Οι ωκεανοί του κόσμου, οι οποίοι καλύπτουν περισσότερο από το 70% της επιφάνειας του πλανήτη, αντιμετωπίζουν «έκτακτη ανάγκη». Η τρίτη Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για τους Ωκεανούς, που διοργανώθηκε αυτή την εβδομάδα (9 -13 Ιουνίου) από τη Γαλλία και την Κόστα Ρίκα στην πρωτεύουσα της Γαλλικής Ριβιέρας, ήταν μόλις η τρίτη - και η μεγαλύτερη μέχρι στιγμής - που αφιερώθηκε εξ ολοκλήρου στις θάλασσες. Είδε τα έθνη να κάνουν σημαντικά βήματα για την προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος και να δεσμεύονται για μια αναμέτρηση με την εξόρυξη σε βαθιά νερά, αλλά συγχρόνως και να επικρίνονται επειδή δεν συμπεριέλαβαν τα ορυκτά καύσιμα που διοχετεύονται ανεξέλεγκτα στην ατμόσφαιρα συμβάλλοντας στην υπερθέρμανση των ωκεανών. Οι χώρες που ελπίζουν σε νέες οικονομικές δεσμεύσεις για να βοηθήσουν στην καταπολέμηση της ανόδου της στάθμης των θαλασσών και της υπεραλίευσης έμειναν επίσης απογοητευμένες στη Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για τους Ωκεανούς στη Γαλλία. Περισσότεροι από 60 αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων ενώθηκαν με χιλιάδες επιχειρηματίες, επιστήμονες και περιβαλλοντικούς ακτιβιστές σε διάστημα πέντε ημερών στη νότια πόλη της Νίκαιας.
Ο ρόλος της ΕΕ
Κατά τη Σύνοδο, ο ρόλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη διεθνή συμφωνία διαχείρισης και προστασίας των διεθνών υδάτων ήταν πρωταγωνιστικός. Αυτό έγινε αισθητό από την πρώτη μέρα των εργασιών, όταν την περασμένη Δευτέρα η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, παρουσίασε το Ευρωπαϊκό Σύμφωνο για τους Ωκεανούς, το οποίο για πρώτη φορά θεσπίζει μια ολοκληρωμένη προσέγγιση που βασίζεται σε νομοθετήματα και πρωτοβουλίες που ήδη υπάρχουν. Στην τρίτη Σύνοδο του ΟΗΕ για τους ωκεανούς, η ΕΕ έπαιξε πρωταγωνιστικό ρόλο ως ηγέτιδα δύναμη για μια πιο συντονισμένη και αποτελεσματική παγκόσμια πολιτική για τρεις βασικούς λόγους, όπως τόνισαν στον «Π» διπλωματικές πηγές από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Στην ουσία πρόκειται για τρεις σημαντικές πρωτοβουλίες, σημείωσαν, οι οποίες είναι οι εξής:
• Η ΕΕ προώθησε ενεργά την υιοθέτηση και επικύρωση της Συνθήκης για την Ανοικτή Θάλασσα/High Seas Treaty/BBNJ, προσφέροντας σημαντική χρηματοδότηση.
• Παρουσίασε καινοτόμες πρωτοβουλίες, όπως το Ψηφιακό Δίδυμο του Ωκεανού/ Digital Twin, που ενισχύουν την επιστημονική παρακολούθηση και προστασία των θαλασσών.
• Ιδιαίτερα με το Ευρωπαϊκό Σύμφωνο για τους Ωκεανούς, η ΕΕ θέτει ένα ολοκληρωμένο πλαίσιο για βιώσιμη διαχείριση, ενισχύοντας τη συνεργασία μεταξύ κρατών μελών, τοπικών κοινοτήτων και άλλων φορέων.
