Όλες οι έρευνες κοινής γνώμης δείχνουν τον Πρόεδρο Νίκο Χριστοδουλίδη να έχει δημοτικότητα στα Τάρταρα. Ίσως τη χειρότερη για Πρόεδρο από ιδρύσεως Κυπριακής Δημοκρατίας…
Παρ' όλα αυτά, εξακολουθεί να είναι το φαβορί για επανεκλογή, να έχει τις περισσότερες πιθανότητες να επικρατήσει στις προεδρικές εκλογές σε δυόμιση χρόνια!
Γιατί αυτό;
• Γιατί ελέγχει το κράτος και τον κρατικό μηχανισμό.
• Γιατί έχει δημιουργήσει σε χρόνο - ρεκόρ έναν δικό του μηχανισμό σε όλο το νησί, αποτελούμενο από τοπικούς παράγοντες που τα συμφέροντά τους είναι συνδεδεμένα με την παραμονή του.
• Γιατί δεν έχει έντονη αντιπολίτευση από τα εκτός κυβέρνησης κόμματα – ιδιαίτερα από τον ΔΗΣΥ.
• Γιατί κέρδισε ήδη το στοίχημα «το μη χείρον βέλτιστον».
• Γιατί η χαμηλή δημοτικότητά του δεν έχει ποιοτικά χαρακτηριστικά έντονης αποστροφής, και άρα δεν υπάρχουν τεράστιες μάζες που να είναι ορκισμένοι αντίπαλοί του. Πολλοί δυσαρεστημένοι θα τον ξαναψήφιζαν κάτω από προϋποθέσεις.
• Γιατί η χαμηλή δημοτικότητά του έχει ανοίξει την όρεξη πολλών για διεκδίκηση της Προεδρίας – οι περισσότεροι δεν θεωρούνται και ιδιαίτερα αξιόλογες προσωπικότητες – άρα σε ένα σκηνικό πολλών περίπου ισότιμης δυναμικής υποψηφίων, επιπλέει.
Και κυρίως, επειδή ξέρει ότι όσοι τον επικρίνουμε παρασυρόμαστε από μια στρεβλή εντύπωση από τα ΜΚΔ και έχουμε την ψευδαίσθηση πως ήδη τον έχουμε κατατροπώσει. Οι αναλυτές του όμως γνωρίζουν πως η «νίκη» μας στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης είναι η μεγαλύτερη αυταπάτη μας...
Η «επανάσταση»
Ζούμε μια επανάσταση! Τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης μας απελευθέρωσαν από τον «ευθυγραμμισμένο» λόγο! Δεν είμαστε πια έρμαιο, ούτε των παρασκηνιακών συναλλαγών των καναλαρχών ούτε της βούλησης μεγαλοδημοσιογράφων, με τη δική τους ατζέντα.
Οι «ηγεμόνες» μπορεί να συνεχίζουν να αγοράζουν άμεσα ή έμμεσα τη δημοσιότητα – συγκροτήματα, εταιρείες δημοσίων σχέσεων ή δημοσκοπήσεων κ.λπ. – αλλά εμείς έχουμε ένα νέο κανάλι επικοινωνίας και διακίνησης ιδεών, που δεν μπορούν να το ελέγξουν εύκολα!
Μπορεί να είναι αστείο, αλλά είναι γεγονός: Η απληστία γέννησε και διέδωσε ένα Μέσο – τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης – που μας απελευθερώνει από την ίδια την πηγή της!
Μμμμμ…..
Από την άλλη, όλα δείχνουν ότι ζούμε μια δεύτερη κρίση της δημοκρατίας. Η πρώτη ήταν όταν «μας έδωσαν» τη δυνατότητα της ψήφου. Την οποία πάντα δυσκολευόμασταν να αποφασίσουμε τι να την κάνουμε, αφού άλλοι αποφάσιζαν ανάμεσα σε ποιους έχουμε να επιλέξουμε να ψηφίσουμε.
Τώρα, σε αυτή τη δεύτερη ευκαιρία, έχουμε ένα άλλο πρόβλημα: Να καταλάβουμε πώς λειτουργούν τα πράγματα!
Δηλαδή να ξέρουμε ποιον ακριβώς ρόλο διαδραματίζουμε ως πολίτες. Γίναμε επιτέλους βασιλιάδες στη σκακιέρα, ή εξακολουθούμε να είμαστε πιόνια; Και το χειρότερο: Γίναμε βασιλιάδες, ή μήπως είμαστε πιόνια που νομίζουν ότι είναι βασιλιάδες;
Οι «μάντρες»…
Όλα τα ΜΚΔ μας δίνουν την αίσθηση – όχι από κακή πρόθεση, έτσι είναι κατασκευασμένα – ότι έχουμε τη δυνατότητα απρόσκοπτης επικοινωνίας με όλο το σύμπαν της εκάστοτε κοινωνίας μας. Εν τέλει, προχωράμε με αυτή την εντύπωση, και θα δίναμε όρκο ότι έτσι είναι.
