«Οι γυναίκες είναι παγιδευμένες σε μια αναμέτρηση χωρίς νικητές. Αν θεωρηθούν πολύ «θηλυκές» αντιμετωπίζονται σαν αδύναμες, ενώ ο «δυναμισμός» μεταφράζεται σαν επιθετικότητα. Εν τω μεταξύ, η κοινωνία χάνει από τη δική τους οπτική και την εμπειρία τους», λέει στον «Π» η Άννα Κουκκίδη-Προκοπίου.
Με μόλις 14,3% των εδρών στη Βουλή να κατέχονται από γυναίκες, το χαμηλότερο ποσοστό στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ζητήσαμε τη δική της άποψη ως ιδρύτριας του Women Act-Cyprus, μέρους του διεθνούς δικτύου Women Act που προωθεί τη γυναικεία παρουσία στη δημόσια ζωή, αλλά και ως πρώην υπουργού Δικαιοσύνης και Δημοσίας Τάξεως, για να αναλύσουμε τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες στην κυπριακή πολιτική. Οι τοποθετήσεις της μοιάζουν κατεπείγουσες, καθώς η Κύπρος οδεύει προς τις βουλευτικές εκλογές σε επτά μήνες.
«Κολλημένη» η Κύπρος
Με πολυετή εμπειρία στη δημόσια διοίκηση και την κοινωνία των πολιτών, η κ. Κουκκίδη-Προκοπίου εξηγεί γιατί η Κύπρος παραμένει «κολλημένη» σε θέματα ισότητας των φύλων, πώς κοινωνικοί και δομικοί παράγοντες μειώνουν τις πιθανότητες επιτυχίας των γυναικών υποψηφίων και γιατί η ενίσχυση της γυναικείας συμμετοχής στην πολιτική είναι κρίσιμη, όχι μόνο για λόγους δικαιοσύνης αλλά και για την ίδια την υγεία και ανθεκτικότητα της κοινωνίας.
Μέσα από την οπτική της, οι αριθμοί αποκτούν περιεχόμενο και σημασία, καθώς μεταφράζονται σε ευκαιρίες, εκπροσώπηση και, τελικά, στο κόστος για την κοινωνία όταν οι γυναικείες φωνές αποκλείονται από τις αποφάσεις που επηρεάζουν την καθημερινή ζωή. Και, το κυριότερο, παρά την απαράδεκτη εικόνα της Κύπρου στο θέμα της ισότητας, εκφράζει την πεποίθηση πως η αλλαγή μπορεί να γίνει πραγματικότητα.
«Καθρέφτης» το Υπουργικό
Τα ποσοστά συμμετοχής των γυναικών στην κυπριακή πολιτική παραμένουν εντυπωσιακά χαμηλά. Γιατί;
Οι παράγοντες είναι πολλοί. Τους τελευταίους μήνες πριν από τις εκλογές, οι άνδρες υποψήφιοι μονοπωλούν τη δημόσια συζήτηση, ενώ ελάχιστες γυναίκες δηλώνουν ενδιαφέρον να διεκδικήσουν θέση. Πέρα όμως από τους αριθμούς, υπάρχει μια ευρύτερη κουλτούρα που θέτει τις γυναίκες στο περιθώριο. Δείτε την Εκτελεστική Εξουσία: Στο σημερινό Υπουργικό Συμβούλιο, μόνο δύο από τους έντεκα υπουργούς είναι γυναίκες, ενώ πολλές άλλες κατέχουν θέσεις υφυπουργών ή επιτρόπων χωρίς ουσιαστική εκτελεστική δύναμη. Αυτό αντικατοπτρίζει ένα ευρύτερο κοινωνικό μοτίβο. Η Κύπρος κατατάσσεται 26η από τις 27 χώρες της ΕΕ ως προς την επιρροή των γυναικών στη λήψη αποφάσεων. Είναι προφανές πού βρίσκονται όλες οι Κύπριες και αυτό το μέρος δεν είναι η πολιτική.
Δομικά και κοινωνικά εμπόδια
Ποια είναι τα δομικά και κοινωνικά εμπόδια που αποθαρρύνουν τις γυναίκες από το να θέσουν υποψηφιότητα;
Οι γυναίκες αντιμετωπίζουν μια ανηφορική διαδρομή ακόμη και πριν ξεκινήσει η προεκλογική εκστρατεία. Οι έρευνες δείχνουν ότι οι γυναίκες πρέπει να ξεπερνούν τις προσδοκίες για να έχουν πιθανότητες να κερδίσουν. Συνήθως, όταν μια γυναίκα αποφασίσει να διεκδικήσει και τελικά κερδίσει, είναι μακράν η πιο ικανή υποψήφια σε επίπεδο προσόντων. Κι έπειτα υπάρχει το παράδοξο: Αν μια γυναίκα επιδεικνύει χαρακτηριστικά που θεωρούνται «θηλυκά» συχνά θεωρείται αδύναμη. Αν όμως επιδείξει «δυναμισμό» ή συμπεριφορές που παραδοσιακά συνδέονται με τους άνδρες μπορεί να μην είναι αρεστή. Αυτά τα στοιχεία αφορούν περισσότερο τις γυναίκες υποψήφιες παρά τους άνδρες. Έτσι, οι γυναίκες παραμένουν εγκλωβισμένες σε ένα σενάριο χωρίς νικητές.
