Ευθανασία: Δικαίωμα στη ζωή αλλά και στον θάνατο - Tι ισχύει σε άλλες χώρες της ΕΕ

 

 

Το πολύκροτο ζήτημα της ευθανασίας είναι πολυδιάστατο, πολύπλοκο και άπτεται της ηθικής, της φιλοσοφικής και της βιολογικής ύπαρξης του ανθρώπου. Χρόνια τώρα μαίνονται διαμάχες μεταξύ γιατρών, νομικών, θεολόγων, πανεπιστημιακών κ.ο.κ. ως προς το κατά πόσο ασθενείς με ανίατα νοσήματα που βρίσκονται στο τελευταίο στάδιο της ζωής τους έχουν το δικαίωμα στον θάνατο, το δικαίωμα να λάβουν οι ίδιοι την απόφαση για το τέλος της ζωής τους. Στον αντίποδα, προβάλλεται το επιχείρημα ότι η επιστήμη έχει προοδεύσει τόσο πολύ που μπορεί να απαλύνει τον πόνο ακόμη και ανθρώπων που βρίσκονται στο τελικό στάδιο της ζωής τους, με την παρηγορητική ιατρική. Η Εκκλησία αντιτίθεται σφόδρα σε οποιαδήποτε μέθοδο ευθανασίας, καθώς για την ίδια η ζωή στον άνθρωπο είναι δώρο του Θεού, την οποία οι γιατροί καλούνται να διαφυλάσσουν με κάθε μέσο.

Το θέμα της ευθανασίας στην Κύπρο εξακολουθεί να θεωρείται ταμπού εξ ου και δεν αποτελεί θέμα συζήτησης στη δημόσια σφαίρα. Δύο βουλεύτριες, οι κ. Ειρήνη Χαραλαμπίδου και Αλεξάνδρα Ατταλίδου εξέφρασαν την ετοιμότητά τους να ανοίξουν το θέμα ενώπιον της Επιτροπής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων της Βουλής. Όπως πληροφορείται ο «Π», το θέμα θα εγγραφεί προς αυτεπάγγελτη εξέταση κατά την αυριανή συνεδρία της εν λόγω κοινοβουλευτικής επιτροπής. Έτσι θα υποχρεωθεί και η ίδια η Πολιτεία, οι αρμόδιες υπηρεσίες του κράτους να πάρουν θέση και να απαντήσουν εάν συμφωνούν ή διαφωνούν με τη νομοθετική ρύθμιση της ευθανασίας.

Η πρόεδρος της κοινοβουλευτικής Επιτροπής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων Ειρήνη Χαραλαμπίδου ερωτηθείσα σχετικά δήλωσε επί λέξει στον «Π»: «Η ευθανασία είναι ένα πολύ δύσκολο θέμα από κάθε άποψη, νομική, συναισθηματική! Κάποια στιγμή θα πρέπει να ανοίξει και αυτός ο διάλογος. Οι κοινωνίες είναι ζωντανοί οργανισμοί και εξελίσσονται, δεν μπορεί να παραμένουν στάσιμες. Μόνο όφελος υπάρχει στον διάλογο: ανταλλαγή απόψεων, γνώση, ενημέρωση και προπάντων εξέλιξη. Συζητάμε και κτίζουμε για μια καλύτερη κοινωνία. Για το ποια είναι η θέση μου επί του θέματος δηλώνω ότι δεν ξέρω ακόμα… Από τη μια, είναι το δικαίωμα επιλογής του ασθενή ιδιαίτερα κάτω από συνθήκες ασθένειας με αφόρητους πόνους που η καθημερινότητα μετατρέπεται σε μαρτύριο και από την άλλη, οι δύσκολες συναισθηματικές αποφάσεις. Στις χώρες όπου εφαρμόζεται η ευθανασία υπάρχει ένα πολύ αυστηρό νομικό πλαίσιο».

Ο Παγκύπριος Δικηγορικός Σύλλογος θα εγκύψει στο ζήτημα επιλέγοντας να συζητήσει το θέμα της ευθανασίας σε συνέδριο που θα πραγματοποιήσει στις 10 Δεκεμβρίου που τιμάται η Παγκόσμια Ημέρα Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.