Μία ιστορική μέρα
Αναλυτικότερα για το τελευταίο μίλησε στον «Π» ο Ευρωπαίος επίτροπος Αλιείας και Ωκεανών, Κώστας Καδής, σε ένα διάλειμμα κατά τις πυρετώδεις επαφές του στη Νίκαια. Εξάλλου, μαζί με την αξιολόγηση της Κοινής Αλιευτικής Πολιτικής, το Σύμφωνο αποτελεί έναν από τους δύο βασικούς στόχους που περιλάμβανε η επιστολή ανάθεσης των καθηκόντων του από την Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν. «Η περασμένη Δευτέρα ήταν ιστορική μέρα για τις πολιτικές της ΕΕ που αφορούν τους ωκεανούς», σημείωσε, διότι «έγινε πράξη μια προγραμματική εξαγγελία της προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, για την ανάπτυξη ενός ολοκληρωμένου στρατηγικού πλαισίου που αποσκοπεί στην αειφόρο διαχείριση και προστασία των θαλασσών μας. Και αυτό γίνεται για πρώτη φορά στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Πρόκειται για το Ευρωπαϊκό Σύμφωνο για τους ωκεανούς, το οποίο παρουσιάσαμε μαζί με την πρόεδρο Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν στο πλαίσιο της Συνόδου των Ηνωμένων Εθνών για τους Ωκεανούς».
Στη συνέχεια ο κ. Καδής εξήγησε ότι το Ευρωπαϊκό Σύμφωνο για τους Ωκεανούς αποσκοπεί στον συντονισμό και την εφαρμογή με συνεκτικό τρόπο όλων των πολιτικών που επηρεάζουν ή επηρεάζονται από τους ωκεανούς. «Το Σύμφωνο διαρθρώνεται σε έξι πυλώνες στρατηγικών προτεραιοτήτων και κάτω από τον κάθε πυλώνα προτείνονται μια σειρά από πρωτοβουλίες και δράσεις που υπηρετούν την αντίστοιχη στρατηγική προτεραιότητα. Περιλαμβάνονται πρωτοβουλίες και μέτρα που καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα θεμάτων, από την προστασία της θαλάσσιας βιοποικιλότητας, τη γαλάζια οικονομία, την αειφόρο αλιεία και υδατοκαλλιέργεια, μέχρι τη στήριξη των παράκτιων και νησιωτικών κοινοτήτων, την προώθηση της έρευνας και καινοτομίας σε συναφείς τομείς, την ασφάλεια των υποδομών που φιλοξενούν οι ωκεανοί και τη διεθνή διπλωματία για τους ωκεανούς», σημείωσε ο επίτροπος.
Η πράξη
Σε παρατήρηση ότι οι εξαγγελίες είναι εύηχες και φιλόδοξες, αλλά το ζητούμενο είναι πώς αυτές προσανατολίζονται στη δράση, ο κ. Καδής απάντησε: «Συμφωνώ απόλυτα μαζί σας ότι οι εξαγγελίες πρέπει να γίνονται πράξη, γι’ αυτό και αναπόσπαστο μέρος του Συμφώνου είναι ο μηχανισμός υλοποίησης των δράσεων που περιλαμβάνει». Εξήγησε ότι ο μηχανισμός αυτός έχει στο επίκεντρό του μια νέα «συντονιστική» νομοθεσία για τους ωκεανούς. «Το Σύμφωνο θα απλοποιήσει τις διαδικασίες και θα μειώσει τη γραφειοκρατία σε θέματα που αφορούν τη διαχείριση των ωκεανών και θα βελτιώσει τον τρόπο εφαρμογής της νομοθεσίας σε διάφορους τομείς», τόνισε.
Η Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για τους Ωκεανούς του 2025 ολοκληρώθηκε, με περισσότερες από 170 χώρες να υιοθετούν μια διακήρυξη που τις δεσμεύει για επείγουσα δράση για τη διατήρηση και τη βιώσιμη χρήση των ωκεανών. Η πολιτική διακήρυξη με τίτλο «Ο ωκεανός μας, το μέλλον μας: ενωμένοι για επείγουσα δράση» ζητά συγκεκριμένα βήματα για την επέκταση των θαλάσσιων προστατευόμενων περιοχών, την απαλλαγή των θαλάσσιων μεταφορών από τον άνθρακα, την καταπολέμηση της θαλάσσιας ρύπανσης και την κινητοποίηση χρηματοδότησης για τα ευάλωτα παράκτια και νησιωτικά έθνη, μεταξύ άλλων. «Οι δεσμεύσεις που αναλήφθηκαν αυτή την εβδομάδα πρέπει να εφαρμοστούν αυστηρά, να παρακολουθούνται και να κλιμακώνονται», δήλωσε ο αναπληρωτής Γενικός Γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών, Λι Τζουνχούα. «Η ορμή που έχουμε δημιουργήσει πρέπει να μας οδηγήσει στην COP30, σε παγκόσμια και περιφερειακά φόρουμ για τους ωκεανούς και στη λήψη εθνικών αποφάσεων και να μεταφραστεί σε αποφασιστική εθνική δράση».
