Πέρα από τους φυσικούς, οι ανθρωπογενείς παράγοντες, οι οποίοι φωτίστηκαν την περασμένη Τετάρτη στη Βουλή, ώστε να εξηγηθεί πώς οδηγήθηκε η παραλία του Κουρίου σε διάβρωση, συνιστούν κοινούς τόπους για την πλειονότητα των περιοχών του νησιού που απαντάται το πρόβλημα. Την ίδια ώρα στη συζήτηση καταγράφηκαν τα επιχειρήματα κατά σκληρών μέτρων αντιμετώπισης του φαινομένου, όπως οι κυματοθραύστες, ενώ αναλύθηκαν ήπια μέτρα, τα οποία προκρίνει τα τελευταία χρόνια η ΕΕ. Το ζήτημα της διάβρωσης των ακτών συνδέεται αναμφίβολα με το αμαρτωλό χέρι του ανθρώπου, όταν οι τοπικές Αρχές προχωρούν σε πρακτικές αφαίρεσης κροκάλων και χονδρόκοκκων υλικών από τις παραλίες, ώστε να μετρέπονται σε αμμώδεις και πιο «ελκυστικές» τουριστικά, όταν γίνονται κατακρημνίσεις βράχων για αναπτύξεις και όταν αδειοδοτούνται κτήρια δίπλα στη θάλασσα.
Αφαιρείται η ασπίδα
Για τον Κλείτο Παπαστυλιανού, υπεύθυνο Περιβαλλοντικής Πολιτικής στην οργάνωση Terra Cypria, η απομάκρυνση κροκάλων και χοντρόκοκκων υλικών, εκτός από παράνομη, είναι μία επικίνδυνη πρακτική από επιστημονική άποψη, δεδομένου ότι αφαιρείται η ασπίδα της παραλίας, με αποτέλεσμα να υποχωρεί ολοένα και περισσότερο. Το φαινόμενο, σημείωσε, είναι εκτεταμένο παγκύπρια. Όπως και η αφαίρεση των νεκρών βλαστών Ποσειδώνιας, τα ευρύτερα γνωστά «φύκια». Σημείωσε ότι προσφέρουν μία οικοσυστημική λειτουργία. «Ουσιαστικα θωρακίζουν την άμμο, για να μην υποχωρήσει. Όμως εμείς τα θεωρούμε πρόβλημα», τόνισε. Την ίδια ώρα υπάρχουν σοβαρότατες υποθέσεις εκβραχισμών σε παραλίες. Εδώ επικαλέστηκε παραδείγματα στην ελεύθερη επαρχία Αμμοχώστου, όπως στις παραλίες «Άμμος του Καμπούρη» στην Αγία Νάπα, στις «Σειρήνες» και «Ποσειδώνας» στη Σωτήρα και σε αρκετές παραλίες του Δήμου Παραλιμνίου πριν από μία δεκαετία.
Φράγματα και κτίσματα
Στη συζήτηση στη Βουλή τονίστηκαν και άλλοι ανθρωπογενείς παράγοντες πίεσης των ακτών, ώστε να οδηγούνται σε διάβρωση, όπως η δημιουργία των φραγμάτων, διότι παρεμποδίζουν την ετήσια μεταφορά υλικών (πέτρες, χώμα κ.ά.), τα οποία εμπλουτίζουν την ακτογραμμή. Ωστόσο, δεδομένων των υδατικών αναγκών στο νησί, φράγματα, όπως αυτό στον ποταμό Κούρη, το οποίο συνδέεται μεν με τη διάβρωση στην παραλία του Κουρίου, ικανοποιεί δε πέραν του 50% των αναγκών ύδρευσης του πληθυσμού στο νησί, είναι «αναγκαία κακά». Επίσης, από το γραφείο της επιτρόπου Περιβάλλοντος τονίστηκε ότι η παρουσία κτισμάτων στις παραλίες και οι κατασκευές κοντά στο κύμα επηρεάζουν τον κυματισμό και αυξάνουν τα προβλήματα διάβρωσης.
