Την εβδομάδα που μας πέρασε, το ενδιαφέρον στον τομέα της Εκπαίδευσης μονοπώλησε το θέμα της αξιολόγησης των εκπαιδευτικών. Απεργίες, διαμαρτυρίες, εκρηκτικές δηλώσεις μέχρι και σεξιστικά σχόλια είχε το «μενού», με την Επιτροπή Παιδείας της Βουλής να αναλαμβάνει ρόλο διαμεσολαβητή σε μια προσπάθεια να βρεθεί η χρυσή τομή. Και μπορεί για την αξιολόγηση να έγιναν και να προγραμματίζονται κι άλλες στάσεις εργασίας και διαμαρτυρίες, ωστόσο, δυστυχώς, δεν είναι αυτό το πιο σοβαρό θέμα που έχει να αντιμετωπίσει το κυπριακό σχολείο σήμερα.
Στην πραγματικότητα, οι πιο ανησυχητικές ενδείξεις για το τι συμβαίνει εντός και εκτός της σχολικής κοινότητας έρχονται «από χαμηλά», από τους ίδιους τους γονείς. Η εντυπωσιακή αύξηση των σεμιναρίων για γονείς μαθητών που αιτούνται οι Σύνδεσμοι Γονέων στο Παιδαγωγικό Ινστιτούτο -118 τον τελευταίο χρόνο, από μόλις 14 το 2019- καταγράφει μια βαθιά μετατόπιση στις ανάγκες της οικογένειας. Δεν πρόκειται για ένα ακόμη εκπαιδευτικό trend. Αντιθέτως, η θεματολογία τους δείχνει ότι οι οικογένειες βρίσκονται αντιμέτωπες με μια νέα, πολύπλοκη πραγματικότητα που αφορά στην ψυχική υγεία, την ασφάλεια και την καθημερινότητα των παιδιών. Η ετήσια έκθεση του Υπουργείου Παιδείας για το 2024 αλλά και από τις επιλογές των ίδιων των σχολείων αναδεικνύονται σε τρεις βασικούς πυλώνες ανησυχίας.
Social media και ψηφιακή ζωή
Η πρώτη και μεγαλύτερη κατηγορία ανησυχίας αφορά στην παρουσία των παιδιών στα social media. Οι Σύνδεσμοι Γονέων ζητούν ολοένα και περισσότερα σεμινάρια γύρω από τη χρήση του TikTok και του Instagram, τη διαδικτυακή παρενόχληση, την ασφάλεια στις ψηφιακές γνωριμίες, τα όρια στον χρόνο οθόνης και την ψυχολογική επίδραση των κοινωνικών δικτύων.
Η ανησυχία δεν περιορίζεται σε θέματα κινδύνου. Αφορά εξίσου τη συναισθηματική και γνωστική επίδραση που έχει ο ψηφιακός κόσμος πάνω στα παιδιά: Διαδικτυακά πρότυπα, συγκρίσεις, online αποδοχή, χαμηλή αυτοεκτίμηση, διάσπαση προσοχής. Μια από τις πιο χαρακτηριστικές παρατηρήσεις είναι η ψηφιακή κόπωση, με παιδιά που δυσκολεύονται να αποσυνδεθούν, αναζητούν διαρκή διέγερση και δυσφορούν όταν περιορίζεται η χρήση της οθόνης.
Σε δηλώσεις της στον «Π» η διευθύντρια του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου, Έλενα Χατζηκακού, επιβεβαιώνει αυτή την εικόνα, σημειώνοντας ότι «ο ψηφιακός κόσμος είναι το πρώτο και κυρίαρχο θέμα που θέτουν οι γονείς σήμερα» και ότι οι ανησυχίες γύρω από τα social media «έχουν εκτοξευθεί», αποτελώντας πλέον τον συχνότερο λόγο αιτημάτων για σεμινάρια. Εξήγησε ακόμη ότι τα σεμινάρια που ζητούνται μέσα στα σχολεία έχουν καθαρά πρακτικό χαρακτήρα, του τι κάνεις όταν το παιδί κλείνεται στο δωμάτιο με το κινητό, πώς βάζεις όρια χωρίς να ραγίσει η σχέση, πώς μιλάς για κινδύνους χωρίς να φοβίσεις.
Bullying και σχολική βία
Ο δεύτερος πυλώνας αφορά τον εκφοβισμό και τη σχολική βία. Τα περιστατικά δεν περιορίζονται στη σωματική ή λεκτική επιθετικότητα. Συχνά μεταφέρονται στο διαδίκτυο, μέσω κλειστών ομάδων, screenshots, διασυρμών, αποκλεισμού. Οι γονείς δυσκολεύονται να αναγνωρίσουν πότε μια συμπεριφορά αποτελεί bullying και πώς να προστατεύσουν το παιδί χωρίς να το στιγματίσουν. Η «σιωπή» πολλών παιδιών, που φοβούνται πως θα γίνουν στόχος, ενισχύει ακόμη περισσότερο την αγωνία. Τα τελευταία χρόνια, αυτά τα περιστατικά εντοπίζονται πιο έντονα σε δημοτικά και γυμνάσια, για αυτό και οι Σύνδεσμοι Γονέων αυτών των βαθμίδων ζητούν τα περισσότερα σεμινάρια.
