Με αφορμή τα 20 χρόνια της πατριαρχίας του Θεόδωρου Β΄ στο Πατριαρχείο Αλεξανδρείας και πάσης Αφρικής, εκδόθηκε -με πρωτοβουλία των Οφφικιαλίων του εν λόγω Πατριαρχείου, αφιερωματικός τόμος με τίτλο «Η Ορθόδοξος Ιεραποστολή εις την Αφρικήν κατά την δύσιν του 20ού και το λυκαυγές του 21ου αιώνος». Στον συγκεκριμένο συλλογικό τόμο φωτίζεται το ιεραποστολικό έργο του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας και πάσης Αφρικής, καθώς και η κοινωνική του διάσταση σε μια ήπειρο γεμάτη προκλήσεις. Για το Πατριαρχείο, τον Πατριάρχη και τη δράση τους στην Αφρική, καθώς και για το συγκεκριμένο βιβλίο, μίλησε στον «Πολίτη» ο δρ Θεόδωρος Ι. Παναγόπουλος, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Πειραιώς, πρόεδρος των Οφφικιαλίων του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας και πάσης Αφρικής. «Το γεγονός της συμπληρώσεως εικοσαετούς πατριαρχίας δεν είναι σύνηθες. Διά τον λόγον αυτόν οι Οφφικιάλιοι της Αλεξανδρινής Εκκλησίας απεφασίσαμε να εκδώσουμε εόρτιον συλλογικό τόμον αφιερωμένον εις τον Πατριάρχην με γενικώτερον θέμα την ορθόδοξο ιεραποστολή εις την Αφρικήν κατά την δύσιν του 20ού και το λυκαυγές του 21ου αιώνος, δεδομένου, ότι ο Πατριάρχης προσαγορεύεται από τους πιστούς, ως ‘Ιεραπόστολος Πατριάρχης’» αναφέρει χαρακτηριστικά.
Περί ιεραποστολής
«Μετά την συρρίκνωση του ελληνισμού εις Αίγυπτον και εξαιτίας των γνωστών νέων γεωπολιτικών γεγονότων, η Αφρική, η ήπειρος του μέλλοντος όπως προσφυώς τη χαρακτηρίζει ο μακαριώτατος Πατριάρχης, μετατρέπεται εις αγρόν προς καλλιέργεια ανθρώπων. Ήδη το Πατριαρχείον έχει ιδρύσει 30 μητροπόλεις και 16 επισκοπές. Το θέμα της ιεραποστολής είναι πλέον μείζονος σημασίας δια το Πατριαρχείον και επιλέξαμε να το εξετάσουμε όχι μόνον από θεολογικής απόψεως, αλλά και σε σχέση με την διπλωματία, την πολιτική και την αποικιοκρατία με κύριον σκοπόν να το αναδείξουμε και να το προβάλουμε κατά το δυνατόν ευρύτερα, καθ’ όσον κατά την γνώμην μας το σπουδαίον έργον, το οποίον συντελείται δεν είναι ευρύτερα γνωστό».
