ΒΡΥΞΕΛΛΕΣ, ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΣΗ
ΚΩΣΤΗΣ ΠΙΣΤΙΛΛΟΥΔΗΣ
Εκατομμύρια Ευρωπαίοι πολίτες βιώνουν καθημερινά τις οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις της στεγαστικής κρίσης, όπου τα τσουχτερά ενοίκια, η αύξηση των τιμών των ακινήτων και η αδυναμία πρόσβασης σε αξιοπρεπή κατοικία, έχουν καταστεί κεντρικό θέμα σε όλη την επικράτεια της Ένωσης. Κατά την τελευταία χρονική περίοδο, αναγνωρίζοντας την όξυνση της στεγαστικής κρίσης που παρατηρείται σε αρκετά κράτη μέλη, η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει εντείνει το ενδιαφέρον της προς τη στεγαστική πολιτική και παρά τη διατήρηση της αρμοδιότητας σε εθνικό επίπεδο, αναλαμβάνει πρωτοβουλίες για κοινές πολιτικές και μεταρρυθμίσεις.
Στροφή στην κοινωνική στέγη
Πρόσφατα, o Δανός πολιτικός Νταν Γιόργκενσεν διορίστηκε ως ο πρώτος επίτροπος στην Κομισιόν που συμπεριλαμβάνει στο χαρτοφυλάκιό του τη στεγαστική πολιτική, δείχνοντας με αυτήν την πολιτική κίνηση πως πλέον το ζήτημα της στέγης τίθεται στις προτεραιότητες της Ένωσης. Η στροφή της ΕΕ προς μία πιο κοινωνική πολιτική στο ζήτημα της στέγασης δεν είναι τυχαία, καθώς οι Ευρωπαίοι πολίτες ζορίζονται όλο και περισσότερο να ανταπεξέλθουν στις τιμές των ενοικίων και της αγοράς στέγης. Σύμφωνα με τις πιο πρόσφατες στατιστικές της Ένωσης, κατά τη διάρκεια των τελευταίων 15 ετών, τα ενοίκια στην ΕΕ έχουν αυξηθεί κατά 18%, ενώ οι τιμές των κατοικιών έχουν αυξηθεί στο 48%. Περίπου το 10% του πληθυσμού της ΕΕ ξοδεύει πλέον πάνω από το 40% του διαθέσιμου εισοδήματός του σε στέγαση και συναφή έξοδα.
Ολοκληρωμένη στρατηγική
Έχοντας υπ' όψιν τα άνωθεν δεδομένα, μέσα στο 2025 η Κομισιόν ξεκίνησε την πρωτοβουλία με τίτλο Διάλογος για Προσιτή Στέγαση (Affordable Housing Dialogue), που έχει ως κύριο στόχο τη διαμόρφωση της πρώτης ολοκληρωμένης Ευρωπαϊκής Στρατηγικής για την Προσιτή Κατοικία. Ο διάλογος, πέραν της Κομισιόν, περιλαμβάνει το Συμβούλιο, το Ευρωκοινοβούλιο, την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, προφανώς τα κράτη μέλη, αλλά και εκατοντάδες εμπειρογνώμονες και ενδιαφερόμενοι φορείς.
O διάλογος περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, την αδειοδότηση και ρύθμιση της στέγης, τις βραχυπρόθεσμες ενοικιάσεις καταλυμάτων, τις επενδύσεις στην αγορά κατοικίας, τη σύσταση πανευρωπαϊκής πλατφόρμας επενδύσεων, την κοινωνική στέγαση και την καταπολέμηση της αστεγίας, που αριθμεί κοντά στις 900.000 άτομα στην επικράτεια της ΕΕ. Ως εκ τούτου, έστω και στα χαρτιά, πρόκειται για μία ολιστική προσέγγιση της ΕΕ, πλαισιωμένη με τα κατάλληλα εργαλεία, για την αντιμετώπιση της στεγαστικής κρίσης.
Από τις 11 Ιουλίου έχει ξεκινήσει δημόσια διαβούλευση για τη συλλογή πρόσθετων στοιχείων και γνώσεων που θα βοηθήσουν την Κομισιόν να προσδιορίσει δράσεις πολιτικής για το Σχέδιο Προσιτής Στέγασης. Αυτές οι δράσεις θα πρέπει να προσθέσουν αξία σε ευρωπαϊκό επίπεδο και να προσαρμοστούν σε εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο. Ο χρονικός ορίζοντας για την παρουσία της εν λόγω στρατηγικής έχει τεθεί για την άνοιξη του 2026.
