Την ελευθερία να καθορίζει το κάθε ακαδημαϊκό ίδρυμα τα δικά του κριτήρια, επιπλέον ή και χωρίς να χρειάζεται οι υποψήφιοι φοιτητές να παρακαθίσουν σε εισαγωγικές εξετάσεις, δίνουν οι πλείστες χώρες στα πανεπιστήμιά τους, ανεξαρτήτως αν αυτά είναι δημόσια ή ιδιωτικά ιδρύματα. Δεν είναι λίγα μάλιστα τα πανεπιστήμια τα οποία, πέραν των εισαγωγικών εξετάσεων, δίνουν βάση και σε άλλους τρόπους εισαγωγής, όπως είναι για παράδειγμα η διενέργεια προσωπικών συνεντεύξεων με τους υποψήφιους φοιτητές. Γενικά, δεν φαίνεται να υπάρχει κάποια «κοινή συνταγή», στα ακαδημαϊκά ιδρύματα ανά την Ευρώπη, να προσαρμόζουν τα κριτήρια εισδοχής τους ανάλογα με τις απαιτήσεις της εποχής. Έρευνα που διενήργησε η Υπηρεσία Ερευνών της Βουλής, κατόπιν σχετικού αιτήματος του βουλευτή του ΔΗΣΥ και μέλους της Επιτροπής Παιδείας της Βουλής, Γιώργου Κάρουλλα, υπογραμμίζει μεταξύ άλλων τις διαφορετικές προσεγγίσεις που υπάρχουν μεταξύ των χωρών, ενώ διαφορές εντοπίζονται ακόμη και εντός των ακαδημαϊκών ιδρυμάτων.
Όσον αφορά τα κριτήρια εισδοχής φοιτητών, επισημαίνεται ότι αυτά «διαφέρουν ανάλογα με τη χώρα και το εκπαιδευτικό ίδρυμα. Γενικά, τόσο για τα δημόσια όσο και τα ιδιωτικά εκπαιδευτικά ιδρύματα, απαιτείται απολυτήριο δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης ή ισοδύναμο πιστοποιητικό, ενώ πολλά πανεπιστήμια απαιτούν εξετάσεις εισαγωγής, συνεντεύξεις ή επιπλέον αξιολογήσεις, ή συστατικές επιστολές». Ενδεικτικά αναφέρεται ότι οι εισαγωγικές εξετάσεις για την εισδοχή σε δημόσια πανεπιστήμια είναι απαραίτητες, πέραν των κυπριακών πανεπιστημίων, στην Αυστρία, στη Βουλγαρία, στη Δανία, στην Ελλάδα, στην Ισπανία, στην Πολωνία, στην Πορτογαλία, στη Ρουμανία και στη Φινλανδία, ωστόσο, παρατηρείται τα τελευταία χρόνια σε ακαδημαϊκά ιδρύματα, σε μια προσπάθεια να διατηρήσουν-αναβαθμίσουν την ποιότητα των φοιτητών που δέχονται, μια στροφή από τις εισαγωγικές εξετάσεις σε πιο εξειδικευμένα κριτήρια, τα οποία δεν έχουν να κάνουν μόνο με τις γνώσεις του υποψήφιου φοιτητή και το πώς αυτές μπορούν να αποτυπωθούν στο χαρτί.
Τι ισχύει στην Κύπρο;
Αρχικά στη μελέτη γίνεται αναφορά στα κριτήρια εισδοχής που υιοθετούν τα πανεπιστήμια στην Κύπρο. Η κύρια «πηγή» φοιτητών για δημόσια πανεπιστήμια, όπως Πανεπιστήμιο Κύπρου και ΤΕΠΑΚ, είναι οι Παγκύπριες Εξετάσεις, ενώ κάποιες ειδικές ομάδες (π.χ. επαναπατρισθέντες, θρησκευτικές μειονότητες, μπορούν να διεκδικήσουν θέση σε δημόσιο πανεπιστήμιο στη βάση άλλων κριτηρίων. Στα ιδιωτικά τώρα πανεπιστήμια, αν και καταγράφονται μικρές διαφοροποιήσεις στα κριτήρια εισδοχής, τα πλείστα ζητούν μόνο απολυτήριο λυκείου ή κάποιο άλλο ισοδύναμο προσόν (GSE).
Οι άλλες χώρες
Γαλλία: Το απολυτήριο δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης ή ισοδύναμο πιστοποιητικό αποτελεί το βασικό κριτήριο εισδοχής στα πανεπιστήμια, ωστόσο, αριθμός πανεπιστημίων έχουν αρχίσει τα τελευταία χρόνια να θέτουν επιπλέον κριτήρια εισδοχής.
Ελλάδα: Παρ’ όλο που στην Ελλάδα η ανώτατη εκπαίδευση παρέχεται αποκλειστικά από δημόσια ιδρύματα, με την ψήφιση του Νόμου 5094/2024 επιτρέπεται πλέον η λειτουργία Νομικών Προσώπων Πανεπιστημιακής Εκπαίδευσης (ΝΠΠΕ). Δικαίωμα εγγραφής σε αναγνωρισμένα προγράμματα ΝΠΠΕ έχουν οι: απόφοιτοι Γενικού ή Επαγγελματικού Λυκείου με ελάχιστη βάση εισαγωγής, κάτοχοι ισότιμων τίτλων από αναγνωρισμένα ελληνικά ή ξένα σχολεία, κάτοχοι διεθνών τίτλων δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, ενώ ο νόμος δίνει το δικαίωμα σε κάθε σχολή να ορίζει επιπλέον κριτήρια εισαγωγής.
