Την ανάγκη αύξησης των μέτρων πρόληψης για μείωση των θανάτων άγριων πτηνών από την επαφή τους με ηλεκτροφόρα καλώδια, πυλώνες ηλεκτρισμού και τηλεπικοινωνιών αλλα και ανεμογεννήτριες, καταδεικνύουν τα περιστατικά που καταγράφονται παγκύπρια. Το πρόβλημα απασχολεί τη διεθνή επιστημονική κοινότητα, με τα συμπεράσματα να κατατάσσουν την ηλεκτροπληξία ως το κυριότερο ανθρωπογενές συμβάν θνησιμότητας ειδών όπως ο σπιζαετός ή ο γύπας.
Μέσα από τα έργα LIFE BONELLI EASTMED και LIFE WITH VULTURES, με το πρώτο να πλησιάζει στο τέλος του και το δεύτερο να έχει ολοκληρωθεί, στα οποία η Υπηρεσία Θήρας και Πανίδας του Υπουργείου Εσωτερικών συμμετέχει ως εταίρος, διαφάνηκε το μέγεθος του προβλήματος στην Κύπρο. Εννέα αετοί πέθαναν είτε από ηλεκτροπληξία είτε από πρόσκρουση σε καλώδια και έξι γύπες χάθηκαν λόγω ηλεκτροπληξίας και τρεις μετά από πρόσκρουση σε καλώδια.
«Οι πιο πάνω απειλές, οι οποίες μετά τις δηλητηριάσεις, αποτελούν για την Κύπρο τον μεγαλύτερο κίνδυνο για τα είδη αυτά, τα οποία είναι γηγενή, αναγνωρίστηκαν ως σημαντικές και ποσοτικοποιηθηκαν μέσω των δύο πιο πάνω έργων LIFE, ενώ έγινε προσπάθεια να αντιμετωπιστούν με δράσεις σήμανσης καλωδίων υψηλής τάσης και μόνωσης πυλώνων μεσαίας τάσης», ανέφερε στον «Π» ο ανώτερος λειτουργός στην Υπηρεσία Θήρας και Πανίδας, Νίκος Κασίνης. Αυτά τα μέτρα χρηματοδοτήθηκαν από τα δύο έργα, ωστόσο, όπως τόνισε, χρειάζεται να δαπανηθούν περισσότεροι πόροι σε ολόκληρη την επικράτεια της Κύπρου. «Οι προσπάθειες πρέπει να συνεχιστούν μέσα σε ένα ολοένα αυξανόμενο δίκτυο αφού και σε άλλες περιοχές χρειάζεται σήμανση και μόνωση», σημείωσε.
Επικίνδυνα σημεία
Φωτογραφικό υλικό από την Υπηρεσία Θήρας παρουσιάζει τον κίνδυνο που διατρέχουν τα άγρια πτηνά και κυρίως τα μεγαλύτερα είδη, όπως αρπαχτικά, πελαργοί και ερωδιοί, από ηλεκτροφόρα καλώδια υψηλής τάσης και πυλώνες μεσαίας τάσης. Αλλά και κατά το πέταγμά τους κοντά σε κεραίες, ειδικά σε περιοχές όπως το Ακρωτήρι Λεμεσού, όπου υπάρχει εκτενές δίκτυο κεραιών, που λειτουργούν σαν δίχτυ. «Είναι πολύ εύκολο να προσκρούσουν άγρια πτηνά ή να πάθουν ηλεκτροπληξία, ειδικά σε συνθήκες χαμηλού φωτισμού και δυσκολίας ορατότητας, όπως το χάραμα, πριν τη δύση του ήλιου και σε συνθήκες ομίχλης», εξήγησε ο κ. Κασίνης. Την ίδια ώρα είναι αυξημένος ο κίνδυνος σε περιοχές μεγάλων συγκεντρώσεων πτηνών λόγω θέσης στη μεταναστευτική οδό, όπως η χερσόνησος Ακρωτηρίου. Απειλή αποτελούν και οι κεραίες τηλεπικοινωνιών στις κορυφές βουνών, όχι γιατί προξενούν θανάτους οι ίδιες, αλλά τα σημεία σύνδεσής τους με το ρεύμα.
Στοχευμένα μέτρα
Απαιτείται, μέσω κονδυλίων, η στοχευμένη ενίσχυση των μέτρων μετριασμού των κινδύνων, με τοποθέτηση περισσότερων σημαντήρων σε καλώδια και περισσότερων μονώσεων σε πυλώνες. Την ίδια ώρα χρειάζεται να καταρτιστεί ένα σχέδιο παρακολούθησης επικίνδυνων κεραιών, ώστε να εντοπίζονται τα νεκρά πουλιά και να υπάρχει αποτίμηση της ζημιάς. Σύμφωνα με τον κ. Κασίνη, ήδη υπάρχει παγκύπρια παρακολούθηση με πομπούς σε σπιζαετούς και γύπες, ωστόσο, πρέπει να καλυφθεί περισσότερο έδαφος.
