Ο Αλκιβιάδης ήταν ένας πανέξυπνος πολιτικός και ιδιοφυής στρατηγός, του 5ου π.Χ. αιώνα. Όποια δύναμη τον αξιοποιούσε, έβλεπε πολύ σύντομα να αποκτά στρατηγικά πλεονεκτήματα έναντι των αντιπάλων της.
Είχε όμως τρία καίρια ελαττώματα: Το πρώτο ήταν η έπαρση. Περιφρονούσε τους εσωτερικούς του αντιπάλους, και δεν εφάρμοζε τις δεξιότητές του για να τους αντιμετωπίσει. Το δεύτερο ήταν ότι δεν είχε ηθικές αναστολές, δεν είχε ενδοιασμούς, όχι μόνο στις τακτικές και στα μέσα που χρησιμοποιούσε αλλά και στην αντιμετώπιση των ανθρώπων. Το τρίτο -απόρροια ίσως του δεύτερου- ήταν ότι έβλεπε την πολιτική ζωή σαν μια σειρά από αυτοτελή επεισόδια. Έβαζε επιμέρους στόχους, χωρίς ένα μακρόπνοο σχέδιο. Το μόνο «όραμα» διαρκείας ήταν η πολιτική επικράτησή του.
Αυτά τον οδήγησαν να αλλάξει πολλές φορές στρατόπεδο (μεταξύ Αθήνας, Σπάρτης, και Περσίας), αλλά δεν τον βοήθησαν να αποφύγει στο τέλος την πολιτική εξόντωση και την εξορία.
Έπαρση, αμοραλισμός, εφήμερη πρακτική. Ένας συνδυασμός που αργά ή γρήγορα οδηγεί στην πτώση, ακόμη και έναν ιδιοφυή. Πόσω μάλλον αν μιλάμε για μετριότητες.
Η συνέχεια
Η διακυβέρνηση 2013-2023 είχε όλα τα πιο πάνω χαρακτηριστικά. Εξαιτίας αυτών σήμερα η υπόληψη του πρώην Προέδρου βρίσκεται στα Τάρταρα, μάλλον αμετάκλητα. Για παράδειγμα, ακόμη και στην περίπτωση που η έκθεση της Αρχής κατά της Διαφθοράς τον αθωώσει πλήρως, δεν θα κάνει και ιδιαίτερη διαφορά στο επίπεδο της λαϊκής εκτίμησης. Αυτό το κλίμα συμπαρασύρει και στελέχη της προηγούμενης διακυβέρνησης τα οποία διατήρησαν και διατηρούν στενή συνεργασία μαζί του - ενώ υπάρχει και έντονη η υποψία της συνενοχής τους σε διάφορα.
Η αξιοπιστία του Ν. Αναστασιάδη στην κοινωνία βρίσκεται τόσο χαμηλά, ώστε όποιον κατηγορεί πλέον -π.χ. τον Μακάριο Δρουσιώτη, και εσχάτως και τον Χρήστο Στυλιανίδη- οι «μετοχές» του στη συνείδηση των πολιτών... «ανεβαίνουν κατακόρυφα»!
Το παράδοξο είναι ότι ο Ν. Αναστασιάδης διαμαρτύρεται συνεχώς ότι αφενός ο νυν Πρόεδρος δεν κάνει καμιά σύνδεση των έργων και των πολιτικών του με τα δικά του, ως συνέχειά τους, και αφετέρου ότι ο ΔΗΣΥ δεν υπερασπίζεται επαρκώς εκείνη τη διακυβέρνηση. Είναι παράδοξο γιατί η ασυνέχεια ήταν κατ' εξοχήν χαρακτηριστικό της ίδιας της δικής του πολιτικής. Γι’ αυτό και αν ακόμη ήθελε να την υπερασπιστεί ο ΔΗΣΥ, θα έπρεπε να διαλέξει ποιαν απ’ όλες. Αφού σε όλα τα ζητήματα εμφανιζόταν να… διαφωνεί με τον εαυτό του από εβδομάδα σε εβδομάδα.
Ο Ν. Αναστασιάδης έχει άδικο: Η σημερινή διακυβέρνηση όχι μόνο συνεχίζει τα τρία χαρακτηριστικά, αλλά τα έχει αναγάγει σε μοναδική ουσία της πολιτικής πρακτικής.
Το υπερταμείο
Η έκθεση της Ελεγκτικής Υπηρεσίας για το ταμείο της πρώτης κυρίας, εκτός όλων των άλλων, ανέδειξε ακριβώς αυτό το πράγμα: Η πολιτική και η δημόσια σφαίρα δεν μπορούν να αντιμετωπίζονται ως τηλεοπτική σειρά αυτοτελών επεισοδίων. Του τύπου «εξασφάλισα κάλυψη από το Ανώτατο, τελείωσε το θέμα». Έχουν συνέχεια· κι αν δεν έχουν συνοχή, ή αν η έπαρση κάνει έναν πολιτικό να ποντάρει στην κοντή μνήμη των πολιτών, τότε πέφτει έξω.