Η αξία των γυναικών
Γιατί είναι σημαντικό να υπάρχουν περισσότερες γυναίκες στην πολιτική;
Οι γυναίκες φέρνουν διαφορετικές οπτικές που ωφελούν ολόκληρη την κοινωνία. Τείνουν να διαμορφώνουν ανθρωποκεντρικές πολιτικές προτάσεις, να συνεργάζονται πέρα από κομματικά όρια και να ανταποκρίνονται στις ανησυχίες των πολιτών με υψηλή συναισθηματική νοημοσύνη. Πριν βιαστούμε να χαρακτηρίσουμε τις προτεραιότητες των γυναικών πολιτικών, όπως η υγεία και η Εκπαίδευση, ως «ήπια θέματα», ας σκεφτούμε ότι αυτοί οι τομείς αποτελούν βασικούς δείκτες του Δείκτη Ανθρώπινης Ανάπτυξης και προϋπόθεση για βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη. Ο αποκλεισμός των γυναικών από την πολιτική δεν είναι απλώς άδικος, είναι οικονομικά και κοινωνικά επιζήμιος.
Πώς μπορεί να αλλάξει το σκηνικό
Δεδομένων αυτών των προκλήσεων, ποια πρακτικά μέτρα θα μπορούσαν να αυξήσουν τη συμμετοχή των γυναικών στην πολιτική;
Η συνειδητή χάραξη πολιτικής είναι το κλειδί. Οι ποσοστώσεις αποτελούν ένα αποτελεσματικό εργαλείο. Οι χώρες που έχουν θεσμοθετήσει ποσοστώσεις υποψηφιοτήτων έχουν δει την εκπροσώπηση των γυναικών στα Κοινοβούλιά τους να αυξάνεται κατά πέντε έως επτά ποσοστιαίες μονάδες. Οι ποσοστώσεις βοηθούν τις γυναίκες να ξεπεράσουν το έλλειμμα αυτοπεποίθησης, δημιουργούν κρίσιμη μάζα γυναικείων φωνών και παρέχουν πρότυπα για τις επόμενες γενιές, καθιστώντας τη γυναικεία παρουσία στην πολιτική φυσιολογική για το εκλογικό Σώμα. Όπως λέει η Swanee Hunt, καθηγήτρια Δημόσιας Πολιτικής στο Χάρβαρντ και υπέρμαχος της ισότητας των φύλων: «Δεν είναι πυρηνική φυσική». Κι όμως, στην Κύπρο εξακολουθούμε να διστάζουμε να κάνουμε αυτό το βήμα. Και ως εκ τούτου, η χώρα μας αντιμετωπίζει το εξής δίλημμα: Είτε θα διατηρήσει το σημερινό κατεστημένο, όπου οι γυναίκες παραμένουν στο περιθώριο, είτε θα εφαρμόσει στοχευμένες πολιτικές που θα τις ενδυναμώσουν να συμμετέχουν και να πετυχαίνουν.
Οι γυναίκες μπορούν
Η παρουσία της Κουκκίδη-Προκοπίου στο γυναικείο κίνημα, και πολύ πέρα από αυτό, και το έργο της μέσω του Women Act-Cyprus είναι η απόδειξη ότι η αλλαγή είναι εφικτή αλλά απαιτεί δέσμευση, συνειδητές αποφάσεις και θάρρος. Αλλιώς, όπως λέει η ίδια, χωρίς αυτά, το ερώτημα «Μπορούν οι γυναίκες να κερδίσουν;» μπορεί να παραμείνει ρητορικό για πολλά ακόμη χρόνια.
Φωνή στις γυναίκες
Το κείμενο αυτό αποτελεί μέρος της σειράς συνεντεύξεων του Politis to the Point, που δίνει φωνή στις γυναίκες, ενόψει των βουλευτικών εκλογών 2026. Με την Κύπρο στη χαμηλότερη θέση στην ΕΕ ως προς τη γυναικεία εκπροσώπηση, η δημοσιογραφία προκαλεί τα πολιτικά κόμματα να προχωρήσουν πέρα από τις υποσχέσεις και τις συμβολικές κινήσεις προς ουσιαστικές δομικές αλλαγές και πραγματική ισότητα.
