Τρεις μήνες μετά την πρόσκληση από το Τμήμα Γεωργίας και την παρουσία στο νησί εμπειρογνωμόνων από τις ΗΠΑ και την Ισπανία, η λήψη προληπτικών και αποτρεπτικών μέτρων ενάντια στο βακτήριο κίτρινος δράκος των εσπεριδοειδών ή huanglongbing (HLB) κινείται πλέον σε συγκεκριμένες κατευθύνσεις. Ο στόχος της παρουσίας τους ήταν η βελτίωση των μέτρων της Δημοκρατίας απέναντι στην πιο καταστροφική ασθένεια των εσπεριδοειδών σε Αμερική, Ασία και Αφρική. Το βακτήριο πλέον απειλεί με αφανισμό και τις φυτείες εσπεριδοειδών στην Κύπρο, δεδομένου ότι από το 2023 εντοπίστηκε στο Φασούρι της Λεμεσού το έντομο ασιατική ψύλλα των εσπεριδοειδών (Asian citrus psyllid) Diaphorina citri, που είναι ο κύριος φορέας της ασθένειας, και πλέον έχει εξαπλωθεί παντού. Αξίζει να τονιστεί ότι μέχρι στιγμής το συγκεκριμένο έντομο δεν έχει ανιχνευθεί σε κανένα άλλο κράτος-μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, παρά μόνο στην Κύπρο, με τις αρμόδιες υπηρεσίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να παρακολουθούν το θέμα στενά. Σύμφωνα με τα στοιχεία του Τμήματος Γεωργίας, η πλησιέστερη στην Κύπρο χώρα με εντοπισμό HLB είναι η Σαουδική Αραβία.
Διαβάστε επίσης:
- Φυτά από το εξωτερικό - Ρίσκο για τη ζωή και την οικονομία από το εισηγμένο φυτικό υλικό
- Ε/κ και Τ/κ απέναντι στον κίτρινο δράκο: Στην πρώτη γραμμή των υπό επεξεργασία πράσινων ΜΟΕ μετά τη Γενεύη
«Το Τμήμα Γεωργίας, σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών, έχει λάβει μέτρα από την πρώτη στιγμή, εκπονώντας Εθνικό Σχέδιο Δράσης για το βλαβερό έντομο, αποσκοπώντας, βάσει του Άρθρου 17 του Κανονισμού (ΕΕ) 2016/2031, στον περιορισμό ή/και την εξάλειψή του, ούτως ώστε να αποτρέψει ή να μειώσει τους οποιουσδήποτε υπαρκτούς κινδύνους εξάπλωσης του βακτηρίου εφόσον εισέλθει στο έδαφος της Κυπριακής Δημοκρατίας», ανέφερε στον «Π» η Άνθεμις Μελιφρονίδου-Παντελίδου, προϊστάμενη στον Κλάδο Φυτοϋγείας του Τμήματος Γεωργίας. Πρόσθεσε ότι ταυτόχρονα εστιάζουν στη διενέργεια συστηματικών, εντατικών επισκοπήσεων σε παγκύπρια βάση για επιβεβαίωση απουσίας του βακτηρίου που προκαλεί την ασθένεια του κίτρινου δράκου. «Προς το σκοπό αυτό το Τμήμα Γεωργίας φιλοξένησε φέτος Αμερικάνους και Ισπανούς εμπειρογνώμονες ενώ προέβη και σε διαδικτυακές συνεδρίες με την αρμόδια αρχή του Ισραήλ. Με τις επισκέψεις πραγματοποιήθηκαν σεμινάρια αλλά και στοχευμένες συναντήσεις με στόχο την ανταλλαγή εμπειριών αλλά και για μια ολοκληρωμένη ενημέρωση των εμπλεκόμενων φορέων στην Κύπρο», εξήγησε.
Επιστήμονες πιστεύουν ότι το βλαβερό έντομο εισήλθε μέσω φυτικού υλικού που μεταφέρθηκε στις αποσκευές ταξιδιωτών και ανησυχούν σοβαρά ότι η ασθένεια HLB θα εισέλθει στην Κύπρο ακριβώς με τον ίδιο τρόπο. Πηγή φωτογραφιών: Τμήμα Γεωργίας.
Ανέφερε ότι στην Αμερική υπάρχει τόσο το έντομο φορέας Diaphorina citri όσο και το βακτήριο, ως εκ τούτου μοντέλα που αναδεικνύουν και αποδεικνύουν τρόπους διαχείρισης του βακτηρίου για παρεμπόδιση της εξάπλωσής του είναι ιδιαίτερη σημαντική πληροφόρηση και την Κύπρο. Στο δε Ισραήλ, μια κοντινή μας χώρα, στην οποία μέχρι στιγμής εντοπίσθηκε μόνο το έντομο Diaphorina citri και όχι το βακτήριο, οι συζητήσεις που στοχεύουν στην ανταλλαγή πληροφόρησης επί των μέτρων που δυνατό να λαμβάνονται σε οικιστικές περιοχές, στο αστικό πράσινο και στις φυτείες εσπεριδοειδών και πάλι αποτελούν σημαντικά δεδομένα για αξιολόγηση, σύμφωνα με την προϊστάμενη στον Κλάδο Φυτοϋγείας. Αλλά και η συνεργασία με εμπειρογνώμονες από το ισπανικό ερευνητικό κέντρο IVIA κρίθηκε ιδιαίτερα επωφελής και ως εκ τούτου, αυτή θα συνεχισθεί και θα ενισχυθεί με τακτικές εκ μέρους τους επισκέψεις τόσο εντός του 2025 όσο και κατά το έτος 2026.
