Η κλιματική κρίση δεν μεταμορφώνει μόνο το περιβάλλον, την οικονομία ή την πολιτική. Μεταμορφώνει και τον τρόπο που σκεφτόμαστε, μιλάμε, ερμηνεύουμε τον κόσμο. Ένα νέο λεξιλόγιο γεννιέται. Λέξεις που φέρουν εντάσεις, αξίες, ελπίδες, φόβους. Λέξεις που μας καλούν να ξαναδούμε τη σχέση μας με τα ζώα, τη φύση, τους άλλους ανθρώπους. Λέξεις που δεν περιγράφουν απλώς μια νέα πραγματικότητα, αλλά προσπαθούν να τη διαμορφώσουν.
Ακολουθεί ένα ενδεικτικό γλωσσάρι της οικολογικής αφύπνισης που χαρακτηρίζει τον 21ο αιώνα:
Αντισπισισμός (antispeciesism): Η ηθική και φιλοσοφική θέση που απορρίπτει τις διακρίσεις μεταξύ των ειδών. Όπως ο αντιρατσισμός απορρίπτει την ανωτερότητα μίας φυλής, ο αντισπισισμός αρνείται την ανωτερότητα του ανθρώπινου είδους απέναντι στα άλλα. Στο επίκεντρο: η ζωή, τα δικαιώματα και η αξία όλων των έμβιων όντων.
Βιγκανισμός (veganism): Πέρα από διατροφική επιλογή, είναι στάση ζωής που απορρίπτει την εκμετάλλευση και χρήση ζώων. Πλέον, συνδέεται άρρηκτα και με την οικολογία: η κτηνοτροφία προκαλεί σημαντικές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, καταναλώνει υπέρογκα φυσικούς πόρους και επιταχύνει την αποψίλωση.
Κλιματική δικαιοσύνη (climate justice): Η αναγνώριση ότι η κλιματική κρίση δεν επηρεάζει όλους το ίδιο. Οι πιο ευάλωτες κοινότητες -που έχουν συμβάλει λιγότερο στο πρόβλημα- υφίστανται τις σοβαρότερες συνέπειες. Η έννοια απαιτεί ισότητα, αποζημιώσεις, και συμμετοχή των φτωχών λαών στη λήψη αποφάσεων.
Αποανάπτυξη (degrowth): Αμφισβήτηση του δόγματος της συνεχούς οικονομικής μεγέθυνσης. Προτείνει λιγότερη παραγωγή και κατανάλωση, κοινωνική επανισορρόπηση, τοπικές λύσεις και επαναπροσδιορισμό της έννοιας της ευημερίας. Όχι φτώχεια για όλους, αλλά αυτάρκεια με αξιοπρέπεια.
Δίκαιη μετάβαση (just transition): Η πράσινη μετάβαση δεν πρέπει να αφήνει πίσω τους εργαζομένους των ρυπογόνων βιομηχανιών. Απαιτεί κοινωνικές πολιτικές, εκπαίδευση, ανακατανομή πόρων, έτσι ώστε να συνδυαστεί η περιβαλλοντική αλλαγή με κοινωνική συνοχή.
Οικοκτονία (ecocide): Νέος νομικός όρος υπό διαμόρφωση. Αφορά την εσκεμμένη ή αμέλεια που προκαλεί μαζική καταστροφή φυσικών οικοσυστημάτων. Ζητείται να αναγνωριστεί ως έγκλημα κατά της ειρήνης, όπως η γενοκτονία - με στόχο την αποτροπή και την απόδοση ευθυνών.
Κλιματικός ακτιβισμός (climate activism): Από ειρηνικές διαδηλώσεις έως ανυπακοή, ένα νέο κύμα δράσεων υπενθυμίζει στους ισχυρούς ότι η αδράνεια είναι συνενοχή. Κινήματα όπως το Fridays for Future και το Extinction Rebellion απηχούν την αγωνία μιας νεολαίας που διεκδικεί το αυτονόητο: μέλλον.
Οικολογική συνείδηση/Οικοκεντρισμός: Αντί για τον άνθρωπο στο κέντρο του κόσμου, η γη και η ζωή στο σύνολό της. Οικοκεντρισμός σημαίνει σεβασμός στα όρια της φύσης, ενσυναίσθηση για κάθε μορφή ζωής, σύνδεση με το φυσικό περιβάλλον ως προϋπόθεση νοήματος.
Ανθρακικό αποτύπωμα (carbon footprint): Μέτρο των εκπομπών που προκαλεί μία πράξη, προϊόν ή οργανισμός. Ένας δείκτης για το πόσο επιβαρύνουμε το περιβάλλον με την καθημερινότητά μας - και ένα εργαλείο για να αναζητήσουμε αλλαγές.
Κλιματικός καταρράκτης (climate tipping point): Σημείο χωρίς επιστροφή: μια μη αναστρέψιμη αλλαγή στο κλιματικό σύστημα, όπως η κατάρρευση των παγετώνων ή των δασών του Αμαζονίου. Μια έννοια που εντείνει το επείγον του παρόντος.
Κλιματική θλίψη/Οικο-άγχος: Όροι που περιγράφουν τις ψυχολογικές συνέπειες της κλιματικής κρίσης: αίσθηση αδυναμίας, φόβος, θυμός, απελπισία. Κυρίως στους νέους. Όμως ταυτόχρονα, αυτή η αγωνία γίνεται κινητήριος δύναμη για δράση, συλλογικότητα και ελπίδα.
Αυτό το νέο λεξιλόγιο δεν είναι μόδα. Είναι το απαραίτητο εργαλείο για να σκεφτούμε, να ονειρευτούμε και να δράσουμε για έναν άλλο κόσμο. Έναν κόσμο που δεν θα βασίζεται στην εκμετάλλευση και την υπερκατανάλωση, αλλά στη ζωή, τον σεβασμό και τη φροντίδα. Και όπως κάθε νέα γλώσσα, χρειάζεται πρώτα να τη μάθουμε - και μετά, να τη μιλήσουμε με τις πράξεις μας.
*Μέλους Κινήματος Οικολόγων
