Αν και πλειάδα σύγχρονων ερευνών δείχνουν ότι οι ολοκληρωμένοι πράσινοι χώροι στα σχολεία έχουν οφέλη στον γνωσιολογικό τομέα, στην ψυχολογική και φυσική κατάσταση των παιδιών και των εκπαιδευτικών, εντούτοις η σημερινή εικόνα της πλειοψηφίας των σχολείων της Κύπρου πόρρω απέχει από αυτό το πλαισιο αειφόρου ανάπτυξης. Η συντριπτική πλειοψηφία των σχολείων στη χώρα μας αφορά κτήρια με μεγάλους και έντονα τσιμεντοποιημένους χώρους, που δεν έχουν φυσική θερμική άνεση και οικολογική αξία, με αποτέλεσμα να μην δημιουργούνται θετικές συνθήκες αλληλεπίδρασης και ευχαρίστησης στη γνώση.
Μία αχτίδα αισιοδοξίας εντοπίσαμε παρακολουθώντας μία διάλεξη της δρος Αραβέλλας Ζαχαρία με τίτλο «Πρασινίζω τα σχολεία, ένα ολιστικό πρόγραμμα παρέμβασης για την κλιματική ανθεκτικότητα στην Κύπρο».
Το πρόγραμμα, μετά από πενταετή πιλοτική εφαρμογή, ξεκίνησε επίσημα την περσινή σχολική περίοδο σε 44 σχολεία. Σε αυτά φυτεύτηκαν 11.220 δέντρα, συμμετείχαν 268 φορείς συνεργασίας, 6.103 μαθητές και 618 εκπαιδευτικοί. Τελικός στόχος του προγράμματος να πρασινίσουν μέχρι το 2035 όλα τα σχολεία της Κύπρου.
Η διάλεξη έγινε στο Πανεπιστήμιο Κύπρου, στο πλαίσιο της 11ης παγκύπριας Διημερίδας Δημόσιας Υγείας που διοργάνωσε το Διεθνές Ινστιτούτο Κύπρου για την Περιβαλλοντική και Δημόσια Υγεία, της Σχολής Επιστημών Υγείας του ΤΕΠΑΚ. Η θεματική της φετινής ημερίδας αφορούσε την αδήριτη ανάγκη επένδυσης της κοινωνίας μας σε υγιή σχολεία.
Ο στόχος είναι μέχρι το 2035 να δημιουργηθούν χώροι πρασίνου και σκίασης στα σχολεία, για να βελτιωθεί η κλιματική ανθεκτικότητά τους και να μπορεί να προσφέρεται θερμική άνεση στην εκπαιδευτική κοινότητα.
Αντιπαράδειγμα
Σύμφωνα με τη δρα Ζαχαρίου, προϊστάμενη της Μονάδας Εκπαίδευσης για το Περιβάλλον και την Αειφόρο Ανάπτυξη του Υπουργείου Παιδείας, οι πράσινοι σχολικοί χώροι δεν έχουν να κάνουν απλώς με την αισθητική αλλαγή, αλλά με τις γενικότερες υποδομές που επηρεάζουν την υγεία και τη μάθηση των παιδιών.
Τόνισε ότι το πρόγραμμα «Πρασινίζω το Σχολείο μου - Πρασινίζω τη Γειτονιά μου» προέκυψε ως αντιπαράδειγμα σε σχέση με δράσεις οι οποίες γίνονταν για πάρα πολλά χρόνια στα σχολεία, ειδικά την εβδομάδα προστασίας των δασών, όπου ανάμεσα σε διάφορες εκδηλώσεις οι μαθητές φύτευαν δέντρα, τα οποία στη συνέχεια δεν τα περιποιούνταν, μέχρι που γίνονταν «αλάτι».
«Αντιθέτως, εμείς τώρα θέλουμε να δημιουργήσουμε χώρους πρασίνου και σκίασης στα σχολεία, για να βελτιωθεί η κλιματική ανθεκτικότητά τους και να μπορεί να προσφέρεται θερμική άνεση στην εκπαιδευτική κοινότητα. Ο στόχος είναι να κάνουμε αυτές τις παρεμβάσεις στα σχολεία. Δεν επιτρέπεται να γίνεται λόγος για προστασία του περιβάλλοντος κατά τη διάρκεια των μαθημάτων εάν ο ίδιος ο χώρος δεν σου παρέχει τις συνθήκες για να τον εκτιμήσεις», είπε.
Οι αναφορές της συνέπλεαν με τα πορίσματα που παρουσίασε η προηγούμενη ομιλήτρια, δρ Mari Yoshinaga, καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Showa του Τόκιο με θέμα τις παιδικές χαρές στην Ιαπωνία, τους κινδύνους και τα οφέλη για την υγεία. Μετρήσεις για τις επιδράσεις της ψυχαγωγίας των παιδιών με παραμονή 30 λεπτά και πάνω σε πράσινο περιβάλλον, στην περιοχή Kinuta του Τόκιο, κατέδειξαν μεγαλύτερα οφέλη για τη σωματική και ψυχική υγεία συγκριτικά με λιγότερο χρόνο παραμονής.
Σύμφωνα με την προϊστάμενη της Μονάδας Εκπαίδευσης για το Περιβάλλον και την Αειφόρο Ανάπτυξη του Υπουργείου Παιδείας, δρ Αραβέλλα Ζαχαρία (φωτογραφία), οι πράσινοι σχολικοί χώροι επηρεάζουν θετικά την υγεία και τη μάθηση των παιδιών.