Συλλογή δειγμάτων
Πώς άραγε επιτυγχάνεται η συνεχής και ικανοποιητική συλλογή δειγμάτων; Υπάρχει το αναγκαίο ανθρώπινο δυναμικό (Τμήμα Γεωργίας, φοιτητές πανεπιστημίων, εθελοντές); Έχουν εμπλακεί οι τοπικές αρχές; «Για το 2025 έχουν αξιοποιηθεί συγκεκριμένα ηλεκτρονικά εργαλεία της Ευρωπαϊκής Αρχής Ασφάλειας Τροφίμων-EFSA, η οποία παρέχει επιστημονικές συμβουλές και γνώμες προς τα αρμόδια όργανα της ΕΕ, για τον υπολογισμό των δειγμάτων. Ο αριθμός των δειγμάτων έχει αυξηθεί για να εξασφαλίζεται υψηλό επίπεδο εμπιστοσύνης για εντοπισμό του βακτηρίου και πολύ χαμηλό επίπεδο επιπολασμού του. Όσον αφορά την κατανομή των δειγμάτων σε παγκύπρια βάση, αυτά θα ληφθούν από εκπαιδευμένο προσωπικό του Τμήματος Γεωργίας. Τα πλείστα δείγματα θα ληφθούν από εσπεριδοκαλλιέργειες, εντούτοις έχουν προστεθεί και δείγματα από εσπεριδοειδή που φύονται σε δήμους / κοινότητες», ανέφερε στον «Π» ο Μάριος Γεωργιάδης, λειτουργός Γεωργίας στον Κλάδο Φυτοϋγείας του Τμήματος Γεωργίας.
Οι τοπικές αρχές
Σε σχέση με τον ρόλο των τοπικών αρχών (δήμοι, κοινότητες), σημείωσε ότι έχουν ενημερωθεί, ενώ έχει ζητηθεί η συνεργασία τους για τον σχεδιασμό επισκοπήσεων/δειγματοληψιών και στο αστικό πράσινο. «Με τις ιδιαίτερα υψηλές θερμοκρασίες που έχουν καταγραφεί τους τελευταίους μήνες, ο πληθυσμός του εντόμου D. citri έχει μειωθεί σημαντικά και σε συνάρτηση με τη βιολογική καταπολέμηση του, ο εντοπισμός του ήταν δύσκολος. Αναμένουμε όπως με τη διαφοροποίηση της θερμοκρασίας, γίνει δυνατή η αξιολόγηση του πληθυσμού του εντόμου ώστε να διαφανεί το μέγεθος της εξάπλωσης του στο αστικό πράσινο», τόνισε.
Ο δρ Μαρκ Χοντλ, από το Τμήμα Εντολομολογίας του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας, σε ημερίδα τον περασμένο Μάιο στη Λεμεσό μοιράστηκε πολύτιμες γνώσεις από την επέλαση του καταστροφικού βακτηρίου HLB, το οποίο αφάνισε το 75% της παραγωγής εσπεριδοειδών στη Φλόριδα των ΗΠΑ.
Συνεργασία με κατεχόμενα
Την ίδια ώρα απαιτείται συνεργασία με τα κατεχόμενα, διότι τα έντομα και τα βακτήρια δεν γνωρίζουν διαχωριστικές γραμμές. Σύμφωνα με το Τμήμα Γεωργίας, η συνεργασία με τη Δικοινοτική Τεχνική Επιτροπή Περιβάλλοντος άρχισε το 2024 και συνεχίζεται. Ήδη υπήρξε σημαντική ανταλλαγή πληροφόρησης από τις επισκοπήσεις που πραγματοποιούνται από τους ενωσιακούς φυτοϋγειονομικούς επιθεωρητές στις κατεχόμενες περιοχές της Δημοκρατίας. Παράλληλα συνεχίζεται η λήψη δειγμάτων ενήλικων εντόμων D. citri από τις κατεχόμενες περιοχές και η προσκόμιση τους στο εργαστήριο φυτοπροστασίας του Τμήματος Γεωργίας για επιβεβαίωση απουσίας του βακτηρίου που προκαλεί την ασθένεια του κίτρινου δράκου. Αναμένεται ότι θα πραγματοποιηθούν πρόσθετες συναντήσεις / συζητήσεις πριν τη λήξη του έτους.
