Πώς μια προβολή σε πλανητάριο αποκάλυψε κατά τύχη ένα από τα μεγάλα μυστήρια του Σύμπαντος

Μια τυχαία ανακάλυψη στην προετοιμασία μιας προβολής σε πλανητάριο της Νέας Υόρκης αλλάζει όσα γνωρίζαμε για μία από τις πιο μυστηριώδεις δομές του ηλιακού μας συστήματος.

Το Νέφος του Όορτ, μια μεγάλη έκταση παγωμένων σωμάτων που περιστρέφονται γύρω από τον Ήλιο σε απόσταση 1.000 φορές μεγαλύτερη από την τροχιά του Ποσειδώνα, θεωρείται ευρέως ότι είναι σφαιρικό — αν και δεν έχει παρατηρηθεί ποτέ άμεσα.

Ωστόσο, κατά τη διάρκεια της προετοιμασίας της προβολής με τίτλο «Συναντήσεις στον Γαλαξία μας», που έκανε πρεμιέρα την περασμένη Δευτέρα (9/6) στο Πλανητάριο Hayden της Νέας Υόρκης, μια εικόνα στον θόλο του πλανηταρίου αποκάλυψε κάτι παράξενο μέσα στο Νέφος του Όορτ: μια σπείρα.

Οι επιμελητές δοκίμαζαν μια σκηνή που περιλαμβάνει μια λεπτομερή άποψη της ουράνιας γειτονιάς της Γης — από τον Ήλιο έως τα εξωτερικά όρια του ηλιακού συστήματος — και εξεπλάγησαν όταν είδαν τη δομή, η οποία έμοιαζε με έναν σπειροειδή γαλαξία όπως ο δικός μας.

Επικοινώνησαν αμέσως με τον ειδικό στο Νέφος του Όορτ, David Nesvorny, ο οποίος είχε παράσχει τα επιστημονικά δεδομένα για τη σκηνή. Εκείνος αρχικά υποψιάστηκε ότι επρόκειτο για κάποια ανωμαλία ή παραμόρφωση στην οπτικοποίηση των δεδομένων του – αλλά μόλις τα εξέτασε ξανά, επιβεβαίωσε την παρουσία της σπείρας και δημοσίευσε ένα σχετικό άρθρο στο περιοδικό The Astrophysical Journal. «Περίεργος τρόπος να ανακαλύπτεις πράγματα», είπε. «Θα έπρεπε να γνωρίζω καλύτερα τα δεδομένα μου, μετά από χρόνια εργασίας με αυτά».

Η πηγή όλων των κομητών

Το Νέφος του Όορτ (που πήρε το όνομα του Ολλανδού αστρονόμου που το ανακάλυψε το 1950) είναι η πιο απομακρυσμένη περιοχή του ηλιακού μας συστήματος και αποτελείται από υπολείμματα που διασκορπίστηκαν σε όλες τις κατευθύνσεις από τους πλανήτες μετά τη δημιουργία τους. Πιστεύεται ότι είναι η πηγή όλων των κομητών που εισέρχονται στο ηλιακό σύστημα – πρόκειται για τα παγωμένα σώματα που το αποτελούν και αρχίζουν να εξατμίζονται και να αποκτούν «ουρά» όταν εκσφενδονίζονται προς τον Ήλιο.

Απεικονίζεται ως σφαίρα, χωρίς ωστόσο οι επιστήμονες να το έχουν δει ποτέ. Και αυτό επειδή τα σώματα που το απαρτίζουν είναι μικρά – με διάμετρο μικρότερη από 100 χιλιόμετρα – και παρόλο που ο αριθμός τους μπορεί να φτάνει τα τρισεκατομμύρια, βρίσκονται πολύ μακριά, καθιστώντας δύσκολη την παρατήρησή τους με τηλεσκόπια.

Η σπείρα κρυβόταν στα δεδομένα του Nesvorny επειδή δεν είχε σκεφτεί ποτέ να την απεικονίσει τρισδιάστατα. «Ποτέ δεν την κοίταξα σε καρτεσιανές συντεταγμένες – δεν είχα λόγο να το κάνω», είπε. «Αλλά μόλις το κάνεις, είναι προφανές. Είναι εκεί».

Η γαλαξιακή παλίρροια

Για να επιβεβαιώσει τα ευρήματά του, ο Nesvorny χρησιμοποίησε έναν από τους πιο ισχυρούς υπερυπολογιστές στον κόσμο, τον Pleiades της NASA, προκειμένου να εκτελέσει προσομοιώσεις που χρειάστηκαν εβδομάδες για να ολοκληρωθούν. Όλες έδειξαν τη σπείρα.

Η αιτία, σύμφωνα με τον ίδιο, είναι ότι τα αντικείμενα στο Νέφος του Όορτ βρίσκονται αρκετά μακριά από τη βαρύτητα του Ήλιου, ώστε να αρχίζουν να επηρεάζονται και από τη γαλαξιακή παλίρροια – το βαρυτικό πεδίο του γαλαξία μας, που ασκείται από τα αστέρια και τη σκοτεινή ύλη που περιέχει. Αυτό το πεδίο δρα στα μικρά σώματα και τους κομήτες στο Νέφος του Όορτ, στρίβοντας τα τροχιακά τους επίπεδα για να δημιουργήσει μια σπείρα.

Η σπείρα, πρόσθεσε ο Nesvorny, βρίσκεται στο εσωτερικό μέρος του Νέφους του Όορτ, το πιο κοντινό σε εμάς, και εξακολουθεί να πιστεύει ότι το εξωτερικό τμήμα είναι σφαιρικό ή σε σχήμα κελύφους.