Τα «έξυπνα φώτα» δεν φτάνουν για να λύσουν τη συμφόρηση αν δεν συνοδεύονται από συνολικό σχεδιασμό –σύμφωνα με τον δρα Παρασκευά Νικολάου, λέκτορα στο Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου και επικεφαλής του Εργαστηρίου Συγκοινωνιακής Μηχανικής, ο οποίος μιλώντας στον «Π» εξηγεί γιατί η Κύπρος απέχει ακόμη από την ουσία του όρου «έξυπνη πόλη».
Όπως τονίζει, η αποσπασματική εγκατάσταση τεχνολογιών –είτε πρόκειται για φανάρια προσαρμοζόμενης κυκλοφορίας είτε για εφαρμογές «έξυπνης» στάθμευσης– δεν επαρκεί από μόνη της για να επιφέρει ουσιαστική ανακούφιση στο κυκλοφοριακό.
«Ένα φανάρι μπορεί να αποφορτίσει έναν κόμβο αλλά τα ίδια οχήματα θα δημιουργήσουν συμφόρηση στον επόμενο», αναφέρει χαρακτηριστικά. Η τεχνολογία, εξηγεί ο δρ Νικολάου, πρέπει να ενταχθεί σε έναν ενιαίο στρατηγικό σχεδιασμό, ο οποίος θα βασίζεται σε μελέτες, πραγματικά δεδομένα και θεσμική συνέχεια. Ειδικά σε μια χώρα όπως η Κύπρος, όπου η εξάρτηση από το ιδιωτικό αυτοκίνητο παραμένει εξαιρετικά υψηλή, η επιτυχία των «έξυπνων λύσεων» προϋποθέτει σοβαρή ενίσχυση των δημόσιων συγκοινωνιών, καθώς και αποθαρρυντικά μέτρα για την αλόγιστη χρήση του αυτοκινήτου στα αστικά κέντρα.
Αναφερόμενος στις προσπάθειες των κυπριακών δήμων, ο δρ Νικολάου σημειώνει ότι έχουν γίνει κάποια σημαντικά βήματα –όπως το Smart Parking στη Λευκωσία και την Πάφο ή ο σχεδιασμός νέου συστήματος στη Λεμεσό– όμως οι λύσεις παραμένουν αποσπασματικές.
Επιπλέον, αναδεικνύει εμπόδια όπως το υψηλό κόστος, τη γραφειοκρατία και την έλλειψη συντονισμού μεταξύ υπηρεσιών, που συχνά επιβραδύνουν την εφαρμογή τέτοιων τεχνολογιών.
Η εμπιστοσύνη των πολιτών προς τις «έξυπνες» δημόσιες υποδομές δεν μπορεί να χτιστεί χωρίς βασικά εργαλεία, όπως η πληροφόρηση σε πραγματικό χρόνο για τις δημόσιες συγκοινωνίες –στοιχείο αυτονόητο στις περισσότερες ευρωπαϊκές πόλεις, που όμως παραμένει ακόμη ζητούμενο στην Κύπρο. Για τον δρα Νικολάου, το στοίχημα δεν είναι πλέον αν πρέπει να πάμε προς τις «έξυπνες πόλεις» αλλά πώς –και, κυρίως, πόσο συντονισμένα.
Βλέπουμε άλλες χώρες να χρησιμοποιούν «έξυπνα» συστήματα με επιτυχία. Πού βρίσκεται η Κύπρος; Αρκούν τα «έξυπνα φώτα»;
Όχι, τα «έξυπνα φώτα» από μόνα τους δεν αρκούν. Επιτρέψτε μου να δώσω ένα παράδειγμα: Έστω ότι σε έναν κόμβο όπου παρατηρείται έντονη συμφόρηση εγκαθίστανται «έξυπνα φώτα». Ακόμα και αν η τεχνολογία καταφέρει να βελτιώσει τη ροή οχημάτων στον συγκεκριμένο κόμβο, τα ίδια οχήματα συνεχίζουν την πορεία τους και ενδέχεται να προκαλέσουν συμφόρηση στους επόμενους κόμβους ή δρόμους. Άρα, η αποσπασματική εφαρμογή τέτοιων τεχνολογιών δεν είναι αρκετή. Οι λύσεις αυτές πρέπει να εφαρμόζονται στο πλαίσιο ενός ευρύτερου σχεδιασμού, βασισμένου σε συστηματικές μελέτες και ανάλυση του συνολικού κυκλοφοριακού δικτύου. Είμαι πεπεισμένος ότι σε αρκετές περιπτώσεις αυτό γίνεται αλλά είναι σημαντικό να ενισχυθεί και να επεκταθεί ο στρατηγικός χαρακτήρας της εφαρμογής τους.
Η «έξυπνη στάθμευση» (smart parking) αποτελεί βασική προτεραιότητα στις αστικές περιοχές της Κύπρου; Κάποιοι δήμοι βλέπουμε ότι προωθούν αυτή τη λύση.
