η Σύμβαση της Γενεύης απαγορεύει την «υπερβολική, μακροχρόνια και σοβαρή καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος» ως μέσο πολέμου, οι μηχανισμοί επιβολής του δικαίου είναι ασθενείς και συχνά αδρανείς. Σπάνια οι περιβαλλοντικές ζημιές ενός πολέμου αντιμετωπίζονται ως εγκλήματα και οι υπαίτιοι μένουν ατιμώρητοι. Η φύση μετατρέπεται σε σιωπηλό θύμα των ανθρωπίνων συγκρούσεων.
Αν οι κοινωνίες θέλουν πραγματικά να αντιμετωπίσουν την οικολογική κρίση, ο αγώνας για ειρήνη δεν είναι μόνο ηθική επιταγή, αλλά και περιβαλλοντική αναγκαιότητα. Δεν μπορεί να υπάρξει βιώσιμη ανάπτυξη σε καμένη γη ούτε πράσινο μέλλον πάνω σε σωρούς από ερείπια. Η αποστρατιωτικοποίηση, η διαφάνεια στις στρατιωτικές εκπομπές και η σύνδεση των περιβαλλοντικών συμφωνιών με δεσμευτικά μέτρα περιορισμού των πολεμικών δραστηριοτήτων είναι αναγκαία βήματα για μια ειλικρινή παγκόσμια προσπάθεια προστασίας του πλανήτη.
Η ώρα έχει φτάσει για την ανθρωπότητα να αναγνωρίσει ότι κάθε βόμβα που πέφτει στη Γη είναι πληγή που δεν αφορά μόνο τους ανθρώπους, αλλά όλη τη ζωή. Ο αγώνας για την ειρήνη είναι αγώνας για το περιβάλλον. Και κάθε υπογραφή κάτω από ένα κείμενο για την κλιματική δράση που δεν συνοδεύεται από ειρηνική πολιτική, δεν είναι τίποτα άλλο παρά ένα φύλλο συκής που καλύπτει τη συνενοχή μας στην καταστροφή.
*Μέλους Κινήματος Οικολόγων