Το χειρότερο, είναι ότι η πολιτική των αυτοτελών επεισοδίων τείνει στην πράξη να γεννά από μόνη της και ισχυρές δόσεις καχυποψίας. Ιδιαίτερα όταν «παίζεις» με τα συναισθήματα, τις φοβίες, τα αφηγήματα -και τα καλλιεργείς συστηματικά- κάποια στιγμή διαπιστώνεις ότι, στο αμέσως επόμενο «επεισόδιο» στρέφονται εναντίον σου. Και άντε μετά να νικήσεις τα δικά σου παιδιά. Όταν έχεις γίνει «άρχων» με την καλλιέργεια της συνωμοσιολογίας και το «τα κόμματα είναι διεφθαρμένα, εγώ είμαι άγιος», αυτό σύντομα γεννά (δικαίως ή αδίκως) τέρατα εναντίον σου. Όπως το «αφού τρώνε όλοι, τρώνε κι αυτοί εκατομμύρια μέσω του ταμείου», ή το «δίνουν δουλειές σε μεγαλοεργολάβους και τα παίρνουν». Κι άντε μετά να αποδείξεις ότι δεν είσαι ελέφαντας…
Τα ίδια παντού
Η πολιτική των «αυτοτελών επεισοδίων» έχει μετατραπεί σε κουλτούρα. Η οποία διαχέεται σχεδόν σαν οδηγία στη λειτουργία συνολικά της κυβέρνησης, ακόμη και του κρατικού μηχανισμού. Με μεμονωμένες εξαιρέσεις, τα υπουργεία λειτουργούν στη βάση της μιας νίκης εντυπώσεων, λες και δεν υπάρχει επόμενη μέρα.
Επειδή οι ηγέτες δεν κυβερνούν μόνο, αλλά διδάσκουν κιόλας, ακόμη και υπουργοί με μέτρια ή και υψηλή δημοτικότητα μαθαίνουν από τον δάσκαλο να λειτουργούν έτσι. Κλασική περίπτωση η υπουργός Παιδείας. «Νίκησε» στο επεισόδιο «κλιματισμός σε όλα τα σχολεία», μετά ήρθε το επεισόδιο «καλά, πότε θα τα βάλατε, υποσχεθήκατε το αργότερο σε τρία χρόνια». Στη συνέχεια «νίκησε» στο επεισόδιο «θα αλλάξω τα φώτα στους εκπαιδευτικούς που μισείτε, μέσω νέου σχεδίου αξιολόγησης», και μετά ήρθε το επεισόδιο «εμείς οι βουλευτές είμαστε σε δύσκολη θέση επειδή δεν έκανες διάλογο, τα έκανες μαντάρα».
Δέστε το υδατικό, τις πυρκαγιές, την ΑΤΑ, τον GSI, το Βασιλικό, το έγκλημα, τους Τakata. Όλα έτυχαν διαχείρισης ακριβώς σ’ αυτή τη λογική. Η πρώτη εντύπωση είναι ότι οι υπουργοί την πάτησαν επειδή έδωσαν έμφαση στο φαίνεσθαι, στην εικόνα τους, στις εντυπώσεις. Όμως απ’ ό,τι φαίνεται, το πρόβλημα είναι βαθύτερο: Μαζί με την έπαρση και τον αμοραλισμό, κυριαρχεί στους χειρισμούς και η λανθασμένη αντίληψη ότι τα ζητήματα είναι μεμονωμένα «επεισόδια», είναι ασύνδετα· και ότι το ζητούμενο είναι κάθε φορά «πώς βγάζω τη μέρα, πώς απαλλάσσομαι από ένα πρόβλημα».
Χωρίς μακρόπνοο σχεδιασμό, χωρίς συναίσθηση ότι οι κοπιώδεις και μακροχρόνιες δομικές αλλαγές είναι ζητούμενο για κάθε θέμα.
Με άλλα λόγια, ζούμε σε ένα περιβάλλον στατικού συντηρητισμού: «Όλα είναι όπως πρέπει να είναι. Τα προβλήματα που ανακύπτουν είναι μικρές αρρυθμίες, που πρέπει να αντιμετωπιστούν ως τέτοια· ως μεμονωμένα επεισόδια».
Αμάλθεια και ΝΑΤΟ Vs Έρχιουρμαν
Αν εξαιρέσουμε μια διάσταση, την άνευ όρων και ορίων συμμαχία με ΗΠΑ και Ισραήλ, η πολιτική των αυτοτελών επεισοδίων είναι κυρίαρχη στο σύνολο της εξωτερικής πολιτικής και της διαχείρισης του Κυπριακού.
Κλασικά παραδείγματα είναι η πολιτική των «τριμερών» (άπειρα εκατομμύρια και εργατοώρες επί χρόνια για ένα πουκάμισο αδειανό) και πιο πρόσφατα της «Αμάλθειας».