Το μήνυμα
«Το μήνυμα το οποίο επιδιώκουμε να μεταφέρουμε είναι μέσω της συντονισμένης προσπάθειας των 41 εκλεκτών συγγραφέων, μητροπολιτών, επισκόπων, διακεκριμένων καθηγητών πανεπιστημίων και ειδικών επιστημόνων, να καταστήσουμε ευρύτερα γνωστή την ορθόδοξη ιεραποστολή εις την Αφρικήν. Να εξηγήσουμε τι σημαίνει ιεραποστολή. Ποίοι είναι οι στόχοι της και οι κλάδοι της ως εσωτερική και εξωτερική. Ο τόμος αναλύει τα της εξωτερικής ιεραποστολής, η οποία αποτελεί σήμερα και τον κυριώτερον στόχον του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας. Η δυναμική παρουσία του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας εις τον ιεραποστολικόν τομέα εμφανίζεται περί τα τέλη του 18ου και τις αρχές του 19ου αιώνος, με μικρούς βεβαίως βηματισμούς όπως επισημαίνει ο γέρων μητροπολίτης Καισαρείας κ. Θεοφύλακτος. Με την αντίληψη ότι ο άνθρωπος είναι ψυχή και σώμα, οι ιεραπόστολοι κατ’ εντολήν του Πατριάρχου φροντίζουν πέραν της διαδόσεως της φωνής του Ευαγγελίου να καλύπτουν κατά το δυνατό και ανθρώπινες ανάγκες των ιθαγενών, όπως είναι η ίδρυση σχολείων, όπου διδάσκεται και η ελληνική γλώσσα, η λειτουργία μικρών ιατρικών κέντρων, ορφανοτροφείων και ιδιαίτερα η διατροφή των μικρών παιδιών με προσφορά έστω πρωινού, όπου τούτο είναι δυνατό, διότι ως επί το πλείστον στερούνται βασικών αναγκαίων δια την ανάπτυξή τους αγαθών. Ας λάβουμε υπόψη, ότι η αφρικανική ηπειρος στερείται ακόμη και αυτού του ποσίμου ύδατος, και μία από τις κύριες δραστηριότητες του Πατριαρχείου είναι η δημιουργία πηγαδιών και γεωτρήσεων προκειμένου να καλύπτονται οι ανάγκες των γύρω χωριών».
Η διαφορά
«Η μεγάλη διαφορά μεταξύ των παλαιών ιεραποστολών και της σημερινής ορθοδόξου ιεραποστολής διαγράφεται και στη γνωστή διακήρυξη του Νταρ-Ες-Σαλάμ του Αυγούστου του 1976. Η διακήρυξη αυτή τολμά να καταγγείλει την εκμετάλλευση του τρίτου κόσμου και το γεγονός ότι οι χριστιανικές Εκκλησίες στάθηκαν συνένοχες του γεγονότος αυτού. Οι κατ’ εξοχήν αποικιοκράτες ιεραπόστολοι ευθυγραμμίσθηκαν με τη νομιμοποίηση μιας απάνθρωπης συμπεριφοράς θεωρήσαντες τη διάδοση του χριστιανισμού ως μεταμόσχευση των ευρω-αμερικανικών Εκκλησιών τους, όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο καθηγητής κ. Κ. Κωτσιόπουλος στην εισήγησή του. Ο ορθόδοξοι ιεραπόστολοι προσπαθούν να προβάλουν την αξία του ανθρώπου, τα δημοκρατικά ανθρώπινα δικαιώματα στηρίζοντας τον ανθρωποκεντρισμό, ομιλούντες δια την ειρηνικήν συνύπαρξη του σύμπαντος κόσμου. Προσπάθεια είναι ο λόγος του Ευαγγελίου να ενσωματωθεί στους διαφορετικούς πολιτισμούς, στους οποίους απευθύνεται διδάσκοντας την αγάπη και την ειρηνική συμβίωση. Οι ορθόδοξοι Αφρικανοί είτε στις λειτουργίες είτε σε επίσημες τελετές δεν απομακρύνονται από τα έθιμά τους, τα τραγούδια τους και τη γλώσσα τους. Ως εκ τούτου γίνεται μεγάλη προσπάθεια δια τη μετάφραση του λόγου του Ευαγγελίου εις τις πολλές τους γλώσσες. Δεν ζητείται να απομακρυνθούν από τα ιδικά τους ήθη και έθιμα και τον εν γένει πολιτισμόν τους, εάν αποφασίσουν να αποδεχθούν το Ευαγγέλιο».