Κυπριακή ομάδα στο Fαcebook

Στο φατσοβιβλίο - Facebook δημιουργήθηκε από μια κυπριακή ομάδα η σελίδα «ΕυΘανασία Κύπρος - EuThanasia Cyprus» με στόχο όπως αναφέρουν στο μήνυμά τους «την ευαισθητοποίηση του κοινού και της Πολιτείας  ως προς το δράμα που περνά ένας άνθρωπος όταν πάσχει από ανίατες νόσους, ιδιαίτερα όταν η ιατρική επιστήμη αδυνατεί να χειριστεί τον αφόρητο και βασανιστικό πόνο που συνοδεύει συχνά τέτοιου είδους νόσους και να καταφέρει να δώσει το δικαίωμα διαχείρισης της κάθε περίπτωσης ξεχωριστά από τον ίδιο τον ασθενή μέσα από τη νομιμοποίηση της ευθανασίας». Με τη συγκεκριμένη ομάδα να καταλήγει με τα εξής στο μήνυμά της: «Ας προσπαθήσουμε όλοι μαζί να δώσουμε στους ανθρώπους αυτούς τη δυνατότητα να διεκδικήσουν μια αξιοπρεπή και ανώδυνη έξοδο από τη ζωή. Στηρίξτε την ενέργεια αυτή ως άνθρωποι προς ανθρώπους. Ας σχηματίσουμε μια ομάδα επικοινωνίας και δράσης με σκοπό να δώσουμε το δικαίωμα στον καθένα μας να μην υποφέρει».

Ποινικό αδίκημα στην Κύπρο

Με βάση τον ποινικό μας κώδικα, η ευθανασία και συγκεκριμένα η συνενοχή σε αυτοκτονία άλλου προσώπου είναι ποινικό αδίκημα το οποίο τιμωρείται με ποινή φυλάκισης 10 ετών. Ειδικότερα, το άρθρο 218 προβλέπει τα εξής: «Αυτός, που εκ προθέσεως πείθει άλλο σε αυτοκτονία, αν αυτή διαπράχτηκε ή έγινε απόπειρά της, καθώς και εκείνος που βοηθά κατά τη διάρκειά της, είναι ένοχος κακουργήματος και υπόκειται σε φυλάκιση 10 χρόνων». Τονίζεται ότι στην Κύπρο απαγορεύεται και η παθητική ευθανασία, δηλαδή, δεν γίνεται αποδεκτή η επιθυμία του ασθενή στην άρνηση της θεραπείας.

Tι ισχύει σε άλλες χώρες της ΕΕ

Δεν υφίσταται ενιαία αντιμετώπιση για το ζήτημα της ευθανασίας και της υποβοηθούμενης αυτοκτονίας στις χώρες της ΕΕ. Οι περισσότερες χώρες τάσσονται εναντίον της ενεργητικής ευθανασίας, δηλαδή, της υποβοηθούμενης αυτοκτονίας με τη χορήγηση θανατηφόρας ουσίας ενώ αρκετές, αποδέχονται την παθητική ευθανασία.

Αρκετές ευρωπαϊκές χώρες έκαναν ήδη το πρώτο βήμα, επιτρέποντας την παθητική ευθανασία. Με νομοθετικές ρυθμίσεις έδωσαν σε ασθενή με ανίατο νόσημα το δικαίωμα στην άρνηση θεραπείας. Μόνο τρεις χώρες, το Βέλγιο, η Ολλανδία και το Λουξεμβούργο νομιμοποίησαν μέχρι σήμερα, υπό αυστηρούς όρους και προϋποθέσεις, την ενεργητική ευθανασία: όπου ο γιατρός προκαλεί τον θάνατο του ασθενούς χορηγώντας του θανατηφόρα ουσία.