Τα εργαστήρια περιλαμβάνουν ανάλυση πραγματικών περιστατικών, βιωματικές ασκήσεις και τρόπους διαχείρισης κρίσεων μέσα στη σχολική κοινότητα. Όπως αναφέρει η κ. Χατζηκακού, «η σχολική βία και ο εκφοβισμός αποτελούν σταθερά ένα από τα τρία συχνότερα θέματα που ζητούν οι Σύνδεσμοι Γονέων», προσθέτοντας ότι η ψηφιακή διάσταση πολλών περιστατικών δυσκολεύει ακόμη περισσότερο την αντιμετώπιση και αναγκάζει τις οικογένειες να ζητούν πιο συστηματική καθοδήγηση.
Συναισθηματικές δυσκολίες
Η τρίτη κατηγορία ανησυχίας είναι ίσως η πιο σύνθετη, γιατί αφορά αλλαγές στη συμπεριφορά των παιδιών. Από το 2020 και μετά, όλο και περισσότερες οικογένειες αναφέρουν άγχος, ξεσπάσματα θυμού, μειωμένη ανθεκτικότητα, απομόνωση, δυσκολία συγκέντρωσης. Γονείς δηλώνουν ότι συχνά νιώθουν πως «δεν ξέρουν πια πώς να μιλήσουν στα παιδιά τους». Η σύγχρονη οικογενειακή ζωή –δύο εργαζόμενοι γονείς, περιορισμένος χρόνος, αυξανόμενες προσδοκίες– επιβαρύνει αυτό το κλίμα. Τα σεμινάρια λειτουργούν ως ψυχοεκπαιδευτική στήριξη, με πρακτικές τεχνικές για:
- Θέσπιση ορίων χωρίς σύγκρουση.
- Διαχείριση άγχους και φόβου.
- Αναγνώριση σημάτων που απαιτούν επαγγελματική βοήθεια.
- Επικοινωνία σε στιγμές συναισθηματικής κρίσης.
Πολλοί γονείς παρατηρούν ότι τα παιδιά τους «ωριμάζουν γρήγορα αλλά δυσκολεύονται συναισθηματικά», μια διατύπωση που αποτυπώνει την απόσταση ανάμεσα στην τεχνολογική ενηλικίωση και την εσωτερική σταθερότητα. Η διευθύντρια του Παιδαγωγικού επιβεβαιώνει ότι «η διαχείριση συμπεριφοράς και η συναισθηματική ενδυνάμωση των παιδιών βρίσκονται πια στην πρώτη γραμμή των σεμιναρίων», αποτελώντας μαζί με τον ψηφιακό κόσμο και τον εκφοβισμό «τη μεγάλη τριάδα των σύγχρονων ανησυχιών».
Οι γονείς ζητούν βοήθεια
Όπως εξηγεί η κ. Χατζηκακού, πέρσι παρατηρήθηκε μια αύξηση στα αιτήματα για σεμινάρια, τα οποία έφτασαν τα 118, με την ίδια να συμπληρώνει ότι το γεγονός αυτό δείχνει ότι οι γονείς αναζητούν στήριξη σε μια περίοδο όπου η παιδική και εφηβική ζωή αλλάζει γρήγορα.
Όπως σημειώνει, ο ρόλος του Παιδαγωγικού Ινστιτουτου «δεν περιορίζεται στους εκπαιδευτικούς αλλά αγγίζει άμεσα και την οικογένεια», καθώς οι γονείς χρειάζονται εργαλεία και πρακτικές απαντήσεις σε ζητήματα που δεν είχαν αντιμετωπίσει ξανά με αυτή την ένταση. Σημειώνει ακόμη ότι τα σεμινάρια έχουν εξελιχθεί σε έναν από τους πιο ουσιαστικούς τρόπους σύνδεσης του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου με την οικογένεια, καθώς «όλο και περισσότεροι γονείς αναζητούν καθοδήγηση για ζητήματα που δεν υπήρχαν με την ίδια ένταση στο παρελθόν».
Τονίζει ότι η στήριξη προς τους γονείς αποτελεί πλέον βασική προτεραιότητα, με στόχο «να δημιουργηθούν πιο σταθερές γέφυρες επικοινωνίας ανάμεσα στο σχολείο, το σπίτι και τους ειδικούς». Παράλληλα, υπογραμμίζει ότι η ανάγκη για ενημέρωση και πρακτικά εργαλεία είναι συνεχής, καθώς οι αλλαγές στη συμπεριφορά και τον ψηφιακό κόσμο «επιβάλλουν μια διαρκή προσαρμογή, και από τις οικογένειες, και από το ίδιο το εκπαιδευτικό σύστημα». Καταλήγει ότι μετά την πανδημία «τα παιδιά παρουσιάζουν περισσότερες συμπεριφορικές δυσκολίες, άγχος και επιρροές από τα social media», κάτι που οδηγεί τους γονείς να αναζητούν στήριξη πιο άμεσα και πιο συστηματικά. Στόχος του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου είναι «να ενισχυθεί πιο δομημένα η επιμόρφωση των γονέων, ώστε να αποτελεί σταθερό κομμάτι της εκπαιδευτικής πολιτικής και όχι μόνο πρωτοβουλία των σχολείων».