Προκλήσεις
Την ιεραποστολικήν παρουσία ενισχύουν οι επί μέρους ενορίες, ιδιαίτερα όπου είχε αναπτυχθεί ο ελληνισμός, όπως επίσης και τα νεοϊδρυόμενα μοναστήρια, όπου επίσης διδάσκεται η διαιώνιση της τοπικής κουλτούρας παραλλήλως με τον σεβασμό στις ανθρώπινες αξίες. Προκλήσεις που αντιμετωπίζει σήμερα το Πατριαρχείο Αλεξανδρείας είναι:
Α. Η ελάττωση του πάλαι ποτέ ενδόξου ελληνισμού τόσο στην Αίγυπτο, όσο και σε άλλες χώρες της Αφρικής, ο οποίος επί δεκαετίες είχε αφήσει ανεξίτηλα τα αποτυπώματα.
Β. Η παράνομη και αντικανονική εισπήδηση του Πατριαρχείου Μόσχας εντός των τοπικών ορίων κυριαρχίας του. H εισπήδηση αυτή ολοκληρώθηκε απολύτως παράνομα και αντικανονικά με την δημιουργίαν εξαρχίας εις την Αφρικήν εκ μέρους του Πατριαρχείου της Μόσχας. Κυρία αιτία της πολιτικής αυτής υπήρξε η εκ μέρους του Πατριαρχείου αναγνώριση της Αυτοκεφάλου Ορθοδόξου Εκκλησίας της Ουκρανίας, μετά την σχετικήν απόφαση της Αγίας του Χριστού Μεγάλης Εκκλησίας της Κωνσταντινουπόλεως. Ήδη η Σύνοδος του Πατριαρχείου Μόσχας εδέχθη εις την δικαιοδοσίαν του υπέρ τους εκατό κληρικούς του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας, όπως επίσης αριθμό Εκκλησιών από οκτώ χώρες της Αφρικής. Ο αριθμός των κληρικών δεν είναι ακριβής, διότι πρόκειται και για κληρικούς οι οποίοι στο παρελθόν έχουν καθαιρεθεί από το Πατριαρχείον Αλεξανδρείας εξαιτίας διαφόρων παραπτωμάτων. Τελικά η Ι. Σύνοδος του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας απεφάσισε την καθαίρεση από του υψηλού υπουργήματος της αρχιερωσύνης δια σειρά κανονικών παραπτωμάτων του εξάρχου του Πατριαρχείου Μόσχας, μητροπολίτου Κλιν, Λεωνίδα Γκορμπατσόφ. Θέλομε να ελπίζουμε, ότι προϊόντος του χρόνου, οι αδικούντες θα αντιληφθούν το σφάλμα τους και θα φωτισθούν με το φως της αληθείας επανερχόμενοι εις τα όρια του αχανούς Πατριαρχείου τους, συμβάλλοντες εν πνεύματι αλληλοσεβασμού εις την ειρήνην μεταξύ των ομοδόξων Εκκλησιών.
Γ. Η έλλειψη των αναγκαίων κονδυλίων δια την ολοκλήρωση των δραστηριοτήτων του. Η έλλειψη αυτή αναπληρούται πλέον από την ιδιωτική πρωτοβουλία, κυρίως μέσω των συνδέσμων προς υποστήριξην της εξωτερικής ιεραποστολής.