Στην πραγματικότητα, οι αλγόριθμοι των ΜΚΔ είναι κατασκευασμένοι για να διαχωρίζουν κάθε κοινωνία σε 10-12 ομάδες και πολλές υποομάδες. Αυτές οι ομάδες και υποομάδες τέμνονται με τους φίλους και ακολούθους, αλλά δεν συμπίπτουν παρά σε μικρό βαθμό με αυτούς. Μάλιστα, οι αλγόριθμοι αυτοί έχουν τη δυνατότητα όχι μόνο να αποφασίζουν αλλά και να αναπροσαρμόζουν τον εαυτό τους, ανάλογα με τις ανάγκες και τις συνθήκες. Το ποιους φίλους έχουμε, τι διαβάζουμε, τι σχολιάζουμε και σε ποιες αναρτήσεις κάνουμε λάικ, όλα μαζί μάς κατατάσσουν σε μια από αυτές τις ομάδες και υποομάδες.
Τα τελευταία τρία χρόνια, αυτοί οι αλγόριθμοι φροντίζουν να υπάρχει η αίσθηση της «διαπερατότητας»: Φανταστείτε δέκα κύκλους συνδρομητών των ΜΚΔ, π.χ. του fb. Αυτοί οι κύκλοι συνδρομητών είναι εντελώς ξεχωριστοί, και αναπαράγουν στο εσωτερικό τους τις ίδιες περίπου απόψεις. Όμως, τα τελευταία χρόνια, περίπου ένα 10% των αναρτήσεων του κάθε κύκλου μεταπηδά σε τακτά χρονικά διαστήματα σε κάποιον από τους υπόλοιπους, προκειμένου να υπάρχει η αίσθηση της διάχυσης.
Στην πραγματικότητα όμως, κατά ένα 90% μιλάμε και επικοινωνούμε μεταξύ μας μόνο όσοι ανήκουμε στον ίδιο ένα κύκλο, στην ίδια ομάδα-υποομάδα. Το γεγονός ότι κάποιοι – ινφλουένσερς, δημοσιοσχεσίτες, κ.λπ. – καταφέρνουν να απευθύνονται σε μεγαλύτερο ποσοστό στους άλλους κύκλους, δεν αλλάζει τον κανόνα.
Γιατί μας αφορά;
Το θέμα αφορά τον καθένα μας, γιατί έχουμε την ψευδαίσθηση ότι με όσα γράφουμε επηρεάζουμε σημαντικά την πραγματικότητα. Στον πραγματικό κόσμο όμως, φαίνεται ότι τα 500 λάικς ελάχιστα επηρεάζουν τις εξελίξεις.
Σε μεγάλο βαθμό, είμαστε ας πούμε «νικητές» στην κούρσα του δικού μας κύκλου (του ενός από τους 10-12). Έχουμε επιτύχει να μας αγαπούν εμάς περισσότεροι ομοϊδεάτες μας, από όσο αγαπούν άλλους ομοϊδεάτες μας.
Εν τέλει, οι αλγόριθμοι των ΜΚΔ κυρίως αναπαράγουν και ενδυναμώνουν την ψευδαίσθησή μας ότι είμαστε επιδραστικοί. Ότι δηλαδή πάψαμε να είμαστε πιόνια και γίναμε βασιλιάδες…
Οι δύο ψευδαισθήσεις
Αυτή η ψευδαίσθηση είναι καταλυτική: Ένα πιόνι που ξέρει ότι είναι πιόνι, θυμώνει και αντιδρά ως πολίτης, δίνει σαφή μηνύματα για το τι θέλει και τι δεν θέλει, επιλέγει αλλαγή με πάθος και με την ψήφο του, ακόμη κι όταν γνωρίζει ότι οι επιλογές του δεν έχουν πολλές πιθανότητες (λόγω της αδύναμης θέσης του). Γι’ αυτό ακριβώς και είναι πιο πρόθυμος να συνεργαστεί με άλλους πολίτες για να δυναμώσει τη φωνή του. Αντίθετα, ένα πιόνι που νομίζει ότι είναι βασιλιάς αντιδρά πολύ διαφορετικά. Εκτονώνει τον θυμό του με τις αναρτήσεις, έχει την αίσθηση ότι ολοκλήρωσε το καθήκον του απέναντι στον εαυτό του, την ιδεολογία του, και την κοινωνία, και κολυμπά μέσα στη βεβαιότητα ότι οι επιλογές του έχουν μεγάλες πιθανότητες επικράτησης.
