Το σύστημα ηλεκτρονικής παρακολούθησης με βραχιολάκι έχει χρησιμοποιηθεί μέχρι σήμερα σε δεκάδες περιπτώσεις κατάδικων, επιτρέποντάς τους έτσι να εκτίουν μέρος της ποινής τους εκτός φυλακών, αλλά και να εργάζονται και να σπουδάζουν. Το ποιοι κατάδικοι οδηγούνται εκτός φυλακών με ηλεκτρονικό βραχιολάκι το αποφασίζει σήμερα η Επιτροπή Κατάταξης των Κεντρικών Φυλακών (και όχι τα δικαστήρια), η οποία είναι η αρμόδια για την αξιολόγηση των κρατουμένων, την τοποθέτησή τους στην ανάλογη πτέρυγα διαμονής, την ανάθεση σ' αυτούς της κατάλληλης εργασίας, την ένταξή τους στην ανοιχτή φυλακή κ.ο.κ. Η Επιτροπή Κατάταξης αποτελείται από τον διευθυντή των Κεντρικών Φυλακών, από λειτουργούς, τον δάσκαλο, τον κοινωνικό λειτουργό και τον ψυχολόγο των κ. Φυλακών. Το ηλεκτρονικό βραχιολάκι εφαρμόζεται σε ένα από τα άκρα του κατάδικου. Παράλληλα, όμως, γίνεται εγκατάσταση του συστήματος δέκτη, τόσο στην οικία του κατάδικου όσο και στον χώρο εργασίας του ή στον χώρο της σχολής που φοιτά ή που διεξάγεται το πρόγραμμα απεξάρτησής του από τα ναρκωτικά. Σημειώνεται ότι, η εγκατάσταση του συστήματος δέκτη, τόσο σε χώρους εργασίας όσο και σε σχολεία – πανεπιστήμια στα οποία φοιτούν κατάδικοι, προβλέπεται στο άρθρο 21 του περί Φυλακών Νόμου και δεν αφήνεται στη διακριτική ευχέρεια της Επιτροπής Κατάταξης.
Αρχή με Λευκωσιάτες κατάδικους
Όπως μας λέχθηκε από το Υπουργείο Δικαιοσύνης, η διαδικασία αγοράς του συστήματος ηλεκτρονικής παρακολούθησης με βραχιολάκια άρχισε το 2009 και ολοκληρώθηκε τον Μάρτιο του 2012 με την παραλαβή του εξοπλισμού. Ο υπό αναφορά θεσμός εφαρμόστηκε για πρώτη φορά στο σωφρονιστικό μας ίδρυμα το δεύτερο εξάμηνο του 2014 και αφορούσε μόνο τους κατάδικους. Λόγω των προνοιών της σχετικής νομοθεσίας, μέχρι το 2015 το μέτρο του κατ’ οίκον περιορισμού με ηλεκτρονικό βραχιολάκι μπορούσε να εφαρμοστεί μόνο για κατάδικους που διέμεναν και εργάζονταν στην επαρχία της Λευκωσίας και για περίοδο μέχρι τεσσάρων μηνών. Μετά από αξιολόγηση των αναγκών και των προβλημάτων του συστήματος έγιναν οι ανάλογες τροποποιήσεις της σχετικής νομοθεσίας, καθώς και η αναβάθμιση του συστήματος, ώστε να παρέχεται η δυνατότητα και σε κατάδικους που διαμένουν και εργάζονται εκτός Λευκωσίας να εντάσσονται στο μέτρο του κατ’ οίκον περιορισμού. Πρόσθετα, τον Νοέμβριο του 2017 δρομολογήθηκαν οι διαδικασίες αναβάθμισης του λογισμικού του υφιστάμενου συστήματος και αγοράς περιφερειακού εξοπλισμού, ήτοι 22 βραχιόλια γεωεντοπισμού (SOLOs), 22 φορτιστές βραχιολιών (SOLO chargers) και επιπλέον δύο μονάδες παρακολούθησης (MU).
Σύμφωνα με το Υπουργείο Δικαιοσύνης, το υπό αναφορά μέτρο, πέραν του ότι συμβάλλει σημαντικά στην αποσυμφόρηση των Κ. Φυλακών, προσθέτει αξία στα προγράμματα, τόσο του σωφρονισμού όσο και της εκπαίδευσης. Περαιτέρω, με τα ηλεκτρονικά βραχιολάκια διασφαλίζεται η ομαλότερη επανένταξη των κατάδικων, ενώ ταυτόχρονα αποτελεί οικονομικότερο για το κράτος τρόπο έκτισης της ποινής.
Ποιοι δικαιούνται βραχιολάκι
Αποσκοπώντας σε αποσυμφόρηση των Κ. Φυλακών, το Υπουργικό Συμβούλιο αποφάσισε σε συνεδρία του στις 31/3/2020 την τροποποίηση του περί Φυλακών Νόμου. Στη συνέχεια, το εν λόγω νομοσχέδιο κατατέθηκε και ψηφίστηκε από τη Βουλή, διευρύνοντας έτσι τις κατηγορίες των κατάδικων που δικαιούνται σήμερα να αιτηθούν το εναλλακτικό μέτρο της ηλεκτρονικής παρακολούθησης. Εξαιρούνται διά νόμου οι κατάδικοι που εκτίουν ποινή φυλάκισης για αδίκημα που αφορούν βία στην οικογένεια, εμπορία και εκμετάλλευση προσώπων, σεξουαλική κακοποίηση ανηλίκων, παιδική πορνογραφία, καθώς και για αδικήματα που στρέφονται εναντίον των ηθών, όπως βιασμοί.
