Αυτό βασίζεται στη συμβολή μου στο FLAME, το κορυφαίο συνέδριο φυσικού αερίου και LNG στην Ευρώπη που πραγματοποιήθηκε στο Άμστερνταμ μεταξύ 13-15 Μαΐου. Η ενέργεια της Ανατολικής Μεσογείου περιστρέφεται γύρω από τη μεγαλύτερη χώρα της περιοχής, την Αίγυπτο. Είναι κατά πολύ ο μεγαλύτερος παραγωγός και καταναλωτής φυσικού αερίου και μέχρι την περσινή διακοπή των εξαγωγών ήταν ο μόνος εξαγωγέας LNG της Ανατολικής Μεσογείου. Μπορεί να απορροφήσει το μεγαλύτερο μέρος του φυσικού αερίου που παράγεται σήμερα στην περιοχή και αυτή η όρεξη αυξάνεται με την πάροδο του χρόνου. Με το παγκόσμιο εμπόριο και τις γεωπολιτικές ευθυγραμμίσεις να βρίσκονται σε τροχιά αναταραχής λόγω των δασμών και των πολιτικών του Προέδρου Τραμπ, είναι απαραίτητο να κατανοήσουμε αυτές τις εξελισσόμενες δυνάμεις που διαμορφώνουν την ενέργεια παγκοσμίως, αν θέλουμε να κατανοήσουμε τη δυναμική της ενεργειακής ασφάλειας γύρω από την Ανατολική Μεσόγειο.
Κατανάλωση φυσικού αερίου στην ΕΕ
Στο συνέδριο FLAME έγινε σαφές ότι, προκειμένου να διατηρηθεί η οικονομία σε λειτουργία και να διασφαλιστεί η ενεργειακή ασφάλεια, το φυσικό αέριο θα έχει ρόλο να παίξει για πολύ περισσότερο καιρό στην Ευρώπη από ό,τι πιστευόταν πριν από δύο χρόνια. Είναι δύσκολο να προχωρήσει η ενεργειακή μετάβαση, εκτός εάν μπορεί να αποδείξει ένα σαφές όφελος για τους τελικούς χρήστες, και το φυσικό αέριο είναι αναπόσπαστο μέρος αυτής της διαδικασίας.
Παρ' όλα αυτά, η χρήση φυσικού αερίου θα συνεχίσει να μειώνεται, σύμφωνα με την αυξανόμενη ενεργειακή απόδοση και τη χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στην παραγωγή ενέργειας και τους κλιματικούς στόχους της ΕΕ για το 2030-2050. Στις 6 Μαΐου, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανακοίνωσε έναν οδικό χάρτη για την έξοδο από το ρωσικό φυσικό αέριο έως το 2027. Αυτό άνοιξε τον δρόμο για αυξημένες εισαγωγές LNG από τις ΗΠΑ.
Τον περασμένο μήνα, ο Πρόεδρος Τραμπ δήλωσε ότι η ΕΕ πρέπει να αγοράσει ενέργεια από τις ΗΠΑ αξίας $350 δισεκατομμυρίων για να λάβει δασμολογική ελάφρυνση. Νωρίτερα, η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν προσφέρθηκε να αντικαταστήσει τις εισαγωγές ρωσικού φυσικού αερίου/LNG με LNG από τις ΗΠΑ σε μια συμφωνία για την αποφυγή ενός εμπορικού πολέμου με τις ΗΠΑ. Σαφώς, το LNG θα βρίσκεται στο τραπέζι όταν η ΕΕ και οι ΗΠΑ τελικά καθίσουν για να συζητήσουν τους δασμούς.
Αλλά, δεδομένης της αναμενόμενης συνεχούς μείωσης της ζήτησης, η Ευρώπη διαθέτει σχεδόν όλες τις υποδομές φυσικού αερίου για να υποστηρίξει τις μελλοντικές της ανάγκες σε φυσικό αέριο. Παρ' όλο που μένει να δούμε τι θα συμβεί στην πραγματικότητα και σε ποια επίπεδα, αυτές οι εξελίξεις αφήνουν ελάχιστα περιθώρια για εισαγωγές LNG/φυσικού αερίου από την Ανατολική Μεσόγειο στην ΕΕ σε οποιαδήποτε μορφή - ακόμη και αν το εν λόγω φυσικό αέριο καταστεί διαθέσιμο, κάτι που είναι αμφίβολο.