Η Εθνική Επιτροπή Βιοηθικής και Τεχνοηθικής της Ελλάδος που έχει ενδιατρίψει στο θέμα της ευθανασίας δημοσίευσε στο περιοδικό «Βιοηθικά» που διαχειρίζεται, μια ενδιαφέρουσα μελέτη της δικηγόρου κ. Αλεξάνδρας Κοτζαμάνη για τις νομοθετικές ρυθμίσεις που έγιναν ή που δεν έγιναν στις χώρες της ΕΕ για την ευθανασία τις οποίες σας μεταφέρουμε. Ειδικότερα:

*Στην Ελλάδα απαγορεύεται η ευθανασία και η υποβοηθούμενη αυτοκτονία. Δεν υφίσταται εξειδικευμένη νομοθεσία, έτσι το αξιόποινο της ευθανασίας κρίνεται σύμφωνα με τους γενικούς κανόνες του ποινικού κώδικα για την ανθρωποκτονία εν συναινέσει.

* Αυστρία: Η ενεργητική ευθανασία και η υποβοηθούμενη αυτοκτονία απαγορεύονται. Η παθητική ευθανασία επιτρέπεται μόνο σε περίπτωση απαίτησης του ασθενούς που πάσχει από ανίατη νόσο. Αναγνωρίζεται το δικαίωμα του ασθενούς στην άρνηση της θεραπείας υπό την προϋπόθεση της πλήρους και εμπεριστατωμένης ενημέρωσης από τον θεράποντα γιατρό και κατόπιν ενυπόγραφου αιτήματος από τον ίδιον τον ασθενή.

* Βέλγιο: Νομιμοποίησε την ευθανασία το 2002 και πραγματοποιείται από άλλο άτομο εκτός από τον ενδιαφερόμενο κατόπιν απαίτησης του τελευταίου. Η απαίτηση πρέπει να είναι έγγραφη, να εκφράζει την επιθυμία του ατόμου και να συντάσσεται ή να επιβεβαιώνεται εντός πενταετίας, ενώ μπορεί να τροποποιηθεί ή να ανακληθεί ανά πάσα στιγμή. Ο γιατρός που θα αναλάβει την ευθανασία πρέπει να επιβεβαιώσει ότι ο ασθενής πάσχει από σοβαρή και μη αναστρέψιμη βλάβη που έχει προκληθεί από ασθένεια ή ατύχημα. Επίσης, θεσμοθετήθηκε η δυνατότητα ευθανασίας και σε ασθενείς ηλικίας κάτω των 18 ετών εφόσον ο ανήλικος βρίσκεται στο τελευταίο στάδιο ανίατης ασθένειας, υποφέρει από επίμονους, αφόρητους πόνους και έχει λάβει την έγκριση των γονέων του.

* Βουλγαρία: Απαγορεύεται οποιαδήποτε μορφή ευθανασίας και θεωρείται έγκλημα ανθρωποκτονίας.

* Γαλλία: Η ενεργητική ευθανασία και η υποβοηθούμενη αυτοκτονία απαγορεύονται ενώ η παθητική ευθανασία επιτρέπεται από το 2005. Παρέχεται η δυνατότητα στους ασθενείς να εκφράσουν ελεύθερα τη βούλησή τους σχετικά με την παράλειψη ή τη διακοπή της θεραπευτικής τους αγωγής.

* Γερμανία: Από το 2015 επιτρέπεται η παθητική ευθανασία.

* Δανία: Η ευθανασία και η υποβοηθούμενη αυτοκτονία απαγορεύονται ενώ η παθητική ευθανασία επιτρέπεται όταν ο ασθενής δηλώσει ότι δεν θέλει να ταλαιπωρείται και ότι επιθυμεί να εφαρμοστεί σε αυτόν παθητική ευθανασία, οπότε, ο γιατρός είναι υποχρεωμένος να συμμορφωθεί.

* Εσθονία: Αναγνωρίζεται το δικαίωμα στην άρνηση της θεραπείας από ασθενείς που βρίσκονται στο τελικό στάδιο της ζωής τους.

