Έναν χρόνο και λίγους μήνες μετά την εφαρμογή της μεταρρύθμισης της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, το τοπίο στους δήμους εξακολουθεί να παραμένει θολό. Ο θεσμός του αντιδημάρχου, που είχε παρουσιαστεί ως εργαλείο ενίσχυσης της συμμετοχικότητας και γέφυρα μεταξύ πολιτών και διοίκησης, σύμφωνα με κάποιους αιρετούς, έχει καταλήξει να είναι «διακοσμητικό στοιχείο».
Δεν είναι λίγοι οι αντιδήμαρχοι που περιγράφουν μια καθημερινότητα χωρίς ουσιαστικές εξουσίες, καταγγέλλοντας ότι μένουν «εκτός» της λήψης αποφάσεων. Είναι σε αυτό το κλίμα που οι αντιδήμαρχοι προχωρούν στη σύσταση της Ένωσης Αντιδημάρχων Κύπρου, επιδιώκοντας να αποκτήσουν θεσμική εκπροσώπηση και να «δώσουν φωνή» στις κοινότητες που θεωρούν ότι περιθωριοποιήθηκαν.
Δεν έχουμε λόγο
«Δεν μας λαμβάνουν υπόψη ούτε στις αποφάσεις της Ένωσης Δήμων ούτε στο Υπουργείο Εσωτερικών. Αυτό που ονομάστηκε ‘μεταρρύθμιση’ διέλυσε τις τοπικές κοινωνίες», δήλωσε ο Ανδρέας Διονυσίου, αντιδήμαρχος Πωμού. «Ούτε καθαριότητα ούτε μικροεπιδιορθώσεις ούτε καν λόγο έχουμε. Για ένα απλό πεζοδρόμιο ή μια επιδιόρθωση πλακόστρωτου πρέπει να πάμε στον επιστάτη και εκείνος, εφόσον συμφωνήσει ο δήμαρχος, αποφασίζει πότε και πού θα γίνουν εργασίες», δήλωσε στον «Π».
Άλλος αντιδήμαρχος από μεγάλο αστικό δήμο, που θέλησε να παραμείνει ανώνυμος, σημείωσε: «Ο κόσμος μάς ψήφισε και μας βρίσκει εύκολα, όμως όταν φτάνουμε στη λήψη αποφάσεων οι δυνατότητές μας τελειώνουν. Δεν έχουμε ουσιαστικό λόγο».
Σίγησε η φωνή των κοινοτήτων
Όπως υποστηρίζουν αντιδήμαρχοι, ένα από τα μεγάλα λάθη της μεταρρύθμισης είναι ότι κάποιες κοινότητες έχασαν το αυτονόητο δικαίωμα εκπροσώπησης. «Εκλέγονται άνθρωποι με 500 ή 5.000 ψήφους που γνωρίζουν την περιοχή τους αλλά δεν έχουν λόγο να μιλήσουν γι’ αυτήν. Οι αξίες της τοπικής κοινωνίας παραχωρήθηκαν σε ένα κεντρικό πρόσωπο. Αυτό δεν είναι μεταρρύθμιση, είναι διάλυση», δήλωσε ο αντιδήμαρχος Διονυσίου.
Στο ίδιο μήκος κύματος κινήθηκαν και οι δηλώσεις του αντιδημάρχου Αγλαντζιάς: «Αν το ήξερα πριν από τις εκλογές δεν θα διεκδικούσα καν. Πιστεύαμε ότι μπορούμε να προσφέρουμε πολλά στο νέο σχήμα της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Πολλοί αντιδήμαρχοι μπορούν να προσφέρουν -ίσως και περισσότερα από τον ίδιο τον δήμαρχο- στα διαμερίσματά τους, επειδή γνωρίζουν από πρώτο χέρι τις ανάγκες των πολιτών τους». Για τον λόγο αυτόν, όπως είπε, έχει αποφασίσει να διεκδικήσει θέση στις βουλευτικές εκλογές, θεωρώντας ότι από το σημερινό του πόστο δεν μπορεί να προσφέρει στους πολίτες αυτά που τους έχει υποσχεθεί.
