Η Κύπρος υπήρξε μία από τις χώρες της Ευρώπης που επλήγησαν με σφοδρότητα από το πρόβλημα των μη εξυπηρετούμενων δανείων (ΜΕΔ) μετά την τραπεζική κρίση του 2013. Η δραματική αύξηση των ΜΕΔ αποτέλεσε απειλή για την οικονομική σταθερότητα και οδήγησε σε σειρά μεταρρυθμίσεων, αναδιαρθρώσεων τραπεζών και αλλαγές στο νομικό πλαίσιο για τη διαχείριση των ΜΕΔ.
Τα τελευταία χρόνια, οι τράπεζες σε συνεργασία με την Κεντρική Τράπεζα της Κύπρου (ΚΤΚ) έθεσαν ως κύριο στόχο τη μείωση του ποσοστού των ΜΕΔ, με εντυπωσιακά αποτελέσματα: από το ιστορικά υψηλό ποσοστό άνω του 45% στα μέσα της προηγούμενης δεκαετίας, το σύστημα της χώρας κατάφερε να «ξεφορτωθεί» μια τεράστια «δεξαμενή» προβληματικών δανείων.
Η βελτίωση είναι σημαντική, αλλά όχι αρκετή καθώς το ποσοστό των ΜΕΔ στον τραπεζικό τομέα είναι αισθητά υψηλότερο από τον μέσο όρο της ευρωζώνης. Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία που δημοσιοποίησε η Κεντρική Τράπεζα, τον Μάιο του 2025 το ύψος των μη εξυπηρετούμενων δανείων του κυπριακού τραπεζικού συστήματος βρίσκονταν περίπου στα €1,493 δισ., με το συνολικό χαρτοφυλάκιο δανείων σε επίπεδα πέριξ των €25,429 δισ.
Το ποσοστό των ΜΕΔ επί του συνολικού χαρτοφυλακίου δανείων έχει μειωθεί εντυπωσιακά και διαμορφώνεται περίπου στο 5,9%, σταθερός στο 5,9%, σε σχέση με τον Απρίλιο 2025. Ο δείκτης κάλυψης των ΜΕΔ με προβλέψεις επισφάλειας αυξήθηκε στο 61,0% στο τέλος Μαΐου 2025 σε σύγκριση με 60,7% στο τέλος Απριλίου 2025. Οι συνολικές χορηγήσεις που έτυχαν αναδιάρθρωσης ανέρχονταν στο τέλος Μαΐου 2025 στα €1,3 δισ. από τις οποίες, χορηγήσεις €0,7 δισ. εξακολουθούν να περιλαμβάνονται στις ΜΕΔ.
Η σημαντική μείωση στο επίπεδο των ΜΕΔ τα προηγούμενα χρόνια οφείλεται κυρίως στις πωλήσεις δανειακών χαρτοφυλακίων σε εταιρείες διαχείρισης, και δευτερευόντως σε αυξημένες διαγραφές, εξωδικαστικές λύσεις αλλά και στη βελτίωση της οικονομικής δραστηριότητας που διευκόλυνε τις ρυθμίσεις χρεών. Σημαντικό εργαλείο αποτέλεσε και η ανταλλαγή ακινήτου έναντι χρεών.
Παρά τη σημαντική βελτίωση, το μεγάλο ζητούμενο παραμένει το «τελευταίο μίλι»: η περαιτέρω υποχώρηση του δείκτη των ΜΕΔ στον χαμηλό μέσο όρο της ευρωζώνης. Η Ευρώπη, ως σύνολο, καταγράφει ποσοστά ΜΕΔ που κυμαίνονται κοντά στο 2%, με αρκετές χώρες της Νοτιοανατολικής Ευρώπης να βρίσκονται πλέον ξεκάθαρα κάτω από το ψυχολογικό όριο του 5%, και χώρες του πυρήνα της ευρωζώνης (Γερμανία, Γαλλία, χώρες της Σκανδιναβίας) να βρίσκονται κοντά στο 1-1,5%.