Με βάση την ισχύουσα νομοθεσία, εκτός Κεντρικών Φυλακών δύνανται να συνεχίσουν την έκτιση της ποινής τους με ηλεκτρονικό βραχιολάκι μόνο οι κατάδικοι που ανήκουν στις παρακάτω κατηγορίες:
- Που καταδικάστηκαν σε ποινή φυλάκισης μεγαλύτερη των 12 μηνών και μικρότερη των πέντε ετών και έχουν εκτίσει τουλάχιστον το ήμισυ της ποινής τους.
- Που καταδικάστηκαν σε ποινή φυλάκισης μικρότερη των 12 μηνών και έχουν εκτίσει τουλάχιστον το 1/3 της ποινής τους.
- Που βρίσκονται στην ανοικτή φυλακή και έχουν ενταχθεί σε πρόγραμμα απεξάρτησης από τα ναρκωτικά.
- Που βρίσκονται στην ανοικτή φυλακή και έχουν λάβει άδεια χωρίς συνοδεία ή εκπαιδευτική άδεια.
- Που βρίσκονται στην ανοικτή φυλακή και είναι ηλικίας 70 χρονών και άνω.
- Είναι βαριά ασθενείς. Στις περιπτώσεις αυτές η χρονική περίοδος για την οποίαν οι κατάδικοι θα βρίσκονται σε κατ’ οίκον περιορισμό με ηλεκτρονικό βραχιολάκι εξαρτάται από την κατάσταση της υγείας τους, η οποία βεβαιώνεται μετά από γνωμάτευση ιατροσυμβουλίου.
Οι συσκευές ελέγχου
Προς διασφάλιση της μη απομάκρυνσης κατάδικου που φέρει ηλεκτρονικό βραχιολάκι από χώρο που έχει καθορισθεί από την Επιτροπή Κατάταξης γίνεται εγκατάσταση συστήματος δέκτη, τόσο στην οικία του όσο και στον χώρο εργασίας του, με τη σύμφωνη γνώμη του εργοδότη, ή στον χώρο της σχολής δευτεροβάθμιας ή τριτοβάθμιας εκπαίδευσης που φοιτά ή στον χώρο που διεξάγεται το πρόγραμμα απεξάρτησής του από τα ναρκωτικά. Στην περίπτωση που ο κατάδικος παραβιάσει τα καθορισμένα επιτρεπτά όρια διακίνησής του κατά τις αναφερόμενες στην απόφαση της Επιτροπής Κατάταξης ημέρες και ώρες, το σύστημα ηλεκτρονικής παρακολούθησης και προειδοποίησης ενεργοποιεί συναγερμό. Ειδοποιείται αμέσως ο πλησιέστερος αστυνομικός σταθμός, ο κατάδικος συλλαμβάνεται και επιστρέφει στις φυλακές.
Διαφωνίες για τους υπόδικους
Τη θεσμοθέτηση του εναλλακτικού μέτρου της ηλεκτρονικής παρακολούθησης (βραχιόλι) και στους υπόδικους από τα δικαστήρια δρομολογεί η Βουλή. Επιδιώκει, δηλαδή, να δώσει εξουσίες στα δικαστήρια να αποφασίζουν για πρόσωπα που κατηγορούνται για τη διάπραξη σοβαρών ποινικών αδικημάτων, αντί την κράτησή τους στις φυλακές μέχρι την εκδίκαση της υπόθεσής τους, τον περιορισμό στις οικίες τους με βραχιολάκι.
Χθες, κατά τη συζήτηση του θέματος στην κοινοβουλευτική Επιτροπή Νομικών υπήρξαν διαφωνίες μεταξύ του Παγκύπριου Δικηγορικού Συλλόγου, της Νομικής Υπηρεσίας και του Υπουργείου Δικαιοσύνης. Το μήνυμα που έστειλαν οι βουλευτές στην εκτελεστική εξουσία είναι ότι, θα πρέπει να αξιοποιηθεί αυτό το μέτρο και στους υπόδικους, εξέλιξη που θα συνδράμει στην αντιμετώπιση του υπερπληθυσμού στις Κεντρικές Φυλακές, αλλά όχι σε βάρος της ασφάλειας των πολιτών. Όπως υπέδειξαν οι βουλευτές, επιβάλλεται να εξαιρεθούν από το μέτρο της ηλεκτρονικής παρακολούθησης με βραχιόλι οι υπόδικοι που κατηγορούνται για τη διάπραξη πολύ σοβαρών ποινικών αδικημάτων, όπως είναι οι φόνοι, οι βιασμοί, η σεξουαλική κακοποίηση ανηλίκων, η παιδική πορνογραφία, η εμπορία ναρκωτικών κ.ά.
Οι βουλευτές της Επιτροπής Νομικών αποφάσισαν να δώσουν χρόνο στο διάλογο, με την υπόμνηση ότι «ασφαλώς θα πρέπει να νομοθετήσουμε, αλλά θα πρέπει να κάνουμε κάτι το οποίο να είναι ισορροπημένο και δίκαιο», επεσήμανε το μέλος της Επιτροπής και βουλευτής του ΑΚΕΛ κ. Άριστος Δαμιανού.
