Αυτές τις μέρες, όπου με αφορμή τις διαδοχικές πυρκαγιές σε εργοστάσια στο ΣΟΠΑΖ Λευκωσίας και τον Ύψωνα επανήλθε στο προσκήνιο η ανάγκη για εντατικοποίηση από πλευράς αρμόδιων Αρχών και υπηρεσιών των ελέγχων εφαρμογής των μέτρων πυρασφάλειας σε αυτούς τους χώρους –ο αρχιπύραρχος της Πυροσβεστικής, Νίκος Λογγίνος, ήταν έντονος για αυτό το θέμα σε δηλώσεις του την περασμένη Πέμπτη- δίνεται χώρος στη συζήτηση και για το πού βρίσκεται, στα δυόμισι χρόνια θητείας της κυβέρνησης, η υλοποίηση της δέσμευσης στο πρόγραμμα διακυβέρνησης του Νίκου Χριστοδουλίδη για δημιουργία και στελέχωση ειδικής Υπηρεσίας Περιβαλλοντικού Ελέγχου. Η πρόταση της σύστασής της εγκρίθηκε από το Υπουργικό Συμβούλιο τον Νοέμβριο του 2023 και προνοούσε την ένταξή της κάτω από το Τμήμα Περιβάλλοντος, με αρμοδιότητα τους ελέγχους και επιθεωρήσεις σε μονάδες διαχείρισης αποβλήτων και βιομηχανίες, οι οποίες καλούνται να εφαρμόζουν την περιβαλλοντική νομοθεσία, διασφαλίζοντας με αυτόν τον τρόπο την προστασία των πολιτών από κινδύνους κατά της υγείας και της ευημερίας τους, που προέρχονται από περιβαλλοντική υποβάθμιση.
Υποβάθμιση εν τη γενέσει
Όπως διαφάνηκε από ασφαλή πληροφόρηση, ακόμα να λάβει σάρκα και οστά η πιο πάνω δέσμευση. Μπορεί πριν μερικούς μήνες, μετά από έγκριση από την Επιτροπή Δημόσιας Υπηρεσίας, να έγινε η πρόσληψη 15 επιθεωρητών, αριθμός που από την πρώτη στιγμή που καθορίστηκε από το Υπουργείο Οικονομικών είχε χαρακτηριστεί πολύ μικρός για να διαχειριστεί το εύρος των μονάδων που πρέπει να ελέγχονται, ωστόσο, σύμφωνα με πληροφόρηση από το Υπουργείο Γεωργίας, στο τέλος παρέμειναν 10 επιθεωρητές, διότι στην πορεία ανατέθηκαν στους πέντε άλλα καθήκοντα. Σήμερα 10 επιθεωρητές, δύο σε κάθε επαρχία, καλούνται να ελέγξουν περίπου 10.000 εγκαταστάσεις, ένας στόχος που μοιάζει ουτοπικός, όπως τόνισε στον «Π» άριστος γνώστης των θεμάτων βιομηχανικού ελέγχου. Εδώ καταδεικνύεται η προχειρότητα με την οποία έτυχε διαχείρισης η σύσταση και η λειτουργία μίας τόσο σημαντικής ως προς την αποστολή της υπηρεσίας, η οποία, αντί να διασφαλίζει τη συμμόρφωση με την περιβαλλοντική νομοθεσία, έχει εν τη γενέσει της αποψιλωθεί και υποβαθμιστεί. Προχειρότητα η οποία αντανακλά το ίδιο πνεύμα που διέπει ολόκληρο το φάσμα της πολιτικής προστασίας σε επίπεδο πρόληψης, όπως διαφάνηκε από την πρόσφατη καταστροφική πυρκαγιά στη Λεμεσό.
Δεν χρειάζεται να «εξαφανίζονται»
«Ένα από τα σοβαρότερα προβλήματα του Τμήματος Περιβάλλοντος είναι ότι δεν κάνει επιθεωρήσεις», ανέφερε στον «Π» ο πρόεδρος της Επιτροπής Περιβάλλοντος της Βουλής και βουλευτής του Κινήματος Οικολόγων-Συνεργασία Πολιτών, Χαράλαμπος Θεοπέμπτου. Συγχρόνως εξέφρασε την εκτίμηση ότι δεν χρειάζεται να «εξαφανίζονται» οι επιθεωρητές, με οδηγίες να μην κάνουν επιθεωρήσεις, αλλά κάλλιστα μπορούν να επισκέπτονται βιομηχανικές μονάδες και να μην προβαίνουν σε καταγγελίες. Όπως υποστηρίζει ο κ. Θεοπέμπτου, με αυτή την πρακτική η προηγούμενη κυβέρνηση, Νίκου Αναστασιάδη, κατήργησε για 10 χρόνια σχεδόν όλες τις επιθεωρήσεις.