Αποτύπωμα
«Γενικώτερα, ο μακαριώτατος Πάπας και Πατριάρχης Αλεξανδρείας και πάσης Αφρικής διατηρεί έντονο το ιστορικό του αποτύπωμα εις την Αφρικήν. Οι πιστοί πέραν του τίτλου του ιεραποστόλου Πατριάρχου, του έχουν απονείμει και τον τίτλον του Πατριάρχου της αγάπης και ως ανακαινιστής Πατριάρχης. Μεταξύ άλλων έχει ανακαινίσει τον ναόν του Αγίου Γεωργίου, όπου και οι τάφοι των Πατριαρχών εις το Παλαιόν Κάιρον, την μοναδικήν Ροτόντα της Ανατολής. Ο ναός θεωρείται το δεύτερον πανορθόδοξο προσκύνημα, όπου και η φυλακή του Αγίου Γεωργίου κατά την παρουσία του εις Βαβυλώνα. Εδημιούργησε το Πατριαρχικό Αρχαιολογικό Μουσείο Αλεξανδρείας, όπου ανεκαλύφθησαν υδραγωγεία εποχής Πτολεμαίων εις τα υπόγεια του Πατριαρχικού Μεγάρου, ως επίσης το πατριαρχικόν σκευοφυλάκιον και την Πατριαρχικήν Βιβλιοθήκην εντός του αυτού κτηρίου. Ο Πατριάρχης κ.κ. Θεόδωρος Β΄ έχει τιμηθεί δια την καθόλου εκκλησιαστικήν του δράση, αλλά και δια την εν γένει ιεραποστολικήν του προσπάθεια, με τον τίτλον του επιτίμου διδάκτορος της Νομικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, το 2012, και του επιτίμου διδάκτορος της Θεολογικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, της οποίας υπήρξε απόφοιτος, το 2018. Τέλος, η ολομέλεια της Ακαδημίας Αθηνών τον εξέλεξε επίτιμον μέλος της αναγνωρίζοντας το πολυσχιδές έργον του όχι μόνον δια την Ορθοδοξίαν, αλλά και δια τον ελληνισμόν εις ολόκληρη την αφρικανική ήπειρον».
Κλείσιμο πρεσβειών
«Σημειωτέον, ότι πάντα τα ανωτέρω συντελούνται εις την μαύρη ήπειρον από το Πατριαρχείον Αλεξανδρείας προς εξυπηρέτηση της Ορθοδοξίας ενώ η ελληνική Πολιτεία συρρικνώνει την εκεί παρουσία της με το κλείσιμο ελληνικών πρεσβειών, όπως πρόσφατα συνέβη με την πρεσβεία στο Καμερούν, παρά την ύπαρξη ακόμη πολλών Ελλήνων. Το ίδιο χρονικό σημείο και χωρίς να υφίστανται Τούρκοι πολίτες στην Αφρικήν, η γείτων χώρα αυξάνει τις εκεί πρεσβείες της και δημιουργεί ναυτικές βάσεις προσβλέποντας εις την αύξηση των εμπορικών της συναλλαγών και όχι μόνον με τα αφρικανικά κράτη».
Συνεισφορά Κύπρου
«Η Αρχιεπισκοπή της Κύπρου συνεχίζει την έμπρακτη συμπαράστασή της προς την Κένυα και συγκεκριμένα προς την Ορθόδοξη Πατριαρχική Εκκλησιαστική Σχολή ‘Αρχιεπίσκοπος Κύπρου Μακάριος Γ΄’. Έδρα της σχολής είναι η περιοχή της Ριρούτας πλησίον στη Ναϊρόμπι. Οικοδομήθη υπό του μακαριστού Αρχιεπισκόπου Κύπρου Μακαρίου Γ΄. Η σχολή προετοιμάζει δια τριετών σπουδών και καθημερινών Θ. ακολουθιών τους υποψηφίους Αφρικανούς ιερείς του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας δι ολόκληρον την Αφρικήν και η λειτουργία της εξαρτάται από τις εισφορές. Επίσης, επί του αειμνήστου Αρχιεπισκόπου Χρυσοστόμου Β΄ παρεχώρησε τον ναόν του Αγίου Σάββα στην παλαιά πόλιν της Λευκωσίας ως Μετόχιον του Πατριαρχείου. Επίσης, ο αείμνηστος Πρόεδρος Δημήτρης Χριστόφιας παρεχώρησε χαλίτικη γη στην περιοχή Γέρι της Λευκωσίας δια την ανοικοδόμηση ναού αφιερωμένου στους Αγίους Νεκτάριον, Παΐσιον και Πορφύριον, μετά εκκλησιαστικού κέντρου και παιδικής χαράς για τους ομογενείς Κυπρίους του εξωτερικού. Τέλος, η κυβέρνηση του Νικολάου Χριστοδουλίδη στηρίζει διά του Γραφείου Αποδήμων Κυπρίων ομού με το Υπουργείον Παιδείας εκπαιδευτικές δραστηριότητες του Πατριαρχείου εις την Αφρικήν».
