Καθώς φουντώνει η προεκλογική εκστρατεία ανάμεσα στους Τουρκοκύπριους, η πιθανή εκλογή του κεντροαριστερού υποψηφίου Τουφάν Ερχιουρμάν μπαίνει στο μικροσκόπιο των υπολοίπων άμεσα ενδιαφερομένων - των Ελληνοκυπρίων και του ΟΗΕ.
Στις 19 Οκτωβρίου η κάλπη θα καθορίσει ποιος θα είναι ο Τ/Κ ηγέτης. Αυτός θα καθίσει «επί ίσοις όροις» στο τραπέζι του ΟΗΕ με τον Κύπριο Πρόεδρο Νίκο Χριστοδουλίδη. Η ημερομηνία αυτή είναι σημαντική για τον Γενικό Γραμματέα Αντόνιο Γκουτέρες για να επιταχύνει τα βήματά του, αλλά και να αποφασίσει τον τρόπο που θα ενεργήσει αν εκλεγεί ο Τουφάν Ερχιουρμάν. Ήδη έγινε γνωστό ότι τον Νοέμβριο θα συγκαλέσει νέα άτυπη πενταμερή (2 κοινότητες συν 3 εγγυήτριες δυνάμεις) και αυτή θα είναι ουσιαστική.
Οριακή ψηφοφορία
Το ερώτημα είναι αν θα τα καταφέρει ο κεντροαριστερός μετριοπαθής υποψήφιος! Ο Ερχιουρμάν σκοπεύει να επαναφέρει ως βάση διαπραγμάτευσης την ομοσπονδιακή επανένωση. Σε αντίθεση με τον ανθυποψήφιό του Ερσίν Τατάρ που αξιώνει κρατική αναγνώριση, ο Ερχιουρμάν θεωρεί ότι μέσω της ομοσπονδίας η τ/κ κοινότητα θα είναι σε θέση να κατοχυρώσει τα συμφέροντα της ως συνιδρυτής της Κυπριακής Δημοκρατίας. Συμμερίζεται επίσης την ένταξη της Κύπρου στην ΕΕ ως κατάκτηση και της δικής του κοινότητας, όχι μόνο των Ελληνοκυπρίων. Οι προοδευτικοί Τουρκοκύπριοι αγωνίστηκαν για την ένταξη στο πλαίσιο των προσπαθειών επίλυσης. Η ολοκλήρωση της ένταξης βρίσκεται σε εκκρεμότητα από το 2004, καθώς το Πρωτόκολλο 10 της Συνθήκης Προσχώρησης προβλέπει σε περίπτωση επίλυσης, την αυτόματη επέκταση του ευρωπαϊκού κεκτημένου σε όλη την επικράτεια της Κύπρου. «Ήρθε η ώρα να μιλήσουμε, να υψώσουμε τη φωνή μας, να πούμε ότι υπάρχουμε. (Αν εκλεγώ) «θα ξέρουν ότι είμαι εταίρος σε όλα σε αυτό το νησί. Είμαι εταίρος στην Πάφο, στη Λεμεσό και στη Λάρνακα», είπε ο Ερχιουρμάν σε προεκλογική συγκέντρωση (23/9) στη Λευκωσία.
Αυτές οι προσεγγίσεις που κάνει ο Ερχιουρμάν σπάνε το μονότονο αφήγημα της ε/κ ηγεσίας που κυριαρχεί τα τελευταία χρόνια. Ο Νίκος Χριστοδουλίδης ανήκει σε εκείνη την μερίδα των πολιτικών που υποβαθμίζει τον παράγοντα «Τουρκοκύπριοι»: «τι σημασία έχει αν ο συνομιλητής του είναι ο Ερχιουρμάν, ή όπως προηγουμένως, ο Ακιντζί και ο Ταλάτ, η Τουρκία αποφασίζει». Πρόκειται για καθαρή πλάνη! Αν η ε/κ ηγεσία βασιστεί σε αυτήν και ο κεντοαριστερός Τ/Κ πολιτικός τα καταφέρει να εκλεγεί, θα βρεθεί προ εκπλήξεων.
