Μπορεί το έτος 2026 να καταστεί ορόσημο για την Κύπρο και την επανένωσή της; Το ερώτημα αυτό, που φαντάζει αδιανόητο, είναι πολύ πρόωρο να απαντηθεί. Από τα πρώτα στάδια εμφανίζονται ήδη προβλήματα που σωρεύτηκαν από την 8ετή στασιμότητα.
Η απεσταλμένη του ΟΗΕ, Μαρία Άνχελα Ολγκίν, θα επιστρέψει τον Ιανουάριο αλλά θα χρειαστεί να αναλώσει πολύ χρόνο για να δεσμεύσει τους δύο Κύπριους ηγέτες και να εισηγηθεί στον Γενικό Γραμματέα, Αντόνιο Γκουτέρες, το επόμενο βήμα: τη σύγκληση νέας διευρυμένης συνάντησης «5+1» υπό τον Γενικό Γραμματέα με συμμετοχή και των τριών εγγυητριών χωρών.
Ποια είναι τα προβλήματα;
Πρώτον, η ανασυγκρότηση του διαπραγματευτικού πλαισίου με βάση την κοινή δήλωση Χριστοδουλίδη-Έρχιουρμαν ότι «ο πραγματικός στόχος είναι η επίλυση του κυπριακού προβλήματος με πολιτική ισότητα, όπως περιγράφεται στις αποφάσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ». Το ξεκαθάρισμα του στόχου ήταν σημαντικό αλλά, βέβαια, όχι αρκετό.
Δεύτερον, η ανάσχεση του αρνητικού κλίματος στο νησί για να διεξαχθεί παραγωγικός διάλογος. Τα πιο σημαντικά ΜΟΕ, ως γνωστόν, εκκρεμούν.
Και, τρίτον, η αντιμετώπιση σκοπιμοτήτων που αποσυντονίζουν την προσπάθεια.
Κείμενο συγκλίσεων
Η Μαρία Άνχελα Ολγκίν θεωρεί θετικό το γεγονός ότι «οι δύο ηγέτες αντάλλαξαν αναλυτικές απόψεις για προηγούμενους σταθμούς των διαπραγματεύσεων, όπως το Κραν Μοντανά το 2017, το Πλαίσιο του Βερολίνου και άλλα σημεία σύγκλισης» (συνέντευξη στο τουρκικό ΑΝΚΑ, 15/12). Όμως, βλέπει πολύ καθαρά ότι οι Χριστοδουλίδης και Έρχιουρμαν «αφιερώνουν υπερβολικό χρόνο να συζητούν σε τεχνικές λεπτομέρειες» με αποτέλεσμα «να υπονομεύεται ο σκοπός του πολιτικού διαλόγου».
Το πρόβλημα αυτό φάνηκε πολύ έντονα κατά την τρίωρη συνάντηση της 11ης Δεκεμβρίου. Τον Ιανουάριο, η Ολγκίν σκοπεύει να διαχωρίσει τη συζήτηση για την ουσία του Κυπριακού από τα Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης (ΜΟΕ). Για αυτό θα αναλάβει αποφασιστικό βήμα και θα καταθέσει έγγραφο με τις συγκλίσεις. Ο ΟΗΕ θα σηκώσει το βάρος της ευθύνης για να αποτρέψει ατέρμονες συζητήσεις γύρω από «ερμηνείες» για όσα συμφωνήθηκαν: «Εάν δεν υπάρξει συμφωνία σε ένα δομημένο πλαίσιο, υπάρχει κίνδυνος οι συνομιλίες να καταρρεύσουν εκ νέου, όπως έχει συμβεί στο παρελθόν μετά από μακρές διαδικαστικές συζητήσεις…», είπε η Ολγκίν στο ΑΝΚΑ.
Μέτρα Εμπιστοσύνης (ΜΟΕ)
Οι Χριστοδουλίδης και Έρχιουρμαν συμφωνούν ότι «τα Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης είναι σημαντικά για τη δημιουργία ευνοϊκού περιβάλλοντος αλλά δεν υποκαθιστούν την επίτευξη λύσης στο κυπριακό πρόβλημα». Η Ολγκίν, προτού αναχωρήσει από την Κύπρο, ζήτησε τέρμα στη σπατάλη χρόνου και επαρκή τεχνική προετοιμασία για ΜΟΕ σε επίπεδο διαπραγματευτών -για να είναι έτοιμα να ανακοινωθούν τον Ιανουάριο.