Η Κύπρος -παρότι μείωσε ριζικά το πρόβλημα- εξακολουθεί να υπολείπεται σημαντικά έναντι του ευρωπαϊκού μέσου όρου. Τα στοιχεία των τελευταίων ετών δείχνουν πως η πορεία βελτίωσης έχει επιβραδυνθεί: ενώ το διάστημα 2018-2021 το ποσοστό των ΜΕΔ υποχωρούσε με ταχύτητα άνω των 5% ποσοστιαίων μονάδων τον χρόνο, από το 2021 και μετά η μείωση είναι πολύ πιο αργή, κάτω από 1 ποσοστιαία μονάδα ετησίως.
Οι αιτίες της επιβράδυνσης
Το «τελευταίο μίλι» της μείωσης των ΜΕΔ στον τραπεζικό τομέα αποδεικνύεται το πιο δύσκολο και απαιτητικό:
- Τα χαρτοφυλάκια που απέμειναν αφορούν πλέον κυρίως παλαία δάνεια, χωρίς επαρκείς εξασφαλίσεις ή με μακρόχρονες νομικές διαμάχες, καθιστώντας τη διαδικασία ρύθμισης ή πώλησης αργή και δαπανηρή.
- Η οικονομική συγκυρία των τελευταίων ετών (πληθωριστικές πιέσεις, υψηλότερα επιτόκια, επιβράδυνση ανάπτυξης στην ευρωζώνη) έχει αντίκτυπο στα εισοδήματα νοικοκυριών και επιχειρήσεων. Ενώ τα «εύκολα» δάνεια έχουν σε μεγάλο βαθμό διευθετηθεί.
- Νομικά εμπόδια και καθυστερήσεις εκκαθάρισης και μεταβίβασης εξασφαλίσεων παραμένουν, αν και έχει υπάρξει βελτίωση σε σχέση με το παρελθόν.
Η προσέγγιση του ευρωπαϊκού μέσου όρου δεν είναι απλώς «ψυχολογικό» ή στατιστικό ζήτημα. Έχει άμεση επίδραση στην πρόσβαση των κυπριακών τραπεζών στις διεθνείς αγορές, στη δυνατότητα προσέλκυσης επενδυτών, στην αντοχή του συστήματος ενόψει μελλοντικών οικονομικών κρίσεων - μικρότερος δείκτης ΜΕΔ σημαίνει μεγαλύτερη ευελιξία και μικρότερος κίνδυνος αλυσιδωτών επιπτώσεων σε περίπτωση νέας ύφεσης.
«Tο σχετικά ακόμα υψηλό επίπεδο των ΜΕΔ σε σχέση με τη ζώνη του ευρώ, και οι δυσκολίες που αντιμετωπίζουν τα μικρότερα πιστωτικά ιδρύματα ως προς τη διαχείριση και επίλυση των παλαιότερων ΜΕΔ στα χαρτοφυλάκιά τους, εντείνει την ευπάθεια του τομέα σε χρηματοοικονομικούς κλυδωνισμούς», σχολιάζει η Κεντρική Τράπεζα στην τελευταία έκθεση χρηματοοικονομικής σταθερότητας.
Η Κύπρος απέδειξε ότι μπορεί να αντιμετωπίσει μεγάλες κρίσεις στον τραπεζικό τομέα, όμως η εξάλειψη των πιο «σκληρών» ΜΕΔ απαιτεί προσεκτικές στοχευμένες ενέργειες, ευρεία κοινωνική συναίνεση και περαιτέρω βελτιώσεις του νομικού και κανονιστικού πλαισίου. Αναλυτές εκτιμούν ότι, εκτός απροόπτου, το ποσοστό των ΜΕΔ δύσκολα θα υποχωρήσει κάτω από το 4% τα επόμενα τρία χρόνια χωρίς τομές σε αυτά τα πεδία.
Η χώρα διανύει το «τελευταίο μίλι» της προσπάθειας, σε μία στιγμή που η Ευρώπη έχει καταστήσει την πλήρη εξάλειψη των ΜΕΔ ως απαραίτητη προϋπόθεση για βιώσιμη ανάπτυξη και ασφαλές τραπεζικό σύστημα. Το ερώτημα πλέον δεν είναι αν μπορεί να μειωθεί περισσότερο το ποσοστό, αλλά με ποιους ρυθμούς και με ποια εργαλεία θα καταστεί αυτό εφικτό.