* Ηνωμένο Βασίλειο: Η ευθανασία και η υποβοηθούμενη αυτοκτονία αποτελούν εγκλήματα ανθρωποκτονίας, ωστόσο, αναγνωρίζεται το δικαίωμα άρνησης στη θεραπεία από ασθενείς με ανίατη νόσο επομένως ο ιατρός οφείλει να σεβαστεί την απόφαση του ασθενούς για διακοπή της θεραπείας.

* Ιρλανδία: Απαγορεύεται η ευθανασία και η υποβοηθούμενη αυτοκτονία. Αναγνωρίζεται όμως το δικαίωμα του ασθενούς στην άρνηση της θεραπείας. Επομένως, απαγορεύεται στον ιατρό να συμβάλει ενεργά στον θάνατο ενός ασθενούς ενώ δεν είναι παράνομο να σταματήσει τη θεραπευτική αγωγή σε ασθενή με ανίατη νόσο κατόπιν επιθυμίας του τελευταίου.

* Ισπανία: Ο ποινικός κώδικας ποινικοποιεί την ευθανασία και την υποβοηθούμενη αυτοκτονία καθώς και οι δύο περιπτώσεις θεωρούνται ως εγκλήματα κατά της ζωής. Η παθητική ευθανασία ρυθμίζεται με νόμο που ψηφίστηκε το 2002. Πρόσωπο με ανίατη ασθένεια έχει την επιλογή να καταγράψει τις καταστάσεις στις οποίες δεν επιθυμεί να παραταθεί τεχνητά η ζωή του.

* Ιταλία: Η ενεργητική ευθανασία και η υποβοηθούμενη αυτοκτονία απαγορεύονται ενώ η παθητική ευθανασία αποτελεί πολύπλοκη κατάσταση. Σύμφωνα με τον ιταλικό ποινικό κώδικα, «ο επαγγελματίας υγείας έχει την υποχρέωση να προβεί σε οποιαδήποτε πράξη προκειμένου να σώσει τη ζωή του ασθενούς. Σε αντίθετη περίπτωση, η συμπεριφορά του καθίσταται ίση με ενεργό δολοφονία», επομένως, η παθητική ευθανασία τυπικά απαγορεύεται. Στην περίπτωση που ο ασθενής αρνείται να λάβει τη θεραπεία ο γιατρός δεν μπορεί να τον αναγκάσει χρησιμοποιώντας βία και εξαναγκασμό. Αν ο ιατρός δεν καταφέρει να κρατήσει στη ζωή ασθενή λόγω άρνησης ιατρικής θεραπείας δεν θεωρείται ένοχος από τον νόμο.

* Ολλανδία: Η ευθανασία και η υποβοηθούμενη αυτοκτονία επιτρέπονται σε άτομα άνω των 18 ετών από το 2002 ενώ από το 2014 επετράπη και σε παιδιά άνω των 12 ετών. Δεν γίνεται χρήση των όρων «ενεργητική» και «παθητική» ευθανασία, διότι, θεωρήθηκαν πολύ συγκεχυμένες. Σύμφωνα με τη νομοθεσία, ευθανασία νοείται η χορήγηση θανατηφόρας δόσης από το ιατρικό προσωπικό στον ασθενή κατόπιν ρητού αιτήματος του τελευταίου. Για την εφαρμογή της ευθανασίας πρέπει να συντρέχουν σωρευτικά κάποιες βασικές προϋποθέσεις: ύπαρξη ανίατης νόσου για την οποία να μην υφίσταται θεραπεία, η νόσος να προκαλεί αφόρητους πόνους, η βούληση του ασθενούς να είναι συνεχής και επίμονη και ο ασθενής να έχει συνείδηση των λεγομένων του.

* Κροατία: Η ευθανασία και η υποβοηθούμενη αυτοκτονία απαγορεύονται. Ωστόσο, αναγνωρίζεται το δικαίωμα του ασθενούς με ανίατη νόσο στην άρνηση της θεραπείας κατόπιν υπογραφής του ιδίου.

* Λετονία: Το ποινικό δίκαιο της χώρας αντιμετωπίζει την ευθανασία ως έγκλημα κατά της ζωής αλλά αναγνωρίζεται το δικαίωμα στην άρνηση της θεραπείας σε ασθενείς με ανίατη νόσο.