Ανακάλυψη εντόμου, το οποίο τρέφεται με την ασιατική ψύλλα
Από τις εργασίες που διεξάγονται αξίζει να σημειωθεί ότι εντοπίσθηκε για πρώτη φορά στην Κύπρο ένας νέος βιολογικός παράγοντας έντομο με την ονομασία Τamarixia citricola, το οποίο πρόσφατα ταυτοποιήθηκε και ως εκ τούτου το Τμήμα Γεωργίας σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών, το κέντρο Ερατοσθένης του ΤΕΠΑΚ και τα ερευνητικά κέντρα του εξωτερικού βρίσκονται σε διαδικασία αξιολόγησής της ικανότητας αυτού του εντόμου ως προς την αντιμετώπιση του Diaphorina citri.
Ο σιωπηλός δολοφόνος
Τα βακτήρια που εξαπλώνει το HLB δρουν σαν σιωπηλός δολοφόνος των δέντρων, μπλοκάροντας τη ροή θρεπτικών συστατικών. Τα φύλλα αναπτύσσουν κίτρινο μοτίβο, οι καρποί γίνονται πικροί και παραμορφωμένοι, και μέσα σε 5-8 χρόνια, το δέντρο πεθαίνει. Παρά τα περισσότερα από 2 δισεκατομμύρια δολάρια που έχουν δαπανηθεί στην έρευνα παγκοσμίως, οι επιστήμονες δεν έχουν βρει θεραπεία. Τα στοιχεία είναι συγκλονιστικά. Η Φλόριντα, κάποτε παγκόσμια δύναμη στα εσπεριδοειδή, έχασε το 90% της παραγωγής της, δεν μπορούν να καλλιεργηθούν πλέον εσπεριδοειδή. Η Βραζιλία, ο μεγαλύτερος παραγωγός στον κόσμο, έχασε τα μισά της δέντρα.
Όπως ανέφερε η δρ Μελιφρονίδου-Παντελίδου, σε περίπτωση εντοπισμού του εν λόγω βακτηρίου στην Κύπρο, η παρουσία του εντόμου φορέα, θα είναι καταλυτική στην άμεση εξάπλωση του βακτηρίου προκαλώντας τεράστιες ζημιές στη γεωργίας μας, στο αστικό μας πράσινο, στο περιβάλλον μας αλλά και τις αρνητικές επιπτώσεις στην οικονομία και στην κοινωνίας μας γενικότερα. «Σε περίπτωση εντοπισμού του βακτηρίου στην Κύπρο, που προκαλεί την ποιοτική υποβάθμιση των καρπών αλλά και την ολοκληρωτική ξήρανση των δέντρων, αναμένονται τεράστιες οικονομικές επιπτώσεις όχι μόνο στον παραγωγικό τομέα αλλά και σε όλη την αγροδιατροφική αλυσίδα που διαχειρίζονται καρπούς εσπεριδοειδών, δηλαδή υπεραγορές, έμποροι που εξάγουν τους καρπούς σε άλλες χώρες, αλλά και σε άλλες επιχειρήσεις τροφίμων που χρησιμοποιούν τους καρπούς εσπεριδοειδών για παραγωγή άλλων προϊόντων. Σημαντικός αριθμός μικροεπιχειρήσεων στηρίζουν τα εισοδήματά τους στην εσπεριδοκαλλιέργεια, αφού εμπλέκονται στην παραγωγή προϊόντων όπως μαρμελλάδες, λεμονάδες, πορτοκαλλάδες, χυμούς εσπεριδοειδών ή μείγματα χυμών με εσπεριδοειδή, λικέρ, γλυκίσματα, γλυκά του κουταλιού και τόσα άλλα προϊόντα παραδοσιακά για τον τόπο μας», είπε.
Οι εξαγωγές και η αξία παραγωγής
Η εσπεριδοκαλλιέργεια στο έδαφος που ελέγχει η Κυπριακή Δημοκρατία έχει έκταση με βάση τα στοιχεία του ΚΟΑΠ (2023), περίπου 3.000 εκτάρια γης. Σε αυτόν τον αριθμό δεν περιλαμβάνονται τα εσπεριδοειδή σε κήπους και δημόσιους χώρους. Σύμφωνα με στοιχεία της Στατιστικής Υπηρεσίας, για την ίδια χρονιά η αξία των εξαγωγών εσπεριδοειδών από την Κύπρο ήταν 12 εκατ. και 408 χιλιάδες ευρώ (18.828 kg). Για το 2024 (περίοδος Ιανουαρίου - Αυγούστου), η αντίστοιχη αξία ήταν 7 εκατ. και 289 χιλιάδες ευρώ (10.860 kg).
Όσον αφορά την αξία παραγωγής εσπεριδοειδών στην Κύπρο, υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία μέχρι το 2021, όπου για συνολική έκταση γης 2.908 εκταρίων και συνολική παραγωγή 56.199 τόνων, η συνολική αξία παραγωγής είναι 14 εκατ. και 320 χιλιάδες ευρώ.