Το smart parking μπορεί να μειώσει σημαντικά την άσκοπη κυκλοφορία, προσφέροντας πληροφορίες για διαθεσιμότητα θέσεων στάθμευσης σε πραγματικό χρόνο. Στον Δήμο Λευκωσίας, για παράδειγμα, έχει αναπτυχθεί σχετική εφαρμογή. Η εφαρμογή τέτοιων λύσεων σε περισσότερους δήμους μπορεί να συμβάλει ουσιαστικά στην αποσυμφόρηση των αστικών περιοχών. Ωστόσο, σε μακροπρόθεσμο επίπεδο, η αντιμετώπιση της κυκλοφοριακής συμφόρησης απαιτεί στρατηγικές που περιορίζουν την παρουσία οχημάτων στο κέντρο των πόλεων. Η πρόσβαση με ιδιωτικά αυτοκίνητα θα πρέπει σταδιακά να αποθαρρύνεται, μέσα από συνδυασμό έξυπνων τεχνολογιών, ενίσχυσης των δημόσιων συγκοινωνιών και προώθησης εναλλακτικών τρόπων μετακίνησης.
Ποιες είναι οι μεγαλύτερες τεχνολογικές ή θεσμικές προκλήσεις που εμποδίζουν την εφαρμογή «έξυπνων λύσεων»; Είναι θέμα υποδομών, κόστους, κουλτούρας ή συντονισμού;
Η μεγαλύτερη πρόκληση δεν είναι η κουλτούρα, τουλάχιστον όχι στο επίπεδο λήψης αποφάσεων. Οι τοπικές Αρχές και τα Δημόσια Έργα δείχνουν πρόθεση για εκσυγχρονισμό. Το κόστος είναι σημαντικός ανασταλτικός παράγοντας, ιδιαίτερα όταν πρόκειται για δημόσια χρηματοδότηση. Επίσης, η γραφειοκρατία και η έλλειψη συντονισμού μπορούν να επιβραδύνουν σημαντικά την υλοποίηση. Ως εκ τούτου, είναι κρίσιμο να υπάρχει σταθερότητα, συνέπεια και συνεργασία μεταξύ όλων των εμπλεκόμενων φορέων για την επίλυση των τεχνολογικών και θεσμικών προκλήσεων.
Με δεδομένο ότι στην Κύπρο η εξάρτηση από το ιδιωτικό αυτοκίνητο παραμένει εξαιρετικά υψηλή, πώς μπορούν οι «έξυπνες λύσεις» να εφαρμοστούν ρεαλιστικά σε ένα περιβάλλον όπου η δημόσια συγκοινωνία παραμένει περιορισμένη και το κυκλοφοριακό ζήτημα εντείνεται διαρκώς;
Όπως ανέφερα και προηγουμένως, οι «έξυπνες λύσεις» μπορούν να συμβάλουν σημαντικά στην άμβλυνση του κυκλοφοριακού προβλήματος αλλά δεν αρκούν από μόνες τους για την πλήρη επίλυσή του. Απαιτείται μια συλλογική και πολυεπίπεδη προσπάθεια, όχι μόνο από τις Αρχές αλλά και από την ίδια την κοινωνία. Οι πολίτες πρέπει να έχουν στη διάθεσή τους τις κατάλληλες υποδομές και τεχνολογίες για να αισθανθούν ότι μπορούν να εμπιστευτούν τις δημόσιες συγκοινωνίες και να σκεφτούν σοβαρά το ενδεχόμενο να περιορίσουν τη χρήση του ιδιωτικού οχήματος.
Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η πληροφόρηση σε πραγματικό χρόνο. Στις περισσότερες ευρωπαϊκές πόλεις, οι επιβάτες έχουν τη δυνατότητα να γνωρίζουν ανά πάσα στιγμή τη θέση και τον χρόνο άφιξης των δημόσιων μέσων μεταφοράς. Η απουσία τέτοιας πληροφόρησης, η οποία μπορεί να παραχωρηθεί μέσω αυτών των τεχνολογιών, δημιουργεί αβεβαιότητα και ενισχύει τη δυσπιστία απέναντι στο σύστημα δημόσιων μεταφορών, με αποτέλεσμα να αποθαρρύνεται η χρήση του.
Μόλις τρεις πόλεις
Στην Κύπρο τα βήματα γίνονται αργά. Στη Λευκωσία μόλις το 2023 εισήχθη η εφαρμογή Smart Parking Nicosia, με αισθητήρες BLE που ενημερώνουν σε πραγματικό χρόνο για διαθέσιμες θέσεις, περιλαμβανομένων ειδικών θέσεων ΑμεΑ (20% των αισθητήρων). Στην Πάφο, από τον Ιούλιο 2022, ο δήμος λάνσαρε το Pafos Smart Parking, επιτρέποντας στους οδηγούς να εντοπίζουν ελεύθερους χώρους στάθμευσης, να καθοδηγούνται και να πληρώνουν, σε πραγματικό χρόνο. Τέλος στη Λεμεσό, υπάρχει διαγωνισμός για εγκατάσταση συστήματος smart parking σε 1.500 παρόδιες και 876 off‑street θέσεις, με προϋπολογισμό €3,4 εκατ. στα πρώτα 5 χρόνια.