Όμως, υπάρχουν και πολλά άλλα που δεν φαίνονται με πρώτη ματιά, αλλά η ουρά τους μας ακολουθεί: Η αρνητική ατζέντα στις ευρωτουρκικές σχέσεις, η λογική του μηδενικού αποτελέσματος στα ΜΟΕ, η αντιμετώπιση Έρχιουρμαν ως «μεμονωμένου προβλήματος» που χρειάζεται ανάταξη (μέσω της έγκαιρης φθοράς της εικόνας του στο εσωτερικό της ελληνοκυπριακής κοινότητας). Όλα θέμα ενός επεισοδίου, χωρίς προγραμματισμό πέρα από το «να μείνουν όλα ως έχουν».
Τελευταίο ( ; ) δείγμα οι αναφορές του Προέδρου σε πρωτοβουλία της Κυπριακής Δημοκρατίας για δημιουργία ενός ΟΑΣΕ ή ενός ΝΑΤΟ της Ανατολικής Μεσογείου… Δεν είναι απλώς θέμα μικρομεγαλισμού και αμετροέπειας. Είναι χειρότερο: Αποτέλεσμα μιας νοοτροπίας χωρίς ιστορικότητα, χωρίς αρχή, μέση και μακροπρόθεσμο στόχο-τέλος. Είναι η απάντηση σε ένα λάθος ερώτημα: «Πώς αξιοποιώ για σήμερα τη συγκυρία ανακατατάξεων στην περιοχή, ώστε να φαίνομαι -απλώς για σήμερα- παρών;».
Ο ρόλος των πολιτικών δυνάμεων
Η μεγαλύτερη επιτυχία του Ν. Χριστοδουλίδη είναι ότι, χωρίς να το πολυσυνειδητοποιούμε, έχει λίγο-πολύ επιβάλει τους ρυθμούς του και στο υπόλοιπο πολιτικό σύστημα. Τα περισσότερα κόμματα δρουν και αντιδρούν σε αυτούς τους ρυθμούς των αυτοτελών επεισοδίων για κάθε ζήτημα.
Αυτό κάνει τα πράγματα πιο χαώδη, γιατί από τη μια δημιουργεί στους πολίτες την αίσθηση ότι δεν υπάρχει καμιά προοπτική, και από την άλλη συντηρεί και συσσωρεύει τα προβλήματα όλο και περισσότερο.
Αλλά είναι αναπόφευκτο κάποια στιγμή ο κόμπος να σπάσει το χτένι. Τότε θα διαπιστώσουμε ότι χωρίς ολοκληρωμένες στρατηγικές, με αρχή, μέση, και τέλος, τα προβλήματα επιδεινώνονται αντί να λύνονται.
Το Καλάθι
• … με τους σκορπιούς (1): Μόλις ο Χρήστος Στυλιανίδης είχε δύο τιμητικές παρουσίες στην Κύπρο, η «τριμερής» κινητοποιήθηκε… Φανταστείτε τι θα γίνει αν πυκνώσει τις παρουσίες του. Όμως, όσα είπε ο Ν. Αναστασιάδης για Μογκερίνι και Τσαβούσογλου -και αναπαρήγαν άλλοι- έχουν δύο αδυναμίες: (α) Τα είπε ο Αναστασιάδης. (β) Καταρρίπτονται πλήρως από όσα είναι καταγραμμένα. Και την καταγραφή δεν την έχει μόνο ο Χρήστος Στυλιανίδης!
• … με τους σκορπιούς (2): Αν υπήρχε πολιτική εντιμότητα ανάμεσα στα κόμματα, θα υποχρεωνόταν και η κυβέρνηση να σοβαρευτεί. Δεν γίνεται να αντιδρά ένα κόμμα για πράγματα που βγάζουν μάτι (π.χ. προαγωγές ημετέρων, έκθεση Ελεγκτικής Υπηρεσίας για ταμείο), οι περισσότεροι από τους άλλους να σιωπούν, και ο Πρόεδρος και ο κυβερνητικός εκπρόσωπος να ξοφλούν με ένα «εσείς μας καταστρέψατε επί Χριστόφια»!
• … με τους σκορπιούς (3): Ανάμεσα σε αυτούς που το κρυφοχάρηκαν όταν ο Φειδίας Παναγιώτου θριάμβευσε ήταν και πολλοί σοβαροί άνθρωποι. Είμαι βέβαιος ότι αρκετοί το έχουν μετανιώσει. Γιατί πάμε για αποθέωση του απόλυτου λαϊκισμού. Τι άλλο είναι όταν δηλώνεις για όλα τα ζητήματα, από το Κυπριακό μέχρι το Βασιλικό, «δεν έχω θέση, οι θέσεις του κόμματός μου θα διαμορφωθούν από αυτό που θα διαλέξουν οι χρήστες της εφαρμογής μου»;