Το Πρωτόκολλο της Βαρκελώνης
Ζητήματα ανθρωπογενών επεμβάσεων, όπως τα πιο πάνω, αντανακλούν ένα προβληματικό πεδίο, το οποίο, για τον κ. Παπαστυλιανού, καλλιεργείται κυρίως από ένα οπισθοδρομικό νομικό πλαίσιο που διέπει τη διαχείριση των παραλιών της Κύπρου. «Ο Περί Προστασίας της Παραλίας Νόμος, αν και προοδευτικός για την εποχή του (1925 - 1935), είναι αρκετά οπισθοδρομικός με βάση τα σημερινά δεδομένα. Δηλαδή λογαριάζουμε παραλίες που είτε έχουν αλλοιωθεί είτε σε μερικές περιπώσεις έχουν χαθεί, υποχωρήσει, διαβρωθεί. Λειτουργούμε με κτηματολογικούς χάρτες, οι οποίοι δεν ανταποκρίνονται στα σημερινά δεδομένα, η ζώνη προστασίας της παραλίας είναι μικρότερη από αυτήν που ορίζεται με βάση το διεθνές νομικό καθεστώς προστασίας, που θα έπρεπε να ισχύει και στην Κύπρο. Το 7ο Πρωτόκολλο της Σύμβασης της Βαρκελώνης για την ολοκληρωμένη διαχείριση της παράκτιας ζώνης της Μεσογείου δεν έχει υπογραφεί και δεν έχει κυρωθεί μέχρι σήμερα από την Κυπριακή Δημοκρατία, παρά το γεγονός ότι έχει υπογραφεί από την ΕΕ το 2009 και έχει δημοσιευτεί το 2011 στην επίσημη εφημερίδα της ΕΕ, άρα αποτελεί κοινοτικό δίκαιο. Για αυτό το θέμα έχουν εκδοθεί τρεις κατά σειρά γνωματεύσεις της Νομικής Υπηρεσίας, έχουν γίνει τουλάχιστον δύο διαχειριστικοί έλεγχοι της Ελεγκτικής Υπηρεσίας, έχουν εκδοθεί τουλάχιστον τρεις επισκοπήσεις της περιβαλλοντικής νομοθεσίας της ΕΕ στην Κύπρο. Όλα αυτά τα έγγραφα εισηγούνται την άμεση εναρμόνιση της Κύπρου με το Πρωτόκολλο, κάτι το οποίο δεν έχει γίνει, με αποτέλεσμα αρμόδιοι για την προστασία της παράκτιας ζώνης στην Κύπρο να είναι οι εκάστοτε επαρχιακές διοικήσεις, οι οποίες, όμως, δεν έχουν επιστημονικό προσωπικό, δεν έχουν καν επαρκές προσωπικό. Το νομικό πλαίσιο, με το οποίο καλούνται να διαχειριστούν τις παραλίες, είναι απαρχαιωμένο. Δηλαδή, οικολογικά και περιβαλλοντικά η Επιστήμη από το 1925 – 1935 έχει κάνει άλματα όσον αφορά την προστασία της παράκτιας ζώνης και την ακτομηχανική», ανέφερε ο κ. Παπαστυλιανού.
«Θα ακυρωθούν άδειες ξενοδοχείων»
Φως για τα αίτια της στάσης της Κυπριακής Δημοκρατίας απέναντι στην ενωσιακή υποχρέωση έδωσε πριν από έναν χρόνο σε διαδικτυακή συνέντευξη ο δήμαρχος Πάφου, Φαίδωνας Φαίδωνος (Game of Politics, 5 Μαϊου 2024), κατά την προεκλογική περίοδο για τις τοπικές εκλογές. Είπε ότι ο λόγος που η Κυπριακή Δημοκρατία δεν υπογράφει μέχρι σήμερα το 7οΠρωτόκολλο της Σύμβασης της Βαρκελώνης είναι διότι, αν γίνει αυτό, θα καταργηθούν οι άδειες περίπου 15 ξενοδοχείων στην Αγία Νάπα και τον Πρωταρά. Επικαλούμενος συζήτηση για το θέμα στη Βουλή, ανέφερε ότι η Κύπρος δεν κυρώνει το Πρωτόκολλο για τον λόγο ότι θα υπάρχει σοβαρό πρόβλημα με άδειες που δόθηκαν σε κρατική και δασική γη.
Κρατική απάθεια
Σε ορισμένες περιπτώσεις το κράτος ολιγωρεί και παρά τις προειδοποιήσεις παρουσιάζεται να μην προχωρά σε έγκαιρη λήψη μέτρων κατά της διάβρωσης, με αποτέλεσμα το πρόβλημα να μεγεθύνεται, όπως και το οικονομικό κόστος αποκατάστασης. Για την περίπτωση της παραλίας Κουρίου στη συζήτηση της περασμένης Τετάρτης, ο δήμαρχος Κουρίου, Παντελής Γεωργίου, εξέφρασε την άρνηση του δήμου να καταβάλει το κόστος αποκατάστασης, εάν εγκριθεί από την περιβαλλοντική Αρχή ο εμπλουτισμός της παραλίας με κρόκαλα και χοντρόκοκκα υλικά (ήπιο μέτρο), με το επιχείρημα ότι δεν ευθύνεται η τοπική Αρχή για ένα πρόβλημα που δημιουργήθηκε από την αδράνεια του κράτους, στο οποίο, όπως είπε, απευθυνόταν τα προηγούμενα χρόνια η τοπική Αρχή και δεν ανταποκρινόταν.