Η δύσκολη θέση της Αιγύπτου
Η αβεβαιότητα σχετικά με τους δασμούς των ΗΠΑ οδήγησε τους επενδυτές να εγκαταλείψουν ορισμένες αγορές υψηλού κινδύνου, υπογραμμίζοντας την επισφαλή φύση της κατάστασης της Αιγύπτου. Η οικονομία της εξακολουθεί να είναι εύθραυστη αντιμετωπίζοντας πολλές προκλήσεις, παρά την υποστήριξη του ΔΝΤ, της ΕΕ και των πλούσιων Αράβων γειτόνων, δεδομένης της κρίσιμης σημασίας της χώρας για την πολιτική σταθερότητα της περιοχής.
Τα στοιχεία για τα έσοδα και τις δαπάνες της Αιγύπτου είναι προβληματικά. Το εθνικό χρέος της έφτασε τα $262 δισεκατομμύρια στο τέλος του 2024. Ως αποτέλεσμα, οι αποπληρωμές τόκων και δανείων αποτελούν το 62% των ετήσιων κυβερνητικών δαπανών, επιδεινώνοντας τη σοβαρή κρίση του ισοζυγίου πληρωμών της.
Η ενέργεια αποτελεί βασικό ζήτημα στην Αίγυπτο και η αυξανόμενη εξάρτηση από τις εισαγωγές καθιστά την οικονομία της πιο ευάλωτη στις διακυμάνσεις των τιμών του εισαγόμενου πετρελαίου και του LNG. Με την παραγωγή φυσικού αερίου να μειώνεται κατακόρυφα σε χαμηλό 7 ετών και τη ζήτηση να αυξάνεται, πέρυσι η Αίγυπτος επέστρεψε στο να είναι καθαρός εισαγωγέας LNG, παρά τις εισαγωγές φυσικού αερίου από το Ισραήλ, εγκαταλείποντας τα σχέδια να γίνει προμηθευτής της Ευρώπης. Αυτό ακολούθησε την απότομη μείωση της εγχώριας παραγωγής.
Μέχρι στιγμής, η Αίγυπτος έχει υπογράψει συμφωνίες αξίας περίπου $3 δισεκατομμυρίων για να εξασφαλίσει ΥΦΑ για την κάλυψη της ζήτησης για το 2025 και να αποφύγει τις διακοπές ρεύματος. Τέτοιες εισαγωγές αναμένεται να αυξηθούν, εξαλείφοντας το πρόσφατα εξασφαλισμένο δάνειο των $8 δισεκατομμυρίων από το ΔΝΤ. Αυτό επιδεινώνει τη χρόνια έλλειψη συναλλαγματικών αποθεμάτων.
Προκειμένου να περιορίσει την εξάρτησή της από τις δαπανηρές αγορές spot, η Αίγυπτος εξετάζει το ενδεχόμενο σύναψης μακροπρόθεσμων συμβάσεων εισαγωγής ΥΦΑ για το υπόλοιπο της δεκαετίας, επιβεβαιώνοντας τις αμφιβολίες ότι θα είναι σε θέση να αντιστρέψει το έλλειμμα φυσικού αερίου σύντομα.
Η Αίγυπτος δεν θα είναι σε θέση να επαναλάβει σοβαρές εξαγωγές ΥΦΑ μέχρι να ανακάμψει και να αντιστρέψει την παραγωγή φυσικού αερίου για να καλύψει τα τρέχοντα και μελλοντικά ελλείμματα, καθώς η ζήτηση ενέργειας συνεχίζει να αυξάνεται με τον αυξανόμενο πληθυσμό της. Τώρα είναι πάνω από 118 εκατομμύρια και συνεχίζει να αυξάνεται κατά 1,6% ετησίως. Επιπλέον αυτών των προβλημάτων, η παραγωγή φυσικού αερίου αναμένεται να μειωθεί ακόμη περισσότερο, κατά 22,5% μέχρι το τέλος του 2028, ενώ η κατανάλωση ενέργειας προβλέπεται να αυξηθεί κατά σχεδόν 40% την επόμενη δεκαετία - το 80% αυτής παράγεται από την καύση φυσικού αερίου. Παρά τα ενθαρρυντικά αποτελέσματα των ερευνών και την αργή αλλά αυξανόμενη υιοθέτηση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στην παραγωγή ενέργειας, το έλλειμμα φυσικού αερίου της Αιγύπτου αυξάνεται, και θα μπορούσε να συνεχιστεί πιθανώς μέχρι το τέλος της δεκαετίας.