Σημειώνεται ότι, ο υπουργός Εσωτερικών της Κύπρου Κωνσταντίνος Ιωάννου, σε σχετικές δηλώσεις χαιρέτισε την πρωτοβουλία της Κομισιόν, αναφέροντας μεταξύ άλλων πως η ενέργεια της ΕΕ θα βοηθήσει να επιτραπούν μειώσεις ΦΠΑ ή φόρων για τη στήριξη της κατασκευής οικονομικά προσιτών κατοικιών στις χώρες της ΕΕ. Τόνισε πως, θα επιτραπεί ευελιξία στους κανόνες για τις κρατικές ενισχύσεις, ώστε να συμπεριληφθεί η οικονομικά προσιτή στέγαση, ενώ θα ενθαρρυνθεί η θέσπιση κανονισμών για τις πλατφόρμες βραχυχρόνιας μίσθωσης, όπως η Airbnb, ώστε να αποτραπεί η υπερβολική μετατροπή κατοικιών σε τουριστικά καταλύματα.
Όσον αφορά τους πόρους που θα διατεθούν, θα αντληθούν από διάφορα υπάρχοντα ήδη ταμεία και προγράμματα της ΕΕ. Πιο συγκεκριμένα, μέσα από τα ταμεία συνοχής, η Κομισιόν επισήμανε πως θα διπλασιάσει τα 7,5 δισ. ευρώ της χρηματοδότησης που προορίζεται για οικονομικά προσιτή στέγαση. Επιπρόσθετα, στις 15 Ιουλίου έγινε δεκτή από το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο προσωρινή συμφωνία για τη μεσαίας θητείας αναθεώρηση, ανοίγοντας τη δυνατότητα χρηματοδότησης στέγασης, με ευελιξία και επιπλέον προ-χρηματοδότηση έως και 100% για προγράμματα που αφορούν τη στεγαστική κρίση. Η εν λόγω απόφαση μπορεί να χαρακτηριστεί και ως ιστορική, καθώς για πρώτη φορά οι ευρωπαϊκές Αρχές κατοχυρώνουν τη στεγαστική πολιτική ως στρατηγική προτεραιότητα. Σημειώνεται ότι, αυτή η χρηματοδότηση συμπεριλαμβάνει την ασφαλή πρόσβαση στο νερό, τη βιώσιμη διαχείριση των υδάτων, την ενεργειακή μετάβαση και την ασφάλεια.
Παράλληλα, η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ), σε συνεργασία με την Κομισιόν, αναπτύσσουν ένα νέο χρηματοδοτικό μοντέλο που συνδυάζει κονδύλια από τα ταμεία συνοχής με επενδύσεις από την ΕΤΕπ και άλλες ευρωπαϊκές αναπτυξιακές ή εμπορικές τράπεζες και ιδιωτικά κεφάλαια. Σκοπός του χρηματοδοτικού εργαλείου είναι να μεγιστοποιείται ο αντίκτυπος στην προσφορά φθηνής, ενεργειακά αποδοτικής στέγασης, χρησιμοποιώντας μεικτές χρηματοδοτικές λύσεις για τα κράτη μέλη.
Άνοιξη του 2026
Με βάση τις πρόσφατες ανακοινώσεις, πρωτοβουλίες και ενέργειες, η ΕΕ έχει για τα καλά βάλει ως στόχο της, την άνοιξη του 2026 να παρουσιαστεί το πρώτο Ευρωπαϊκό Σχέδιο Προσιτής Στέγης, όπου θα συμπεριλαμβάνονται συγκεκριμένες δράσεις για επιδοτήσεις της κοινωνικής κατοικίας. Το σχέδιο αυτό αναμένεται να ανοίξει την πιλοτική εφαρμογή των νέων κανονισμών και χρηματοδοτικών εργαλείων σε πολλά κράτη μέλη, μεταξύ αυτών και η Κύπρος. H ευρωπαϊκή «πόρτα» που έχουμε ενώπιόν μας, των ευρωπαϊκών κονδυλίων, αλλά και του σχεδιασμού, δεν πρέπει να μείνει κλειστή. Θα πρέπει να την ανοίξουμε διάπλατα, ούτως ώστε να ενισχυθεί η κοινωνική ισότητα και να μετριασθεί το στεγαστικό ζήτημα που παρατηρείται να ταλανίζει χιλιάδες συμπολίτες μας.