Η Υπηρεσία έχει πληροφορήσει την ΑΗΚ για τις περιοχές όπου μέσω των πομπών διαπιστώθηκε ότι συχνάζουν αυτά τα είδη πτηνών και έχουν τοποθετηθεί σημαντήρες ή έγιναν μονώσεις σε μέρος του δικτύου, ωστόσο, υπάρχει εκτενές δίκτυο το οποίο ακόμα δεν καλύφθηκε. Εξάλλου, εκκρεμεί και η σήμανση στις φτερωτές των ανεμογεννητριών, όπως και σχέδιο παρακολούθησής τους, μετά από περιστατικό τεμαχισμού σπιζαετού που προσέκρουσε σε φτερωτή ανεμογεννήτριας στην Κόσιη. Την ίδια ώρα στις περισσότερες κεραίες τηλεπικοινωνιών δεν υπάρχει σήμανση και σχέδιο παρακολούθησης, παρά μόνο σε όσες αποτέλεσαν αιτία να πεθάνουν γύπες.
Κίνδυνος - θάνατος και για τα αποδημητικά πουλιά
Σε δημοσίευση επιστημονικής έρευνας στο διεθνές περιοδικό Biological Conservation (Τόμος 293, Μαίος 2024) με τίτλο «Τα δεδομένα παρακολούθησης υπογραμμίζουν τη σημασία της ανθρωπογενούς θνησιμότητας για τα μεγάλα αποδημητικά πτηνά σε κλίμακα μεταναστευτικών διαδρομών», στην οποία συμμετείχε και η Υπηρεσία Θήρας και Πανίδας, συγκεντρώθηκαν 1.704 αρχεία θνησιμότητας από μελέτες παρακολούθησης σε όλη την Αφρο-Ευρασιατική μεταναστευτική διαδρομή για 45 είδη που καλύπτουν την περίοδο από το 2003 έως το 2021. Μεταξύ των ειδών αυτών αρπακτικά, πελαργοί και γερανοί. Βασικό συμπέρασμα της έρευνας είναι πως η θνησιμότητα που προκαλείται από τον άνθρωπο επηρεάζει τεράστιους αριθμούς πουλιών κάθε χρόνο, απειλώντας εκατοντάδες είδη παγκοσμίως. Οι τεχνολογίες παρακολούθησης (κυρίως πομποί με GPS) μπορούν να αποτελέσουν σημαντικό εργαλείο για τη διερεύνηση των χρονικών και χωρικών προτύπων θνησιμότητας των πτηνών. Από τα ανθρωπογενή συμβάντα θνησιμότητας με γνωστή αιτία, εντοπίστηκαν τρεις κύριες αιτίες: Η ηλεκτροπληξία (40,5%), η παράνομη θανάτωση (21,7%) και η δηλητηρίαση (16,3%). Επιπλέον, η συνδυασμένη θνησιμότητα που σχετίζεται με τις ενεργειακές υποδομές (π.χ. ηλεκτροπληξία, σύγκρουση γραμμών ηλεκτρικής ενέργειας και σύγκρουση αιολικών πάρκων) αντιπροσώπευε το 49% όλων των ανθρωπογενών περιστατικών θνησιμότητας.
Οι κυριότερες αιτίες θανάτου στην Κύπρο
Στο πλαίσιο του έργου LIFE BONELLI EASTMED, στο οποίο συμμετέχει και η Υπηρεσία Θήρας και Πανίδας, έχουν τοποθετηθεί δεκάδες πομποί GPS-GSM σε αετούς, κυρίως νεαρούς, σύμφωνα με τον κ. Κασίνη. Η κυριότερη αιτία θανάτου που καταγράφηκε είναι ο πυροβολισμός, κυρίως σε περιοχές όπου υπάρχουν μικρά κτηνοτροφικά υποστατικά, κοτέτσια ως επί το πλείστον, ενώ οι σκόπιμες δηλητηριάσεις ακολουθούν. «Επίσης, κατά τη διάρκεια του έργου, έχουν βρεθεί εννέα αετοί που πέθαναν είτε από ηλεκτροπληξία είτε από πρόσκρουση σε καλώδια. Τέλος, ένας αετός πέθανε από πρόσκρουση σε ανεμογεννήτριες, ο πρώτος που καταγράφηκε στην Κύπρο, ενώ άλλος αετός πέθανε από δευτερογενή δηλητηρίαση από βρώση αρουραίου που είχε καταναλώσει ποντικοφάρμακο», σημείωσε.
Συγχρόνως, ηλεκτροπληξία και προσκρούσεις, είναι σημαντική αιτίες θανάτου και για τον πυρόχρου γύπα Gyps fulvus, το πιο απειλούμενο άγριο πτηνό στην Κύπρο. «Στο πλαίσιο του έργου LIFE WITH VULTURES, οκτώ γύπες πέθαναν λόγω ηλεκτροπληξίας και πρόσκρουσης με καλώδια, που μετά τις δηλητηριάσεις αποτελούν τη μεγαλύτερη απειλή για το είδος», ανέφερε.
