Το χασμουρητό όταν νυστάζουμε δεν είναι μια τυχαία αντίδραση του οργανισμού, αλλά ένας αυτόματος μηχανισμός του εγκεφάλου, στην προσπάθειά του «ρυθμίσει».
«Όταν ρωτάω: "Γιατί νομίζετε ότι χασμουριόμαστε;", οι περισσότεροι άνθρωποι υποθέτουν ότι έχει να κάνει με την αναπνοή και ότι μπορεί με κάποιο τρόπο να αυξάνει το οξυγόνο στο αίμα», αναφέρει ο Andrew Gallup, καθηγητής Συμπεριφορικής Βιολογίας στο Πανεπιστήμιο Johns Hopkins. «Και αυτό είναι λογικό, επειδή τα περισσότερα χασμουρητά έχουν αυτή την ξεκάθαρη αναπνευστική συνιστώσα, αυτή τη βαθιά εισπνοή αέρα. Ωστόσο, οι περισσότεροι άνθρωποι δεν γνωρίζουν ότι αυτή η υπόθεση έχει δοκιμαστεί και έχει αποδειχθεί λανθασμένη».
«Όταν έκανα την πτυχιακή μου εργασία, ο καθηγητής μου τότε μου είπε: "Γιατί να μην μελετήσεις το χασμουρητό, αφού κανείς δεν ξέρει γιατί το κάνουμε;". Αυτό ήταν ενδιαφέρον – ξέραμε ότι πρέπει να εξυπηρετεί κάποια υποκείμενη φυσιολογική λειτουργία. Έτσι άρχισα να εξετάζω το μοτίβο της κινητικής δράσης που περιλαμβάνει – αυτό το εκτεταμένο άνοιγμα του σαγονιού που συνοδεύεται από βαθιά εισπνοή αέρα, ακολουθούμενο από γρήγορο κλείσιμο του σαγονιού και ταχύτερη εκπνοή. Και μου ήρθε στο μυαλό ότι αυτό πιθανόν έχει σημαντικές συνέπειες στην κυκλοφορία του αίματος που εντοπίζονται στο κρανίο».
Αυτό το μοτίβο, όπως σημειώνει, έχει άμεσες κυκλοφορικές επιδράσεις στο κρανίο. «Μπορούμε να το σκεφτούμε σαν μια τοπική διάταση», λέει. Όπως το τέντωμα βελτιώνει την κυκλοφορία στα άκρα, έτσι και το χασμουρητό φαίνεται ότι ενισχύει την αιματική ροή στο κεφάλι.
Η θερμορύθμιση
«Μπορούμε να σκεφτούμε το άνοιγμα του σαγονιού ως μια διάταση, παρόμοια με τη διάταση των μυών σε άλλες περιοχές του σώματος», λέει ο Gallup. «Με τον ίδιο τρόπο που η διάταση βοηθά την κυκλοφορία στα άκρα, το χασμουρητό φαίνεται να κάνει το ίδιο για το κρανίο».
Σε δημοσιεύσεις του Gallup στα Physiology & Behavior και στο Evolutionary Psychology, εξηγεί ότι κατά τη διάρκεια της κόπωσης ο εγκέφαλος θερμαίνεται, και το βαθύ άνοιγμα του στόματος μαζί με τη μεγάλη εισπνοή αυξάνουν τη ροή του αίματος, επιτρέποντας την ταχύτερη αποβολή θερμότητας. Η θεωρία αυτή ενισχύθηκε και από άλλη μελέτη, στην οποία παρατηρήθηκε ότι το χασμουρητό εμφανίζεται πιο συχνά όταν η θερμοκρασία περιβάλλοντος πέφτει ελαφρά σαν ένα «παράθυρο ψύξης» που ενεργοποιεί το αντανακλαστικό.
Αρκετές επιστημονικές ανασκοπήσεις υποστηρίζουν αυτή τη θεωρία: το χασμουρητό αυξάνει την αρτηριακή παροχή αίματος στον εγκέφαλο και τη φλεβική επιστροφή, πράγμα που βοηθά στη θερμορύθμιση. Όταν χασμουριόμαστε, ο αέρας περνά πάνω από υγρές επιφάνειες στο στόμα και στη μύτη. Αυτό ίσως εξηγεί γιατί χασμουριόμαστε συχνότερα όταν νυστάζουμε: η εγκεφαλική θερμοκρασία ανεβαίνει ελαφρά πριν τον ύπνο, και ο οργανισμός προσπαθεί να τη ρυθμίσει.
Είναι μεταδοτικό το χασμουρητό;
Όσο για το «μεταδοτικό χασμουρητό», το φαινόμενο παραμένει πιο αινιγματικό για τους ειδικούς που μελετούν το συγκεκριμένο θέμα. Μπορεί να είναι απλώς ένα αποτέλεσμα των κοινωνικών και γνωστικών συμπεριφορών ή μπορεί να σχετίζεται με τη συλλογική εγρήγορση: σε μια αγέλη ζώων, αν ένα χασμουρηθεί και σηκωθεί, συχνά ακολουθούν κι άλλα – όπως έδειξε μελέτη σε λιοντάρια το 2021. Κάποιοι επιστήμονες θεωρούν ότι αυτό μπορεί να βοηθά στην ομαδική προετοιμασία για δράση ή, αντίστροφα, στη «συγχρονισμένη χαλάρωση» πριν τον ύπνο.
Το μόνο βέβαιο είναι ότι το χασμουρητό δεν είναι απλώς ένδειξη ότι νυστάζουμε. Είναι ένας πολυεπίπεδος μηχανισμός που βοηθά τον εγκέφαλο να λειτουργεί καλύτερα, να ρυθμίζει τη θερμοκρασία του και να αλλάζει «λειτουργική κατάσταση» την κατάλληλη στιγμή.
Με πληροφορίες από Lifo.gr The Guardian, Neuroscience & Biobehavioral Reviews
