Τα εντυπωσιακά αυτά πτηνά απαντώνται στην αμερικανική ήπειρο, από την Αλάσκα μέχρι τη Γη του Πυρός, με την πλειονότητα των 375 καταγεγραμμένων ειδών να ζουν σε τροπικά δάση, όπως αυτά των βόρειων Άνδεων. Το Εκουαδόρ, με τον εντυπωσιακό πλούτο οικοσυστημάτων του, φιλοξενεί τον μεγαλύτερο αριθμό – περίπου 130 είδη.
Η ντελικάτη ομορφιά αυτών των μικρόσωμων πουλιών αιχμαλώτιζε την ανθρώπινη φαντασία από τα αρχαία χρόνια, γι’ αυτό τα συναντάμε στη μυθολογία πολλών πολιτισμών, όπως των Αζτέκων και των Μάγια. Σύμβολα της φύσης, της ζωής και της σύνδεσης με το θείο, τα κολιμπρί έχουν εμπνεύσει αμέτρητους ποιητές και καλλιτέχνες ανά τους αιώνες. Παρουσιάζουν όμως μεγάλο ενδιαφέρον και για την επιστημονική κοινότητα χάρη στα ξεχωριστά χαρακτηριστικά τους, όπως είναι η ικανότητα να πετούν προς τα πίσω και ο ασυνήθιστα υψηλός μεταβολισμός τους.
Ας δούμε παρακάτω οκτώ ενδιαφέροντα facts για τα χαριτωμένα κολιμπρί.
1. Μπορούν να πετούν με την όπισθεν
Τα κολιμπρί είναι τα μοναδικά πουλιά που μπορούν να πετούν προς τα πίσω, χάρη στον μηχανισμό πτήσης τους που θυμίζει… ελικόπτερο. Σε αντίθεση με τα περισσότερα πτηνά, τα οποία παράγουν ώθηση μόνο στην καθοδική κίνηση των φτερών, τα κολιμπρί κινούν τα φτερά τους σε σχήμα «οκτώ», με περιστροφή από την άρθρωση του ώμου. Έτσι, δημιουργούν ώθηση και στις δύο κατευθύνσεις, αποκτώντας μοναδική ευελιξία στον αέρα: μπορούν να αιωρούνται ακίνητα μπροστά από ένα λουλούδι, να πετούν προς τα εμπρός, πλάγια ή ακόμα και προς τα πίσω.
2. Δεν περπατούν, ούτε αναπηδούν στο έδαφος
Τα κολιμπρί ανήκουν στην τάξη των αποδόμορφων πτηνών, τα οποία διαθέτουν μικρά πόδια με περιορισμένες λειτουργίες. Στην κατηγορία αυτή περιλαμβάνονται κι άλλοι γνωστοί ακροβάτες των αιθέρων, όπως οι σταχτάρες. Σε αντίθεση με άλλα πουλιά που περπατούν ή αναπηδούν στο έδαφος, τα κολιμπρί χρησιμοποιούν τα αδύναμα πόδια τους μόνο για μικρές μετατοπίσεις προς τα πλάγια όταν κουρνιάζουν, καθαρίζουν τα φτερά τους ή χτίζουν φωλιά (τα θηλυκά). Στην πτήση, κρατούν τα πόδια τους μαζεμένα κάτω από το σώμα, γεγονός που τους εξασφαλίζει καλύτερη αεροδυναμική και μεγαλύτερη ευελιξία.
3. Έχουν φτερά που «βουίζουν»
H αγγλική ονομασία των κολιμπρί (hummingbirds) προήλθε από το βουητό που δημιουργούν οι γρήγορες κινήσεις των φτερών τους. Πράγματι, αυτά τα πτηνά αιωρούνται χτυπώντας τα φτερά τους με ταχύτατο ρυθμό, που κυμαίνεται από περίπου 12 χτυπήματα το δευτερόλεπτο στα μεγαλύτερα είδη έως και 80 χτυπήματα στα μικρότερα. Η ταχύτητα πετάγματος στα περισσότερα είδη είναι περίπου 30 με 40 χλμ την ώρα, ωστόσο αυτή αυξάνεται την εποχή του ζευγαρώματος, όταν προσπαθούν να προσελκύσουν ταίρι πραγματοποιώντας εντυπωσιακούς ελιγμούς στον αέρα.
4. Eπισκέπτονται εκατοντάδες λουλούδια κάθε μέρα
Τα κολιμπρί έχουν τον υψηλότερο μεταβολισμό από όλα τα σπονδυλωτά ζώα και χρειάζεται να τρέφονται συνεχώς κατά τη διάρκεια της μέρας για να καλύψουν τις ενεργειακές τους ανάγκες. Για παράδειγμα, το είδος Archilochus colubris μπορεί να επισκεφθεί περισσότερα από 1.000 λουλούδια σε μία μέρα, καταναλώνοντας πάνω από το μισό του σωματικού του βάρους σε νέκταρ από την ανατολή έως τη δύση του ήλιου. Τα άνθη αποτελούν την κύρια πηγή τροφής τους, όμως τα κολιμπρί ωφελούν με τη σειρά τους πολλά φυτά, καθώς παίζουν σημαντικό ρόλο στην επικονίαση.