Δύσκολη ισορροπία
Ο Ερχιουρμάν πολιτεύεται σε ένα πολύ δύσκολο περιβάλλον, ύστερα από 8 χρόνια ακινησίας. Προηγείται ελαφρώς στις δημοσκοπήσεις και οι πιθανότητες να εξασφαλίσει το 51% των ψηφοφόρων είναι οριακές. Τις τρεις εβδομάδες που απομένουν, βαδίζει σε τεντωμένο σχοινί. Ως γνωστόν, καθώς η Τουρκία άλλαξε ρητορική προσέγγιση στο Κυπριακό και υιοθετεί τη σκληρή γραμμή των «δύο κρατών» μετά την κατάρρευση των συνομιλιών στο Κραν Μοντανά το 2017. Την προσέγγιση αυτή επανέλαβε στη Νέα Υόρκη από το βήμα της Γενικής Συνέλευσης ο Τούρκος Πρόεδρος Ταγίπ Ερντογάν, υποστηρίζοντας (23/9) ότι «το ομοσπονδιακό μοντέλο στην Κύπρο έχει δοκιμαστεί πολλές φορές, αλλά απέτυχε λόγω της αδιάλλακτης στάσης της ελληνοκυπριακής πλευράς». Η διακηρυγμένη αυτή πολιτική - την οποία εκφράζει ο νυν Τ/Κ ηγέτης Ερσίν Τατάρ στο τραπέζι του ΟΗΕ - δεν αποκλείεται, όμως, να διαφοροποιηθεί από την Τουρκία. Αν εκληφθεί άτεγκτη, όπως συχνά καταγγέλλει η ε/κ ηγεσία, μπορεί να αποδειχθεί κι αυτό πλάνη.
Πολιτική ισότητα
Η πραγματικότητα είναι ότι η τουρκική διπλωματία από το 2017 συγκεντρώνει όλες τις δυνάμεις της στο έλλειμμα αξιοπιστίας που προκάλεσε η ε/κ ηγεσία (Αναστασιάδης, τώρα Χριστοδουλίδης) ως προς την ειλικρινή βούλησή της για ομοσπονδιακή επίλυση. Μιλώντας από γραπτό κείμενο που ετοίμασαν διπλωμάτες, ο Ερντογάν ανέφερε στη Γενική Συνέλευση ότι «οι Τουρκοκύπριοι είναι ισότιμοι ιδιοκτήτες του νησιού και δεν θα δεχθούν ποτέ να είναι μειονότητα».
Πάνω σε αυτή τη γραμμή, αν εκλεγεί ο Ερχιουρμάν θα συναντήσει τον Ερντογάν, χωρίς να βρεθεί σε ρήξη μαζί του. «Λέω στον κ. Χριστοδουλίδη πως δεν πρέπει να πιστεύει ότι θα κάνει την πολιτική ισότητα των Τουρκοκυπρίων διαπραγματευτικό χαρτί. Δεν πρέπει να πιστεύει ότι θα επαναδιαπραγματευτούμε ζητήματα στα οποία έχουμε συμφωνήσει 50 φορές…», είπε ο κεντροαριστερός Τουρκοκύπριος.
Απροετοίμαστοι
Συνεπώς, η Τουρκία μπορεί να δώσει περιθώριο στον Ερχιουρμάν να χειριστεί το Κυπριακό και να δώσει μία ακόμα ευκαιρία για την ομοσπονδία. Η ε/κ ηγεσία παρουσιάζεται προετοιμασμένη, αλλά συχνά εξετάζει δογματικά την τουρκική πολιτική. Αυτό το γνωρίζει ως «παθών», ο εξ απορρήτων σύμβουλος του Χριστοδουλίδη, πρώην πρέσβης Τάσος Τζιωνής. Βασισμένος στην πλάνη ότι η τουρκική πλευρά θα έμενε αμετακίνητη, ο Τάσσος Παπαδόπουλος υπέστη ψυχρολουσία τον Φεβρουάριο του 2004 και στη συνέχεια αναζητούσε σωσίβιο από τον…Ντενκτάς για να απορρίψουν από κοινού το Σχέδιο Ανάν. Στο τέλος έσυρε την ε/κ κοινότητα μόνη της στην «ηχηρή απόρριψη» με αποτέλεσμα, σε μεγάλο βαθμό από τότε, να αποενοχοποιηθεί η Τουρκία στο Κυπριακό, χωρίς να αποσύρει έναν στρατιώτη, χωρίς να επιστρέψει ένα χιλιοστό εδάφους. Αλλά και ο Χριστοδουλίδης υπήρξε μάρτυρας της ίδιας πλάνης. Το 2016 ο Νίκος Αναστασιάδης δεν υπολόγιζε ότι ο Ακιντζί θα είχε το σθένος να σπρώξει τις συνομιλίες μέχρι το τελευταίο στάδιο, με πληθώρα συγκλίσεων και κατάθεση χάρτη στο εδαφικό. Ο Ερντογάν διαφωνούσε, αλλά ο Ακιντζί επέμενε σε ποσοστό αποδεκτό από τους Ε/Κ. Έτσι ο Αναστασιάδης πήγε σε πενταμερείς Διασκέψεις χωρίς περιθώριο διαφυγής. Στο τέλος κατέληξε να προτείνει στον Τσαβούσογλου «δύο κράτη» σε μυστικές συναντήσεις!