* Λιθουανία: Απαγορεύεται οποιαδήποτε μορφή ευθανασίας.

* Λουξεμβούργο: Τόσο η ευθανασία όσο και η υποβοηθούμενη αυτοκτονία επιτρέπονται από το 2009 σε άτομα με ανίατη ασθένεια. Οι ασθενείς μπορούν να επιλέξουν τον τρόπο και τον χρόνο που θα τελειώσει η ζωή τους και οι γιατροί που αναλαμβάνουν να ικανοποιήσουν το αίτημά τους για ευθανασία ή υποβοηθούμενη αυτοκτονία δεν διώκονται. Υπάρχουν αυστηροί νομικοί όροι για τη διασφάλιση της διαφάνειας και του ελέγχου των ιατρικών διαδικασιών για τον οικειοθελή τερματισμό της ζωής. Πριν από τη διενέργεια της ευθανασίας επιβάλλεται ο ιατρός να διεξαγάγει αρκετές συνεντεύξεις με τον ασθενή ώστε να επιβεβαιωθεί ότι η απόφαση για ευθανασία καθίσταται αμετάκλητη. Ο ασθενής πρέπει να πάσχει από ανίατη ιατρική κατάσταση χωρίς προοπτική βελτίωσης, να έχει συναινέσει εγγράφως τόσο για την ευθανασία όσο και για την υποβοηθούμενη αυτοκτονία και για να θεωρηθεί νόμιμο το αίτημά του πρέπει να έχει πλήρη συνείδηση κατά τη στιγμή της αίτησης και να έχει λάβει την απόφαση χωρίς εξωτερική πίεση.

* Μάλτα: Επιτρέπεται η παθητική ευθανασία.

* Ουγγαρία: Επιτρέπεται η παθητική ευθανασία υπό όρους και προϋποθέσεις. Ο ασθενής μπορεί να αρνηθεί μια θεραπεία εξ ολοκλήρου ή ακόμη και να καθορίσει τις θεραπευτικές παρεμβάσεις που επιθυμεί αλλά χρειάζεται να υπάρχουν γνωματεύσεις ψυχιατρικών εμπειρογνωμόνων.

* Πολωνία: Όλες οι μορφές ευθανασίας είναι παράνομες.

* Πορτογαλία: Επιτρέπεται η παθητική ευθανασία.

* Ρουμανία: Απαγορεύεται οποιαδήποτε μορφή ευθανασίας.

* Σλοβακία: Απαγορεύεται η ενεργητική ευθανασία και η υποβοηθούμενη αυτοκτονία από τη νομοθεσία και από τους κώδικες δεοντολογίας των επαγγελμάτων υγείας. Η παθητική ευθανασία επιτρέπεται όταν το ιατρικό προσωπικό θεωρεί μάταιη μια θεραπεία και αφού πραγματοποιηθεί ιατρικό συμβούλιο για τη διακοπή της. Αναγνωρίζεται το δικαίωμα του ασθενούς με ανίατη νόσο στην άρνηση της θεραπείας.

* Σλοβενία: Απαγορεύεται οποιαδήποτε μορφή ευθανασίας.

* Σουηδία: Η βοήθεια ενός ατόμου για τη χορήγηση θανατηφόρων ουσιών παραμένει παράνομη, ωστόσο, η υποβοηθούμενη αυτοκτονία χωρίς προσωπικά συμφέροντα είναι γενικά απαλλαγμένη από ποινή. Η παθητική ευθανασία επιτρέπεται, συνεπώς, οποιοσδήποτε ασθενής επιθυμεί να διακόψει τη θεραπεία του έχει το δικαίωμα να το πράξει.

* Τσεχία: Απαγορεύεται οποιαδήποτε μορφή ευθανασίας.

* Φινλανδία: Η παθητική ευθανασία αποτελεί συνήθη πρακτική από τους ιατρούς σε συνδυασμό με το δικαίωμα της άρνησης της θεραπείας από τον ίδιον τον ασθενή.