Εδώ και αρκετό καιρό ο ΟΗΕ ασκεί κριτική στους Κύπριους ηγέτες για τον τρόπο που μεταχειρίζονται τις ζωές των πολιτών τους. Ο Γκουτέρες επιμένει να ανοίξουν νέα σημεία διέλευσης, να διευκολυνθεί η οικονομική συνεργασία και να υλοποιηθούν κοινά έργα ενέργειας. Στο τραπέζι υπάρχουν ήδη σειρά από ΜΟΕ. Ενώ δεν είναι ρεαλιστικό να αναμένει κανείς όλα να εφαρμοστούν, ο ΟΗΕ πήρε θέση, βάζοντας πίεση στους ηγέτες να αποδείξουν την ειλικρινή βούλησή τους, με νέα σημεία διέλευσης, πριν από τη σύγκληση νέας συνάντησης «5+1».
Ο Χριστοδουλίδης και ο Έρχιουρμαν γνωρίζουν πολύ καλά ότι, ήδη από το 2020 (την εποχή Ερσίν Τατάρ), τo άνοιγμα νέων σημείων διέλευσης, σε συνδυασμό με την ενίσχυση του δικοινοτικού εμπορίου, δεν αποτελεί μόνο απαίτηση του Γκουτέρες. Το απαιτούν επίσης το Συμβούλιο Ασφαλείας, που έβαλε σχετική παράγραφο στο τελευταίο ψήφισμά του (Ιανουάριος 2025), αλλά και η Ευρωπαϊκή Ένωση. Το δε σημείο διέλευσης που προσφέρεται και πληροί ταυτόχρονα τον σκοπό (αποσυμφόρηση μαζικών διελεύσεων Λευκωσίας και εμπόριο) είναι αυτό της Μιας Μηλιάς και για τον λόγο αυτό έχει προτεραιότητα, ανεξαρτήτως άλλων σημείων.
Οι προσεγγίσεις της Ολγκίν ανταποκρίνονται σε εντολές που έχει δώσει ο Γκουτέρες, αυτή τη φορά οι διαπραγματεύσεις να διεξαχθούν «διαφορετικά» από το παρελθόν που αποδείχθηκαν ατελέσφορες. Αυτό τη φέρνει σχετικά πιο κοντά στη μεθοδολογία που πρότεινε ο Τουφάν Έρχιουρμαν αλλά δεν καλύπτει την απαίτησή του για μη επιστροφή στο υπάρχον «στάτους κβο» ή επιβολή τιμωρίας σε αυτόν που τυχόν ευθύνεται σε περίπτωση ναυαγίου. Το ζήτημα αυτό θα αντιμετωπιστεί μόνο σε ανώτατο πολιτικό επίπεδο ΟΗΕ με εισήγηση του Γενικού Γραμματέα. Αφορά επίσης την ΕΕ που είναι επίσης αναμεμειγμένη υποστηρικτικά μέσω του απεσταλμένου της, πρώην αντιπροέδρου και επιτρόπου Γιοχάνες Χαν.
Τακτικισμοί και κρίσεις
Η υποδαύλιση «τεχνητών κρίσεων» και η παραπληροφόρηση αποτελούν επίσης σοβαρό πρόβλημα για τον ΟΗΕ. Το ξέρει πολύ καλά γιατί έχει εμπειρία από ακατανόητες ενέργειες, μέχρι και προβοκάτσιες στο παρελθόν για σαμποράρισμα του διαλόγου. Πρώτα δείγματα γραφής φάνηκαν ήδη με διαρροές και ψευδείς ειδήσεις προκαλώντας μια ασυνήθιστη για τον ΟΗΕ αντίδραση (15/12), από την πλευρά της Ολγκίν: «Πρόκειται για εικασίες που δεν συμβάλλουν στη διαδικασία». Ένα μεγάλο ε/κ έντυπο, που έχει στενές σχέσεις και πηγές στο Προεδρικό, έγραψε ότι ο Έρχιουρμαν έβγαινε από την κοινή συνάντηση της 11ης Δεκεμβρίου για να πάρει τηλεφωνικές εντολές από τον (Τούρκο ΥΠΕΞ) Φιντάν. Ο Έρχιουρμαν δεν το άφησε ασχολίαστο, λέγοντας ότι όλοι οι παρόντες γνώριζαν ότι επικοινωνούσε με τον Τ/Κ δήμαρχο της βόρειας Λευκωσίας για να ενημερωθεί σε λεπτομέρεια για το δικοινοτικό έργο του αποχετευτικού Λευκωσίας, που εντάχθηκε στα ΜΟΕ.