Τα συμφώνησαν μεταξύ τους
Άλλη πηγή εντός μεγάλου αστικού δήμου ανέφερε στον «Π», υπό το καθεστώς ανωνυμίας, ότι «από την πρώτη μέρα της μεταρρύθμισης υπήρξε συντονισμός μεταξύ δημάρχων ώστε να διατηρηθούν “τεντωμένα” τα όρια αρμοδιοτήτων. Δεν ήταν μόνο νομικό ζήτημα. Ήταν και θέμα πολιτικής ανασφάλειας. Οι δήμαρχοι δεν ήθελαν να παραχωρήσουν ούτε ευελιξία, πόσω μάλλον εκτελεστικές εξουσίες», συμπλήρωσε, σημειώνοντας πως «σε κάποιες περιπτώσεις η στάση αυτή έγινε θέμα προσωπικού κύρους ή κομματικών ισορροπιών. Αντί να λειτουργήσουμε συμπληρωματικά, επικράτησε μια λογική περιορισμού. Ούτε θεσμικός σεβασμός ούτε διάθεση συνεργασίας. Κάποιοι δήμαρχοι αντιμετωπίζουν τους αντιδημάρχους σαν ‘’αντίπαλο δέος’’ μέσα στο ίδιο δημοτικό συμβούλιο», πρόσθεσε η ίδια πηγή.
Μέσα σε αυτό το κλίμα απογοήτευσης, η δημιουργία της Ένωσης Αντιδημάρχων Κύπρου επιχειρεί να δώσει ένα νέο θεσμικό σχήμα εκπροσώπησης. Σύμφωνα με τον κ. Διονυσίου, η προσωρινή επιτροπή έχει ήδη συγκροτηθεί και περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, τους αντιδημάρχους Σωτήρη Κουππάρη, Πάτροκλο Ευαγγέλου, Χρύσανθο Φάκα, Λεύκιο Προδρόμου, Ηρακλή Ηρακλέους, Κυριάκο Κυριάκου και Άγγελο Ονησιφόρου.
Είναι στην Ένωση Δήμων
Από πλευράς Ένωσης Δήμων, ο πρόεδρος και δήμαρχος Λάρνακας, Ανδρέας Βύρας, ξεκαθάρισε ότι ο θεσμικός ρόλος της αντιπροσωπευτικότητας είναι ήδη κατοχυρωμένος. «Η Ένωση Δήμων είναι η Ένωση Δήμων. Τα μέλη της είναι οι ίδιοι οι δήμοι -όχι άτομα. Η γενική συνέλευση αποτελείται από δημάρχους, αντιδημάρχους και δημοτικούς συμβούλους. Άρα, η ένωση εκπροσωπεί θεσμικά όλους τους δήμους και τα συλλογικά τους όργανα», ανέφερε στον «Π», απορρίπτοντας την εικόνα των «διακοσμητικών αντιδημάρχων».
Αναφερόμενος στην πρόσφατη τροποποίηση του Περί Δήμων Νόμου, με την οποία δόθηκαν ρόλοι στους αντιδημάρχους, είπε ότι έγιναν βελτιώσεις. Ωστόσο είπε ότι «αν αρχίσουμε να χαρίζουμε εξουσίες αριστερά και δεξιά, θα καταλήξουμε να κάνουμε δήμους μέσα στους δήμους. Κάποιοι ίσως έχουν στο μυαλό τους μια συνομοσπονδία δήμων αλλά αυτό θα οδηγούσε σε διάλυση του συστήματος».
Βύρας: Δεν αποφασίζουμε μόνοι μας
Κληθείς να σχολιάσει ότι αντιδήμαρχοι νιώθουν ότι δεν έχουν ρόλο, ο πρόεδρος της Ένωσης Δήμων υπογράμμισε ότι οι αποφάσεις λαμβάνονται συλλογικά και όχι ατομικά. «Η κάθε απόφαση λαμβάνεται από το δημοτικό συμβούλιο. Αν έχουν το οποιοδήποτε θέμα, οι αντιδήμαρχοι που διαμαρτύρονται, να το θέτουν ενώπιον του συμβουλίου. Ο δήμαρχος είναι εκτελεστικό όργανο, δεν αποφασίζει μόνος του ούτε για προϋπολογισμούς ούτε για έργα ούτε για δαπάνες. Η πλειοψηφία των αντιδημάρχων λειτουργεί κανονικά. Ο καθένας έχει τον ρόλο του βάσει της νομοθεσίας, ούτε περισσότερο ούτε λιγότερο».
Σε ό,τι αφορά το ενδεχόμενο μείωσης του αριθμού των αντιδημάρχων, που εξετάζει το Υπουργείο Εσωτερικών, ο κ. Βύρας είπε ότι ως πρόεδρος της Ένωσης Δήμων θεωρεί τον θεσμό χρήσιμο αλλά δεν απορρίπτει την ανάγκη βελτιώσεων. «Η θέση μας είναι ξεκάθαρη: ο θεσμός των αντιδημάρχων είναι χρήσιμος αλλά είμαστε ανοιχτοί σε διάλογο και εξορθολογισμό όπου χρειάζεται».