Εθελοντικές δεσμεύσεις
Σύμφωνα με ανακοίνωση των Ηνωμένων Εθνών, οι εθελοντικές δεσμεύσεις που αναλήφθηκαν κατά τη διάρκεια της Διάσκεψης περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, τα εξής:
• Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, στο πλαίσιο του Συμφώνου για τους Ωκεανούς, ανακοίνωσε επένδυση 1 δισεκατομμυρίου ευρώ για την υποστήριξη της προστασίας των ωκεανών, της επιστήμης και της βιώσιμης αλιείας.
• Η Γαλλική Πολυνησία δεσμεύτηκε να δημιουργήσει τη μεγαλύτερη θαλάσσια προστατευόμενη περιοχή στον κόσμο για την προστασία των θαλασσών της, καλύπτοντας ολόκληρη την ΑΟΖ της, περίπου 5 εκατομμύρια τετραγωνικά χιλιόμετρα.
• Η Νέα Ζηλανδία δέσμευσε πάνω από 52 εκατομμύρια αμερικανικά δολάρια για την υποστήριξη της βελτιωμένης διακυβέρνησης, διαχείρισης και επιστήμης των ωκεανών στην περιοχή των Νήσων του Ειρηνικού.
• Η Γερμανία ξεκίνησε ένα πρόγραμμα άμεσης δράσης ύψους 100 εκατομμυρίων ευρώ για την ανάκτηση και απομάκρυνση παλαιών πυρομαχικών στη γερμανική Βαλτική και Βόρεια Θάλασσα - το πρώτο του είδους του.
• Η Ισπανία δεσμεύτηκε να δημιουργήσει πέντε νέες προστατευόμενες θαλάσσιες περιοχές που θα επιτρέψουν την προστασία του 25% της θαλάσσιας επικράτειάς της.
• Μια συλλογικότητα οργανισμών των Ηνωμένων Εθνών και παγκόσμιων εταίρων ξεκίνησε μια διαδικασία κοινού σχεδιασμού για το One Ocean Finance — μια τολμηρή νέα προσπάθεια για την αποδέσμευση δισεκατομμυρίων σε νέα χρηματοδότηση σε βιομηχανίες που εξαρτώνται από τους ωκεανούς και τομείς της γαλάζιας οικονομίας.
Όχι μόνο θετικά
Ένα ζήτημα το οποίο επισκίασε αρνητικά τη Σύνοδο ήταν η απουσία εκπροσώπων των ΗΠΑ με οποιαδήποτε επίσημη ιδιότητα. Παρευρέθηκαν μόνο ως παρατηρητές. Η κυβέρνηση των ΗΠΑ διαφώνησε ανοιχτά με τις πολιτικές βιώσιμης ανάπτυξης του ΟΗΕ, υποστηρίζοντας ότι βλάπτουν τα αμερικανικά συμφέροντα. Ένα σημαντικό σημείο διαφωνίας είναι η εξόρυξη σε βαθιά νερά. Ο Ντόναλντ Τραμπ έχει εκφράσει τη φιλοδοξία των ΗΠΑ να γίνουν παγκόσμιος ηγέτης και πρωτοπόρος σε αυτόν τον τομέα. Ο χρόνος θα δείξει εάν θα επικρατήσει η ορθολογική προσοχή ή εάν θα επικρατήσει η τυφλή επιδίωξη του κέρδους.