Εμπλοκή σε όλα τα στάδια
Το κυπριακό πρόγραμμα εμπλέκει τους ίδιους τους μαθητές σε όλα τα στάδια της διαδικασίας: Σε δράσεις κοστολόγησης και τοπιοτέχνησης του έργου μαζί με επαγγελματίες, αλλά και τους τους γονείς και τους παππούδες. Ο στόχος είναι μέχρι το 2035 όλα τα σχολεία να έχουν τους πράσινους χώρους τους. Κάθε χρόνο εντάσσονται στο πρόγραμμα 30 σχολεία, για να μπορούν να τυγχάνουν εποπτείας και καθοδήγησης από την υπεύθυνη Μονάδα του Υπ. Παιδείας.
Για να γίνουν πράσινοι οι χώροι κάθε σχολείου δίνεται χρηματοδότηση ύψους 10.000 ευρώ σε κάθε σχολείο. Το σχολείο που γίνεται αποδεκτό στο πρόγραμμα, είναι υποχρεωμένο να συμμετέχει για τρία χρόνια. Κατά τον πρώτο χρόνο υλοποιείται το έργο και τα επόμενα δύο χρόνια συντηρείται. Σχολεία τα οποία δεν ανταποκρίνονται στους στόχους του προγράμματος στη βάση των υποβληθέντων πλάνων τους, θα αποκλείονται από το πρόγραμμα για τα επόμενα χρόνια και θα ζητείται επιστροφή μέρους της οικονομικής στήριξης.
Ανακαλύπτουμε ξανά τον τροχό
«Τα καλοκαίρια πάρα πολλά σχολεία είχαν κάνει ομάδες εργασίας», ανέφερε μετά το συνέδριο στον «Π» η κ. Αραούζου. «Πήγαιναν στα σχολεία οι μαθητές ανά εβδομάδα μαζί με τους γονείς, επαγγελματίες και μέλη του συνδέσμου γονέων για να αφαιρέσουν τα χόρτα ή να ελέγξουν κατά πόσο λειτουργούσαν τα συστήματα ποτίσματος. Φρόντιζαν τα δέντρα, κάτι το οποίο κάναμε εμείς τον καιρό που ήμασταν μικροί, μόνο που τότε αυτό ήταν αυτονόητο. Σήμερα, είναι λες και 'ανακαλύπτουμε ξανά τον τροχό', αλλά τουλάχιστον βλέπεις κάτι πολύ όμορφο και βιώσιμο το οποίο εδραιώνεται», τόνισε.
Πράσινες παρεμβάσεις γίνονται στις σχολικές αυλές, σε σχολικό χώρο ο οποίος θα τύχει αναδιαμόρφωσης, στις περιφράξεις και σε χώρους που υποδεικνύονται από τους δήμους. Τα κριτήρια επιλογής των 30 σχολείων είναι μεταξύ άλλων η συμμετοχή των παιδιών από τη φάση της τοπιοτέχνησης μέχρι και την υλοποίηση, η φροντίδα και η συντήρηση των χώρων πρασίνου και η πληρότητα πλάνου συντήρησης, φροντίδας και βιωσιμότητας.
«Βελτιώνεται η ετοιμότητά τους για μάθηση»
Αναλύοντας τα οφέλη του προγράμματος «Πρασινίζω το Σχολείο μου - Πρασινίζω τη Γειτονιά μου», η δρ Ζαχαρία τα διαχώρισε σε αυτά που αφορούν τον γνωσιολογικό τομέα, τη συναισθηματική και φυσική υγεία και την ευημερία των εκπαιδευτικών. Για τον πρώτο πυλώνα σημείωσε ότι, σύμφωνα με μελέτες, μαθητές σε πράσινους χώρους έχουν καλύτερα μαθησιακά αποτελέσματα. «Επίσης βλέπουμε ότι βελτιώνεται η ετοιμότητά τους για μάθηση, όπως επίσης και πολλές άλλες από τις δεξιότητες που συνδέονται με το τι είδους μαθητή και πολίτη θέλουμε να διαμορφώσουμε», τόνισε.
«Στο κομμάτι της συναισθηματικής υγείας, τέτοιου είδους χώροι βοηθούν καλύτερα στην ενσωμάτωση, μειώνουν περιστατικά επιθετικότητας και γενικότερα σχολικής παραβατικότητας και προάγουν την ανάπτυξη σχέσεων και τη δικτύωση. Όσον αφορά τη φυσική υγεία, βλέπουμε ότι μειώνεται το στρες, και, όπως ανέφερε και η δρ Mari Yoshinaga στην παρέμβασή της, μπορούν να βοηθήσουν στο να πέσει η θερμοκρασία και να δημιουργηθούν συνθήκες κλιματικής ανθεκτικότητας, οι οποίες να επιτρέπουν στα παιδιά να βρίσκονται στους εξωτερικούς χώρους».
Τέλος, για τους εκπαιδευτικούς, την ευημερία των οποίων συχνά αγνοούμε, όπως τόνισε, όταν βρίσκονται σε ένα σχολικό περιβάλλον το οποίο τους προδιαθέτει θετικά να διδάξουν, τότε η μάθηση είναι χαρά, είναι δημιουργία, είναι ελευθερία. «Αντιλαμβάνεστε ότι η δημιουργία αυτών των πράσινων χώρων, συνδέεται, και έχει φανεί μέσα από τις έρευνες, με την επαγγελματική ικανοποίησή και την αυτοπραγμάτωσή τους. Επίσης βελτιώνονται οι σχέσεις μεταξύ εκπαιδευτικών και μαθητών», ανέφερε.
*Η ιστοσελίδα του προγράμματος, όπου παρουσιάζεται διαδραστικά η πρόοδος σε κάθε σχολείο είναι prasinizo.com.