Ισπανία: Τα δημόσια και τα ιδιωτικά πανεπιστήμια έχουν τις εξετάσεις εισαγωγής ως κεντρικό κριτήριο σε συνδυασμό με το απολυτήριο δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Στα ιδιωτικά πανεπιστήμια οι εισαγωγικές εξετάσεις είναι υποχρεωτικές, αλλά μπορεί να προσθέσουν και άλλα κριτήρια αξιολόγησης, όπως επιπλέον εξετάσεις, ψυχοτεχνικές δοκιμασίες ή συνεντεύξεις, ανάλογα με το πρόγραμμα σπουδών, και να επιλέξουν να μη δοθεί μεγάλη βαρύτητα στις εισαγωγικές εξετάσεις.
Αυστρία: Τα κριτήρια εισδοχής διαφέρουν ανάλογα με το ίδρυμα και το αντικείμενο σπουδών. Ανεξάρτητα από το ίδρυμα, οι υποψήφιοι πρέπει να προσκομίσουν αποδεικτικό απολυτηρίου (αυστριακό απολυτήριο Maturazeugnis ή ισοδύναμο) και, σε ορισμένα πανεπιστήμια, να επιτύχουν σε γενικές εισαγωγικές εξετάσεις, ειδικά αν το απολυτήριό τους δεν διασφαλίζει την ισοδυναμία. Τα περισσότερα δημόσια πανεπιστήμια δεν θέτουν επιπρόσθετα κριτήρια εισδοχής, ορισμένα όμως απαιτούν επιτυχία σε εισαγωγικές εξετάσεις, ειδικά για την εισδοχή σε ιατρικές σχολές και σε δημοφιλή προγράμματα σπουδών.
Γερμανία: Για να γίνει δεκτός υποψήφιος σε πτυχιακές σπουδές απαιτείται πιστοποιητικό εισόδου στο πανεπιστήμιο, το οποίο μπορεί να είναι: γενικό πιστοποιητικό εισδοχής στο πανεπιστήμιο, πιστοποιητικό εισδοχής για συγκεκριμένο κλάδο σπουδών, πιστοποιητικό εισδοχής σε ανώτατη τεχνική σχολή, ισοδύναμο, αναγνωρισμένο πιστοποιητικό πρόσβασης. Το πιστοποιητικό εισδοχής σε ανώτατη τεχνική σχολή επιτρέπει τις σπουδές και την απόκτηση πτυχίου σε ανώτατη τεχνική σχολή. Επίσης, είναι δυνατή η φοίτηση σε πανεπιστήμιο χωρίς πιστοποιητικό εισδοχής υπό ορισμένες προϋποθέσεις. Σε ορισμένες περιπτώσεις, η εκπαίδευση και η πολυετής επαγγελματική πείρα ή η επιτυχία σε άλλη εξέταση αρκούν για την εισδοχή σε ανώτατη σχολή σε συγκεκριμένο κλάδο σπουδών.
Δανία: Η χώρα διαθέτει οκτώ δημόσια πανεπιστήμια, στα οποία η εισδοχή βασίζεται σε γενικές, ειδικές και τοπικές προϋποθέσεις. Γενική προϋπόθεση είναι η επιτυχία στις εξετάσεις της ανώτερης δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης της Δανίας ή ισοδύναμης εξέτασης άλλων χωρών.
Εσθονία: Κάθε ίδρυμα μπορεί να ορίσει ανώτατο όριο εισακτέων ανά πρόγραμμα, λαμβάνοντας υπόψη την ποιότητα των σπουδών και τους διαθέσιμους πόρους, και να πληρώσει τις θέσεις βάσει της κατάταξης των υποψηφίων. Τα πανεπιστήμια δικαιούνται να χωρίσουν τους υποψηφίους σε ομάδες με βάση τις ανάγκες του προγράμματος σπουδών και να εφαρμόζουν διαφορετικά κριτήρια αξιολόγησης. Ο υποψήφιος γίνεται δεκτός όταν πληροί τα κριτήρια εισδοχής. Τα κριτήρια εισαγωγής ποικίλλουν σημαντικά. ανάλογα με το πρόγραμμα σπουδών και το ίδρυμα, καθιστώντας δύσκολη τη σύγκριση μεταξύ των πανεπιστημίων.
Ηνωμένο Βασίλειο: Κάθε περιοχή ακολουθεί το δικό της σύστημα. Σε όλο το Ηνωμένο Βασίλειο τα πανεπιστήμια έχουν σημαντική αυτονομία και καθορίζουν τα δικά τους κριτήρια εισδοχής για τα προπτυχιακά προγράμματα. Τα κριτήρια εισδοχής ποικίλλουν ανάλογα με το πανεπιστήμιο και το πρόγραμμα σπουδών. Μπορεί να περιλαμβάνουν ελάχιστα ακαδημαϊκά προσόντα, καλή γνώση της αγγλικής γλώσσας, προσωπική δήλωση και συστάσεις. Για ορισμένα προγράμματα ή πανεπιστήμια υπάρχουν επιπλέον απαιτήσεις, όπως προφορικές συνεντεύξεις και εξετάσεις εισαγωγής.