Ερωτηθείς για τα προβλήματα που προέκυψαν από τις λανθασμένες συνενώσεις, είπε ότι «όταν γίνεται κάτι νέο δεν μπορεί να είναι τέλειο». «Σίγουρα υπάρχουν πράγματα που χρειάζονται βελτίωση και είμαστε ανοιχτοί να τα συζητήσουμε. Αλλά δεν μπορούμε να λέμε ότι όλα έγιναν λάθος. Η μεταρρύθμιση θέλει χρόνο για να αποδώσει», κατέληξε.
ΥΠΕΣ: Μη εκτελεστικός ο ρόλος των αντιδημάρχων
Ο προϊστάμενος της Διεύθυνσης Τοπικής Αυτοδιοίκησης του ΥΠΕΣ, Αντώνης Οικονομίδης, περιέγραψε ένα πλαίσιο όπου ο ρόλος των αντιδημάρχων αποσαφηνίστηκε μεν αλλά παραμένει μη εκτελεστικός. Μιλώντας στον «Π», υπενθύμισε ότι τον Ιούλιο κατατέθηκε και ψηφίστηκε τροποποίηση του Περί Δήμων Νόμου, η οποία ορίζει εποπτικά καθήκοντα (καθαριότητα, πράσινο, εκτέλεση έργων, πολιτιστικά) και υποχρεωτική συμμετοχή τους σε συνεδριάσεις για θέματα της περιοχής τους. «Πριν ο νόμος ήταν δυνητικός. Τώρα τα καθήκοντα προβλέπονται διά νόμου», ανέφερε, προσθέτοντας ότι «η ανώτατη εκτελεστική εξουσία είναι ο δήμαρχος».
Ως προς την εκπροσώπηση, ξεκαθάρισε ότι θεσμικός συνομιλητής του ΥΠΕΣ παραμένει η Ένωση Δήμων Κύπρου (και η Ένωση Κοινοτήτων), ενώ για την υπό ίδρυση Ένωση Αντιδημάρχων τόνισε πως δεν προβλέπεται ως θεσμικός εταίρος του κράτους. Μπορεί να συσταθεί ως σωματείο αλλά «ο συνομιλητής μας εκ του νόμου παραμένει η Ένωση Δήμων».
Μείωση αντιδημάρχων
Στο τραπέζι του ΥΠΕΣ, πάντως, βρίσκονται και διάφορα σενάρια για τον «υπέρμετρα μεγάλο» αριθμό αντιδημάρχων. Αυτά είναι τα εξής:
1. Επιστροφή στο μοντέλο ενός αντιδημάρχου ανά δήμο, εκλεγμένου από το δημοτικό συμβούλιο.
2. Πληθυσμιακά κριτήρια με «κόφτες» ανά μέγεθος δημοτικού διαμερίσματος.
Οποιεσδήποτε αλλαγές δεν θα αφορούν την παρούσα θητεία και θα προετοιμαστούν σε διάλογο με τα κόμματα και την Ένωση Δήμων, πριν από τις τοπικές εκλογές του 2028. Στόχος, όπως είπε ο κ. Οικονομίδης, είναι «να αξιοποιούνται ορθά οι πόροι και να μην διασπαθίζεται δημόσιο χρήμα», δεδομένου ότι «οι αντιδήμαρχοι πληρώνονται, ενώ πολλοί δεν έχουν ουσιαστικά καθήκοντα και είναι κρίμα». Το κόστος των 93 αντιδημάρχων ανέρχεται σήμερα στα €2,6 εκατ. ετησίως.
Τα λάθη... πληρώνονται
Ο κ. Οικονομίδης είπε ότι σε ορισμένες περιπτώσεις «έγιναν λάθη στις συνενώσεις», που δεν θα αποδώσουν τις επιθυμητές οικονομίες κλίμακας. «Όταν ο πυρήνας της πόλης πρέπει να εξυπηρετεί τεράστια γεωγραφική έκταση και διάσπαρτους οικισμούς, το κόστος αυξάνεται».
Στο οικονομικό σκέλος, εξήγησε ότι αυξήσεις τελών (π.χ. στη Λευκωσία) στοχεύουν σε εξισορρόπηση και ενιαία πολιτική εντός των νέων ενοποιημένων δήμων. Παρά την αυξημένη κρατική χορηγία, πολλοί δήμοι έφεραν διαχρονικά ελλείμματα επειδή τέλη, ιδίως στα σκύβαλα, ήταν κάτω από το ανταποδοτικό κόστος. Οι οικονομίες κλίμακας δεν θα φανούν άμεσα, είπε, ενώ αναγνώρισε ότι έγιναν και λάθη στις συνενώσεις, τα οποία σε κάποιες περιπτώσεις αυξάνουν το λειτουργικό κόστος λόγω μεγάλης γεωγραφικής διασποράς.