Οι λογαριασμοί ενέργειας της Αιγύπτου γίνονται ολοένα και πιο ακριβοί. Έχοντας συμφωνήσει σε ένα χρονοδιάγραμμα αποπληρωμής, η κυβέρνηση αναμένεται να διευθετήσει όλες τις οφειλές της προς τις διεθνείς πετρελαϊκές εταιρείες (ΔΟΕ) που λειτουργούν στην Αίγυπτο μέχρι το τέλος του έτους. Αλλά δυσκολεύεται να διατηρήσει αυτό το χρονοδιάγραμμα. Οι οφειλές προς τις ΔΟΕ αυξάνονται ξανά.
Ως αποτέλεσμα, οι ΔΟΕ έχουν επιβραδύνει τις δραστηριότητές τους και δεν επεκτείνουν την ανάπτυξη των κοιτασμάτων φυσικού αερίου. Ένα άλλο αντικίνητρο είναι οι χαμηλές τιμές που πληρώνει η EGAS για το φυσικό αέριο που αγοράζει από τις ΔΟΕ. Ζητούν αύξηση πριν δεσμευτούν σε νέα έργα.
Επιπτώσεις στο φυσικό αέριο της Ανατολικής Μεσογείου
Τα διαθέσιμα σήμερα αποθέματα φυσικού αερίου στην Ανατολική Μεσόγειο δεν επαρκούν για να υποστηρίξουν σημαντικά νέα έργα με εξαγωγικό προσανατολισμό. Ευτυχώς, έχουμε μια τεράστια αγορά στην περιοχή που μπορεί να απορροφήσει όλο αυτό το φυσικό αέριο: την Αίγυπτο. Μακροπρόθεσμα, και ανάλογα με τις γεωπολιτικές εξελίξεις, αυτό θα μπορούσε να περιλαμβάνει και την Τουρκία.
Τα χρόνια μείωσης της παραγωγής έχουν μετατρέψει την Αίγυπτο από εξαγωγέα σε εισαγωγέα LNG για να ικανοποιήσει τη συνεχώς αυξανόμενη ζήτηση φυσικού αερίου για παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, αλλά και ως πρώτη ύλη για τις πετροχημικές βιομηχανίες και τις βιομηχανίες λιπασμάτων.
Παρ' όλο που η ExxonMobil έχει επιβεβαιώσει εκ νέου το ενδιαφέρον της για την περιοχή, η αποτυχία εύρεσης φυσικού αερίου στον στόχο Electra της Κύπρου και η πρόθεσή της να εκποιήσει τη νέα της ανακάλυψη στο οικόπεδο North Marakia της Αιγύπτου δεν είναι ενθαρρυντικές, τουλάχιστον όχι βραχυπρόθεσμα έως μεσοπρόθεσμα.
Ομοίως, παρά τα θετικά μηνύματα, η Chevron έχει μειώσει τον επενδυτικό της προϋπολογισμό και δίνει προτεραιότητα στα βραχυπρόθεσμα κέρδη και έργα στις ΗΠΑ, τουλάχιστον προς το παρόν. Τα μεγάλα ερωτήματα που απασχολούν έντονα τις ΔΟΕ είναι η ικανότητα της Αιγύπτου να διατηρεί τακτικές πληρωμές μακροπρόθεσμα και η προθυμία της να πληρώνει τις τιμές της αγοράς για αυτό το φυσικό αέριο. Αυτοί είναι οι κύριοι λόγοι για τους οποίους, μέχρι στιγμής, αυτές οι εταιρείες δεν έχουν επιταχύνει την υλοποίηση νέων έργων φυσικού αερίου στη χώρα. Η Eni δήλωσε ότι η επιστροφή των αιγυπτιακών εξαγωγών LNG στην Ευρώπη θα μπορούσε να πάρει χρόνια λόγω των παρατεταμένων ζητημάτων ενεργειακής ασφάλειας στην Αίγυπτο. Αντίθετα, θα πρέπει να δοθεί προτεραιότητα στην ανάπτυξη αυτού του πόρου και στην αξιοποίησή του όσο το δυνατόν περισσότερο σε περιφερειακό επίπεδο για την κάλυψη των αυξανόμενων ενεργειακών αναγκών της περιοχής κατά τη διάρκεια της ενεργειακής μετάβασης. Σε αυτό τον βαθμό, η περιφερειακή συνεργασία για τη διευκόλυνση της εκμετάλλευσης των πόρων φυσικού αερίου της Ανατολικής Μεσογείου μπορεί να κάνει τη διαφορά.
*Ανώτερου συνεργάτη στο Παγκόσμιο Κέντρο Ενέργειας του Ατλαντικού Συμβουλίου
