Η δημόσια συζήτηση για την προοπτική ένταξης της Κύπρου στη ζώνη Σένγκεν το 2026 φέρνει στο προσκήνιο όχι μόνο τεχνικές αλλά και βαθιά πολιτικές και νομικές προκλήσεις.
Παρά τις διαβεβαιώσεις της κυπριακής κυβέρνησης και του Προέδρου, η πραγματικότητα αποδεικνύεται πολύ πιο περίπλοκη, με το χρονοδιάγραμμα να μοιάζει περισσότερο με ευσεβή πόθο παρά με ρεαλιστικό στόχο, όπως παρουσιάζεται από την έρευνα του CIReN Fact-Check, την οποία δημοσίευσε ο «Π».
Η Κύπρος έχει πράγματι σημειώσει πρόοδο στην τεχνική προετοιμασία, με την ένταξή της στο Σύστημα Πληροφοριών Σένγκεν (SIS) και τη δημιουργία ειδικής μονάδας δράσης. Ωστόσο, η διαδικασία αξιολόγησης από την ΕΕ βρίσκεται ακόμη σε εξέλιξη, με σημαντικές συστάσεις να εκκρεμούν, κυρίως στον τομέα της διαχείρισης εξωτερικών συνόρων και των επιστροφών μεταναστών. Η τεχνική ετοιμότητα αποτελεί αναγκαία αλλά όχι ικανή συνθήκη για την ένταξη στη Σένγκεν.
Το μεγαλύτερο εμπόδιο παραμένει η πολιτική και νομική πραγματικότητα της ντε φάκτο διαίρεσης του νησιού. Η Πράσινη Γραμμή, που δεν θεωρείται εξωτερικό σύνορο της ΕΕ, δημιουργεί ένα μοναδικό προηγούμενο. Η εφαρμογή των αυστηρών ελέγχων της Σένγκεν στην Πράσινη Γραμμή θα απαιτούσε είτε ειδική παρέκκλιση είτε αναθεώρηση του υφιστάμενου νομικού πλαισίου, κάτι που προϋποθέτει ομόφωνη πολιτική απόφαση από τα 29 κράτη μέλη της ζώνης Σένγκεν.
Επιπλέον, η κυπριακή κυβέρνηση δεν έχει παρουσιάσει συγκεκριμένο σχέδιο για το πώς θα αποφευχθεί η μετατροπή της Πράσινης Γραμμής σε «σκληρό σύνορο», ούτε έχει εξασφαλίσει την πολιτική συναίνεση των εταίρων της ΕΕ. Η εμπειρία άλλων χωρών (π.χ. Ρουμανία, Βουλγαρία) δείχνει ότι, ακόμα και μετά την τεχνική έγκριση, η πλήρης ένταξη μπορεί να καθυστερήσει για χρόνια λόγω πολιτικών ενστάσεων.
Η αυστηροποίηση των ελέγχων στη Γραμμή θα επηρεάσει άμεσα χιλιάδες Τουρκοκύπριους, καθώς και οικογένειες μικτών γάμων, προκαλώντας πιθανές καθυστερήσεις και δυσκολίες στη διακίνηση. Παράλληλα, ενδέχεται να ενισχυθούν τα αισθήματα απομόνωσης και αβεβαιότητας στην τουρκοκυπριακή κοινότητα, επιτείνοντας το ήδη τεταμένο κλίμα.
Με βάση όλα τα παραπάνω, η διακήρυξη για ένταξη της Κύπρου στη ζώνη Σένγκεν το 2026 μοιάζει παραπλανητική. Η κυβέρνηση πρέπει να τοποθετείται με μεγαλύτερη προσοχή και να μην δημιουργεί προσδοκίες. Η Κύπρος οφείλει να αναγνωρίσει ανοιχτά τις πολιτικές και νομικές προκλήσεις, να προχωρήσει σε ουσιαστικό διάλογο με όλες τις εμπλεκόμενες πλευρές και να αποφύγει τις υπεραπλουστεύσεις που υπονομεύουν την αξιοπιστία της. Μόνο μέσω ρεαλισμού, διαφάνειας και πολιτικής βούλησης μπορεί να διασφαλιστεί μια βιώσιμη πορεία προς τη ζώνη Σένγκεν.