Η δεύτερη ψευδαίσθηση είναι εκείνη της αυθεντικότητας: Επειδή τα ΜΚΔ δεν θέτουν περιορισμούς στο τι γράφει ή τι λέει κάποιος σε ένα βιντεάκι, νομίζουμε ότι διατηρούμε αλώβητη την αυθεντικότητά μας. (Παλιά, όλοι όσοι έγραφαν σε εφημερίδες αυτολογοκρίνονταν σε κάποιο βαθμό για να μην συγκρούονται με «τη γραμμή της εφημερίδας»). Δύο παράγοντες όμως μας οδηγούν σε ένα είδος σταδιακής και ασυναίσθητης ομογενοποίησης μέσα στον κύκλο μας:
(α) Ο βαθμός αποδοχής, αδιαφορίας, ή εναντίωσης στα όσα γράφουμε ή λέμε, μέσα στον κύκλο-μας, μας κάνει να στρογγυλεύουμε σταδιακά τα όσα λέμε, για να μην αποξενωθούμε από τους φίλους και όσους διαισθανόμαστε ότι ανήκουν στον κύκλο μας – έστω κι αν δεν τους γνωρίζουμε προσωπικά.
(β) Διαβάζοντας ή ακούγοντας διαρκώς τα όσα αναρτούν οι «ομόκυκλοί» μας, σταδιακά η ορολογία που χρησιμοποιούμε, τα συναισθήματα που εκδηλώνουμε, ομογενοποιούνται ακόμη περισσότερο, σε δεύτερο χρόνο.
Να ξέρουμε τι μας γίνεται
Έτσι, οι 10-12 παράλληλοι κύκλοι και οι υποομάδες τους ομογενοποιούνται στο εσωτερικό τους όλο και περισσότερο. Αυτό κάνει όλο και πιο περιορισμένα τα περιθώρια επιδραστικότητας ανάμεσα στους κύκλους. Με αυτόν τον τρόπο, από μιαν άποψη, τα ΜΚΔ μας αποξενώνουν από όσους ανήκουν στους άλλους κύκλους, όλο και περισσότερο.
Όλα αυτά δεν αποτελούν μανιφέστο κατά των ΜΚΔ. Αυτό θα ήταν εξαιρετικά αφελές. Εξάλλου, ακόμη και με τους περιορισμούς τους, τα ΜΚΔ εξακολουθούν να είναι ένα σημαντικό εργαλείο δημοκρατίας, διαλόγου και ελέγχου, στα χέρια των πολιτών.
Αλλά καλό είναι να ξέρουμε τη φύση τους, τις δυνατότητές τους, και το ότι δεν γίναμε βασιλιάδες από τη μια μέρα στην άλλη.
Το καλάθι
• …με τον στραβισμό (1): Είναι εντυπωσιακό το ότι όλα τα κόμματα λειτουργούν, οργανώνονται και πολιτεύονται αυτή τη στιγμή στη βάση περισσότερο των προεδρικών εκλογών του 2028, παρά στη βάση των βουλευτικών του 2026. Έτσι, το πώς θα κινηθούν στις βουλευτικές καθορίζεται ήδη από το ποια διλήμματα έχουν για τις προεδρικές.
• …με τον στραβισμό (2): Μια από τις παρενέργειες της επιδραστικότητας των ΜΚΔ είναι και το ότι οι προθέσεις αποδεικνύεται συχνά εντελώς διαφορετικές από το αποτέλεσμα. Ιδιαίτερα όταν η κριτική δεν συνοδεύεται από πρόταση. Για παράδειγμα, αν δεν είμαστε πειστικοί στο ότι επικρίνουμε (δικαίως!) την Αννίτα Δημητρίου επειδή υιοθετεί ακροδεξιά φρασεολογία, αλλά και ότι έτσι θα συρρικνωθεί ο ΔΗΣΥ (χάνοντας τους φιλελεύθερους μετριοπαθείς), στο τέλος απλώς θα διευκολύνουμε την ανάκτηση του ελέγχου του ΔΗΣΥ από τον Αναστασιάδη και τον Αβέρωφ. Άλλη η πρόθεσή μας, άλλο το αποτέλεσμα…
• …με τον στραβισμό (3): Κοιτάμε τις εξελίξεις στο Ουκρανικό και ευχόμαστε ενδόμυχα να επέλθει η ειρήνη με οποιοδήποτε κόστος… Έστω κι αν η εφαρμογή των ίδιων όρων στην περίπτωσή μας θα ήταν εφιάλτης, έστω κι αν η όλη διαδικασία έχει αλλάξει τόσο επικίνδυνα τα διπλωματικά θέσμια που κανείς πια δεν ξέρει τι τον περιμένει. Αλλά και ίδιοι οι πρωταγωνιστές δηλώνουν τον στραβισμό τους. Ο Τραμπ δεν θέλει ειρήνη, θέλει επιτυχία για να πάρει το Νόμπελ, ο Πούτιν δεν θέλει ειρήνη, θέλει κατοχυρωμένη επιτυχία χωρίς δεσμεύσεις για το τι θα κάνει αύριο.