Με φειδώ
Όσον αφορά τα μέτρα αποκατάστασης ανά το παγκύπριο, ο ανώτερος τεχνικός επιθεωρητής και ακτομηχανικός Γιώργος Πρωτοπαπάς (Κλάδος Μελετών Θαλάσσιων Έργων του Τμήματος Δημοσίων Έργων) γνωστοποίησε στους βουλευτές ότι τα τελευταία χρόνια το Τμήμα Περιβάλλοντος συνήθως απορρίπτει αιτήματα για εφαρμογή σκληρών μέτρων, όπως οι κυματοθραύστες. Έφερε ως παράδειγμα αιτήματα που αφορούσαν την επαρχία Πάφου, παραλίες στην Πέγεια και τα Κούκλια, στην επαρχία Λάρνακας την ακτή στο Μενεού και στην ελεύθερη Αμμόχωστο παραλία στην Αγία Νάπα. Οι κυματοθραύστες σήμερα εντοπίζονται κυρίως σε αστικές περιοχές, με πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα την ανατολική πλευρά του Κόλπου της Λεμεσού.
Φαύλος κύκλος
Από την πλευρά τους, οι περιβαλλοντικές οργανώσεις εξέφρασαν τη διαφωνία τους σε σχέση με το μέτρο των κυματοθραυστών, διότι, όπως τόνισαν, απλά μεταφέρουν το πρόβλημα σε παρακείμενες παραλίες χωρίς στην ουσία να συνιστούν λύση, διαιωνίζοντας έναν φαύλο κύκλο του προβλήματος –εκτός αν ο στόχος είναι να ζωθεί η Κύπρος από κυματοθραύστες. «Το πρώτο στάδιο της λύσης που καλείσαι να εφαρμόσεις είναι να σταματήσεις τις αιτίες που δημιουργούν το πρόβλημα, όπως η απομάκρυνση των κροκάλων και χοντρόκοκκων υλικών από τις παραλίες. Και αφού το σταματήσεις, πρέπει να το σταθεροποιήσεις. Αν δεν το σταθεροποιήσεις, τότε, να δεις άλλες λύσεις. Στην Κύπρο όμως συνηθίζουμε να κάνουμε το αντίθετο. Πάμε κατευθείαν στις σκληρές κατασκευές, οι οποίες απλά μεταφέρουν το πρόβλημα», λέει ο Κλείτος Παπαστυλιανού.
Την ίδια ώρα το υλικό μίας σειρά κυματοθραυστών απαιτεί την καταστροφή περιοχών στη στεριά, που αποτελούν μνημεία της φύσης. Συνήθως αυτό το υλικό βρίσκεται σε βουνοκορφές, φαράγγια, σε χώρους γεωλογικής-οικολογικής αξίας. Παράλληλα, προβληματική είναι και η τοποθέτηση των κυματοθραυστών σε θαλάσσια περιοχή ιδιαίτερης οικολογικής αξίας.
Η Μυρούλα Χατζηχριστοφόρου από την Ομοσπονδία Περιβαλλοντικών Οργανώσεων Κύπρου (ΟΠΟΚ) τόνισε στη συνεδρίαση στη Βουλή ότι η νέα πολιτική της ΕΕ είναι εναντίον των σκληρών μέτρων κατά της διάβρωσης. Η ΕΕ, σε συνεργασία με το Πρόγραμμα Περιβάλλοντος των Ηνωμένων Εθνών, έχει εκδώσει πριν από έναν χρόνο κατευθυντήριες γραμμές για την προώθηση και εφαρμογή των λεγόμενων λύσεων βασισμένων στη φύση.
Το πρόβλημα διάβρωσης σήμερα στην Κύπρο δεν είναι εκταταμένο, σύμφωνα με τον κ. Παπαστυλιανού. Είναι ως επί το πλείστον τοπικά και μικρής κλίμακας. «Όταν αναφερόμαστε στη διάβρωση δεν σημαίνει ότι ολόκληρη η Κύπρος και κάθε κόλπος της Κύπρου διαβρώνεται. Αντιθέτως, σε κάποιους κόλπους μπορεί να παρατηρείται πρόσχωση υλικού και σε άλλους διάβρωση εδάφους. Αυτό είναι κάτι που εξετάζεται κατά περίπτωση», είπε.