5. Πέφτουν σε λήθαργο για να εξοικονομήσουν ενέργεια
Όταν δεν πετούν, τα κολιμπρί κυρίως κοιμούνται. Αυτά τα μικροσκοπικά πουλιά χρειάζονται πολύ ύπνο, συνήθως περίπου 12 ώρες από το σούρουπο μέχρι την αυγή, ενώ αν είναι ιδιαίτερα κουρασμένα ή τραυματισμένα, μπορούν να κοιμηθούν μέχρι και 18 ώρες συνεχόμενα. Όταν ένα κολιμπρί κουρνιάζει για ξεκούραση, ο οργανισμός του εισέρχεται σε μια μορφή λήθαργου ή «νάρκης» κατά την οποία επιβραδύνονται η αναπνοή και ο καρδιακός ρυθμός και μειώνεται η θερμοκρασία του σώματος. Σ’ αυτή την κατάσταση μοιάζει σαν να είναι νεκρό, όμως απλώς ξεκουράζεται.
Τα κολιμπρί κοιμούνται είτε στις φωλιές τους είτε σε κλαδιά με πλούσια φυλλωσιά για να αποφεύγουν τους θηρευτές. Η πλήρης αφύπνισή τους από το λήθαργο απαιτεί περίπου μία ώρα, γι’ αυτό και αποφεύγουν να αποκοιμιούνται κατά τη διάρκεια της μέρας.
6. Έχουν πελώρια καρδιά… για το σώμα τους
Η καρδιά ενός κολιμπρί έχει περίπου το μέγεθος της γόμας στην άκρη ενός μολυβιού, είναι όμως τεράστια σε σχέση με το σώμα τους, αφού αποτελεί περίπου το 2,5% του συνολικού τους βάρους. Αυτό το ποσοστό είναι περίπου δέκα φορές μεγαλύτερο από το αντίστοιχο στους ανθρώπους. Ο λόγος που αυτά τα πτηνά χρειάζονται μια τόσο μεγάλη καρδιά συνδέεται με το πέταγμά τους, μια δραστηριότητα που καταναλώνει πολλή ενέργεια. Ο καρδιακός ρυθμός μερικών ειδών ξεπερνά τους 1.200 χτύπους το λεπτό, ένας αριθμός που μοιάζει απίστευτα υψηλός σε εμάς τους ανθρώπους, όμως για τα κολιμπρί είναι κάτι απολύτως φυσιολογικό.
7. Είναι από τα πιο μικρόσωμα πτηνά του πλανήτη
Το μικρότερο πουλί στον κόσμο είναι ένα κολιμπρί… και είναι ελαφρύτερο από ένα κέρμα δέκα λεπτών! Πρόκειται για το Κολιμπρί-Μέλισσα (Mellisuga helenae) που απαντάται αποκλειστικά στην Κούβα, έχει μήκος μόλις περίπου 5 εκατοστά και βάρος περίπου 1,6 γραμμάρια. Άλλα μικροσκοπικά κολιμπρί περιλαμβάνουν το είδος Chaetocercus berlepschi, μήκους 6,5 εκατοστών, από το Εκουαδόρ, και το Lophornis magnificus, μήκους 7,5 εκατοστών, το μικρότερο πουλί στη Βραζιλία.
8. Ήταν σύμβολα δύναμης και ζωτικότητας για τους Αζτέκους
Στον αρχαίο πολιτισμό των Αζτέκτων, τα κολιμπρί είχαν μεγάλη συμβολική σημασία. Οι Αζτέκοι φορούσαν φυλαχτά με καλλιτεχνικές αναπαραστάσεις τους, πιστεύοντας ότι τους χάριζαν δύναμη, ζωτικότητα και αυξημένες ικανότητες στη μάχη. Ο θεός του πολέμου των Αζτέκων, Ουιτζιλοπότστλι, εμφανιζόταν συχνά στην τέχνη ως κολιμπρί, ενώ οι Αζτέκοι πίστευαν ότι οι πολεμιστές που χάνονταν στη μάχη «μετενσαρκώνονταν» σε αυτά τα πουλιά.
Τα κολιμπρί όμως άφησαν τη σφραγίδα τους και σε άλλους πολιτισμούς της ηπείρου της Αμερικής, με τη φιγούρα τους να αποτυπώνεται στις «Γραμμές της Νάσκα» μία σειρά γιγάντιων γεωγλυφικών που δημιούργησε η φυλή Νάσκα ανάμεσα στο 500 πΧ και το 500 μΧ, στην ομώνυμη επαρχία του νοτίου Περού.