Ο Χριστοδουλίδης ασκεί συνεχή πίεση στον Έρχιουρμαν για να προκαλέσει την αντίδρασή του. Ενώ θεώρησε σημαντική τη συμφωνία για λύση με πολιτική ισότητα, όπως περιγράφεται στα ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας, ο Χριστοδουλίδης, στην εφημερίδα «Φιγκαρό», σχολίασε υπαινιχτικά τις θέσεις Έρχιουρμαν λέγοντας ότι (ο νέος Τ/Κ ηγέτης) «δεν έχει τοποθετηθεί, δημόσια τουλάχιστον, υπέρ της λύσης των δύο κρατών». Αντίθετα, η Ολγκίν εκλαμβάνει τη θέση Έρχιουρμαν ως σαφή μετακίνηση από τις θέσεις Ερσίν Τατάρ για δύο κράτη που δεν επέτρεπαν τη δημιουργία κοινού εδάφους: «στις 11 Δεκεμβρίου, οι ηγέτες συμφώνησαν να επιστρέψουν σε μια σαφή πορεία προς τις διαπραγματεύσεις με το ίδιο σημείο αναφοράς, την πολιτική ισότητα», είπε η Ολγκίν (15/12) σε συνέντευξη στη Γενί Ντουζέν.
Ο Χριστοδουλίδης ετοιμάζεται για την κυπριακή προεδρία του Συμβουλίου της ΕΕ και έχει απευθύνει επανειλημμένα «πρόσκληση» προς τον Ταγίπ Ερντογάν να συζητήσουν το Κυπριακό και να συμμετάσχει σε άτυπη σύνοδο κορυφής ΕΕ-Μέσης Ανατολής στην Κύπρο τον Απρίλιο 2026. Ο Χριστοδουλίδης παρουσιάζεται στην κοινή γνώμη του ως να κάνει διαπραγμάτευση απευθείας με την Τουρκία. Φωτογραφίζεται με τον Ερντογάν και τον Φιντάν σε διεθνείς συνόδους και προτείνει μάλιστα «μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης» με την Τουρκία -το άνοιγμα ενός τουρκικού λιμανιού σε κυπριακά πλοία, έναντι απελευθέρωσης της βίζας της ΕΕ σε Τούρκους επιχειρηματίες. Μέχρι στιγμής, τέτοιου είδους χειρονομίες και προτάσεις δεν τυγχάνουν ανταπόκρισης, απορρίπτονται ή μένουν ξεκρέμαστες χωρίς κανένα σχόλιο από την Άγκυρα, όπως η πρόσκληση στον Ερντογάν μέσω της… «Φιγκαρό».
Ο Τουφάν Έρχιουρμαν αντέδρασε, χαρακτηρίζοντας την πρόσκληση Χριστοδουλίδη προς Ερντογάν για διάλογο στο Κυπριακό ως «προσέγγιση που αγνοεί το καθεστώς της τουρκοκυπριακής πλευράς στις διαπραγματεύσεις» -ως γνωστό, διεξάγονται επί ίσοις όροις, ως οι δύο ηγέτες των κοινοτήτων, υπό την αιγίδα του ΟΗΕ.
Όμως, για τον ΟΗΕ -όπως και τον Ευρωπαίο απεσταλμένο Γιοχάνες Χαν- τα πράγματα έχουν διαφορετική σειρά προτεραιότητας: οι Κύπριοι ηγέτες θα πρέπει πρώτα «να μπουν ο ένας στο παπούτσι του άλλου», αν θέλουν να ξεκινήσουν και να καταλήξουν στον κοινό στόχο που διακήρυξαν και εκκρεμεί για 51 χρόνια.
*Το άρθρο δημοσιεύεται και στην Εφημερίδα των Συντακτών