Η τυχόν εκλογή του Ερχιουρμάν είναι πολύ πιθανόν να μεταθέσει το βάρος της πίεσης πάνω στον Χριστοδουλίδη να ξεκαθαρίσει τη θέση του, τι εννοεί σε σχέση με όσα συμφωνήθηκαν μέχρι το Κραν Μοντανά. Αυτά περιλαμβάνουν και τη ρητή αποδοχή της πολιτικής ισότητας με τον τρόπο που συμφωνήθηκε να εφαρμοστεί για την αποτελεσματική συμμετοχή των Τ/Κ στο σύστημα διακυβέρνησης: πρώτον, εκ περιτροπής προεδρία με ενιαία εκλογή και στάθμιση της ψήφου Ε/Κ - Τ/Κ, και δεύτερον, εισαγωγή του κανόνα της «μίας τουρκοκυπριακής ψήφου» για τον σχηματισμό πλειοψηφούσας απόφασης στο Υπουργικό Συμβούλιο και άλλα εκτελεστικά όργανα.
Συμπερασματικά, οι προσπάθειες για επανάληψη των συνομιλιών για το Κυπριακό είναι πολύ πιθανόν να εξελιχθούν διαφορετικά σε περίπτωση εκλογής του Ερχιουρμάν. Ο Χριστοδουλίδης κάνει λάθος να επαναπαύεται με τον συνήθη καταγγελτικό τόνο που ικανοποιεί μόνο το εσωτερικό ακροατήριΌ του. Η τουρκική διπλωματία είναι πλέον σε θέση να διακηρύσσει τις μάξιμουμ απαιτήσεις για την Κύπρο για να επιτύχει τον ενδιάμεσο στόχο της άρσης της απομόνωσης των Τ/Κ. «Η διεθνής κοινότητα πρέπει να τερματίσει την άδικη και απάνθρωπη απομόνωση στην οποία υπόκεινται οι Τουρκοκύπριοι εδώ και μισό αιώνα», είπε χαρακτηριστικά ο Ερντογάν, καλώντας «τη διεθνή κοινότητα να προχωρήσει στην αναγνώριση της ΤΔΒΚ».
Στην περίπτωση που μείνει ξανά εκτεθειμένη η ε/κ ηγεσία, είναι πιθανόν να μπει επιτακτικά στην ατζέντα η χαλάρωση του καθεστώς απομόνωσης των Τουρκοκυπρίων. Πάνω σε αυτό το σημείο, ο Ερχιουρμάν συναντά ξανά τον Ερντογάν. Συμφωνούν ότι αν επαναληφθούν οι συνομιλίες, αυτή τη φορά δεν θα είναι «ανοιχτού τέλους». Αντίθετα, θα πρέπει να γίνουν κατά τον τρόπο που εισηγήθηκε και ο Γενικός Γραμματέας Αντόνιο Γκουτέρες: «όχι ατέρμονες» και «προσανατολισμένες σε αποτέλεσμα». Ο Ερχιουρμάν επιμένει ότι σε περίπτωση που η ευθύνη της αποτυχίας θα βαραίνει την ε/κ ηγεσία, τότε οι Τουρκοκύπριοι θα πρέπει να βγουν από την απομόνωση και να συνάψουν απευθείας εμπορικές σχέσεις με τον κόσμο. «Ο Χριστοδουλίδης να είναι έτοιμος, η βούληση του τουρκοκυπριακού λαού για λύση θα βρίσκεται στο τραπέζι», διακηρύσσει, έχοντας επίγνωση ότι οι ψηφοφόροι του, ακόμα και οι πιο ένθερμοι υποστηρικτές της επανένωσης, δεν εμπιστεύονται πλέον κανένα Ε/Κ ηγέτη.
*Το άρθρο δημοσιεύεται και στην Εφημερίδα των Συντακτών (Αθήνα)