Το Δημόσιο
Σύμφωνα με τον κ. Θεοπέμπτου, μέρος του προβλήματος είναι και η υποστελέχωση του Τμήματος Περιβάλλοντος, όπως και της υπόλοιπης Δημόσιας Υπηρεσίας, στην οποία από το 2013 και μετά δεν έγιναν αναπληρώσεις μετά τις συνταξιοδοτήσεις υπαλλήλων. «Μίκρανε πάρα πολύ η Δημόσια Υπηρεσία και πολλές διεκπεραιώσεις δεν ολοκληρώνονται. Αν ακούσεις τα κυβερνητικά τμήματα, σου λένε ‘‘δεν έχω προσωπικό’’. Την ίδια ώρα για θέσεις ειδίκευσης, ο πιο υψηλός μισθός στο Δημόσιο δεν ενδιαφέρει σχεδόν κανέναν, καθώς στον ιδιωτικό τομέα πλέον οι μισθοί για αυτές τις θέσεις πλέον είναι πάρα πολύ υψηλοί», σχολίασε. Ωστόσο θεωρεί ως καλό παράδειγμα σύστασης και λειτουργίας υπηρεσίας ελέγχου αυτή στο Τμήμα Επιθεώρησης Εργασίας, στο Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων. Τόνισε ότι διαθέτει εκπαιδευμένους επιθεωρητές, με τον καθέναν από αυτούς να διαθέτει εξειδίκευση διαφορετική από τους υπολοίπους. «Στην ίδια φιλοσοφία σκόπευε να κινηθεί και το Τμήμα Περιβάλλοντος, όταν μας ενημέρωνε στη Βουλή για τη σύσταση της Υπηρεσίας Περιβαλλοντικών Ελέγχων», είπε ο κ. Θεοπέμπτου.
Χαρακτηρίζοντας τους 15 επιθεωρητές μικρό αριθμό, παρέπεμψε στο παράδειγμα της Ελλάδας, όπου στο παρελθόν, όταν γα ένα χρονικό διάστημα υπήρχε μεγάλο πρόβλημα, εκπαίδευσαν ενδιαφερόμενους ιδιώτες και στη συνέχεια τούς πλήρωναν ανάλογα με τις ώρες επιθεώρησης που έκαναν κάθε φορά. «Στην Αγγλία νομοθετικό έργο είναι υπό την ευθύνη του Τμήματος Περιβάλλοντος, όμως την ίδια ώρα λειτουργεί ένας ξεχωριστός οργανισμός (Environment Agency) της Αγγλίας, ο οποίος εκδίδει τις άδειες και στη συνέχεια κάνει τις επιθεωρήσεις με εκπαιδευμένο προσωπικό», πρόσθεσε.
Η μελέτη
Σύμφωνα με μελέτη, η οποία έγινε τα έτη 2017 και 2018, με τεχνική βοήθεια από την ΕΕ και πραγματοποιήθηκε από ξένους εμπειρογνώμονες, μεταξύ άλλων η δημιουργία της νέας Υπηρεσίας θα πρέπει να διασφαλίζει αρχές όπως η ανεξαρτησία, η αμεροληψία και η ισονομία. Η Υπηρεσία θα έχει κλάδο συμμόρφωσης που θα αναλαμβάνει ενημερωτικές εκστρατείες, εκπαίδευση όλων των εμπλεκομένων, διαβούλευση με επιχειρήσεις για την επίτευξη συμμόρφωσης με τη νομοθεσία. Θα πρέπει, επίσης, να παρέχονται οι απαιτούμενοι πόροι, πλαίσιο εργασίας, νομικά εργαλεία και θεσμοθετημένη συνεργασία με την Αστυνομία, τη Νομική Υπηρεσία, το Τελωνείο, την Πυροσβεστική και την περιβαλλοντική αδειοδότηση.
Τα σχέδια υπηρεσίας του προσωπικού θα πρέπει να διασφαλίζουν ότι όλοι οι επιθεωρητές κατέχουν τις απαραίτητες γνώσεις, ώστε να διεξάγουν ελέγχους και επιθεωρήσεις και το κυριότερο ότι θα υπάρχει δυνατότητα για ανταπόκριση είκοσι τέσσερις ώρες το εικοσιτετράωρο και εφτά μέρες την εβδομάδα σε περιπτώσεις έκτακτων περιστατικών και παραβάσεις που συνήθως γίνονται εκτός κανονικών ωρών εργασίας. Επίσης, θα πρέπει να λαμβάνεται σοβαρά υπόψη στην επιλογή επιθεωρητών τα προσόντα, η πείρα, το ήθος, η εντιμότητα κ.ά.
Με βάση την επικινδυνότητα και την αύξηση των περιπτώσεων περιβαλλοντικού εγκλήματος στην Υπηρεσία απαιτείται, σύμφωνα με τη μελέτη, να υπάρχει θεσμοθετημένη διαδικασία και συνεργασία με Αστυνομία, η οποία να βοηθά στην επιβολή (επίδοση εξωδίκων, στοιχειοθέτηση κατηγορητηρίων), καθώς και την ασφάλεια των επιθεωρητών, διενέργεια εκστρατειών, διεξαγωγή ερευνών για περιβαλλοντικά εγκλήματα. Επίσης, η Νομική Υπηρεσία θα πρέπει να ορίσει νομικό λειτουργό, ο οποίος να βοηθά την Υπηρεσία ως προς τη συλλογή τεκμηρίων, ετοιμασία κατηγορητηρίων και την ορθή εφαρμογή και επιβολή της νομοθεσίας.
Εφαρμόζοντας την αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει», το κόστος για το μεγάλο μέρος των επιθεωρήσεων θα καλύπτεται από τέλη που θα επιβάλλονται σε εγκαταστάσεις και δραστηριότητες. Επίσης, ένα μεγάλο μέρος του κόστους για υπηρεσίες, όπως εκστρατείες εκπαίδευσης, συμμόρφωσης, ελέγχων σε συγκεκριμένους τομείς, εξέτασης παραπόνων, διερεύνησης περιστατικών ρύπανσης και έκτακτων περιστατικών που επιβάλλονται τέλη, ισοσκελίζονται από τα έσοδα από εξώδικες ρυθμίσεις, διοικητικά πρόστιμα και χρηματικές ποινές μετά από καταδίκη.
