ΤΟΥ ΑΔΩΝΙΔΟΣ ΓΙΑΓΚΟΥ*
Η Κύπρος, αν και μικρό νησί στη Μεσόγειο, αντιμετωπίζει εδώ και δεκαετίες σοβαρά περιβαλλοντικά προβλήματα, πολλά από τα οποία οφείλονται σε ανθρώπινες παρεμβάσεις, κακή διαχείριση των φυσικών πόρων και την απουσία μακροπρόθεσμης περιβαλλοντικής πολιτικής. Από την υπερεκμετάλλευση της γης και την ανεξέλεγκτη ανάπτυξη, μέχρι τη ρύπανση, την ερημοποίηση και την κλιματική κρίση, η κατάσταση απαιτεί άμεσες και δραστικές ενέργειες.
Ανεξέλεγκτη οικιστική και τουριστική ανάπτυξη: Ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα που αντιμετωπίζει η Κύπρος είναι η άναρχη δόμηση και η μετατροπή παρθένων περιοχών σε οικιστικές ή τουριστικές ζώνες. Οι παραλιακές περιοχές έχουν δεχθεί τεράστια πίεση με την ανέγερση ξενοδοχείων, πύργων και επαύλεων, συχνά χωρίς επαρκή σεβασμό προς το φυσικό περιβάλλον. Η αυθαίρετη δόμηση, οι χαλαρώσεις στους πολεοδομικούς κανονισμούς και η διαπλοκή συμφερόντων οδήγησαν σε υποβάθμιση μοναδικών οικοσυστημάτων, όπως παράκτιες περιοχές με αμμοθίνες, υδροβιότοποι και προστατευόμενες ζώνες Natura.
Καταστροφή δασών και βιοποικιλότητας: Η αποψίλωση των δασών λόγω πυρκαγιών, παράνομων υλοτομιών ή μετατροπής τους σε γεωργικές ή τουριστικές εκτάσεις έχει οδηγήσει στη μείωση της βιοποικιλότητας και στη διατάραξη της φυσικής ισορροπίας. Είδη όπως ο γύπας, η φρουτονυχτερίδα ή ακόμη και σπάνια ενδημικά φυτά βρίσκονται υπό απειλή, ενώ η απώλεια βλάστησης επιταχύνει το φαινόμενο της ερημοποίησης.
Η Δραστηριότητα των κυνηγών: Ένας παράγοντας που συχνά παραγνωρίζεται είναι ο ρόλος των κυνηγών στη συνεχιζόμενη περιβαλλοντική υποβάθμιση. Με περίπου 50.000 ενεργούς κυνηγούς σε μια χώρα μόλις 5.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων, η πίεση που ασκείται στην πανίδα είναι τεράστια. Συχνά, η κυνηγετική δραστηριότητα λαμβάνει χώρα ακόμη και σε περιοχές υψηλής οικολογικής αξίας ή σε περιόδους αναπαραγωγής των ειδών. Ειδικά, φαινόμενα όπως η παγίδευση πουλιών με βερκά και δίχτυα, η εγκατάλειψη κυνηγετικών σκύλων και η χρήση πυρομαχικών που ρυπαίνουν το έδαφος και τα νερά, επιτείνουν την περιβαλλοντική πίεση. Αντί η Πολιτεία να επιβάλει αυστηρότερους περιορισμούς, σε πολλές περιπτώσεις παρατηρείται ανοχή ή ακόμα και ενίσχυση της δραστηριότητας αυτής για πολιτικούς λόγους.
Ρύπανση και διαχείριση αποβλήτων: Η Κύπρος εξακολουθεί να καταγράφει από τα χαμηλότερα ποσοστά ανακύκλωσης στην ΕΕ, με την πλειονότητα των αποβλήτων να καταλήγουν σε χωματερές ή να απορρίπτονται παράνομα σε φυσικές περιοχές. Η ρύπανση των υπόγειων υδάτων από γεωργικά λιπάσματα, φυτοφάρμακα και λύματα, όπως και η παρουσία μικροπλαστικών στις θάλασσες, αποτελούν άμεσες απειλές για την ανθρώπινη υγεία και το θαλάσσιο οικοσύστημα.
Λειψυδρία και κακή διαχείριση νερού: Η Κύπρος είναι μία από τις πιο άνυδρες χώρες της Ευρώπης και η λειψυδρία αποτελεί μόνιμο πρόβλημα, το οποίο επιδεινώνεται από την κλιματική αλλαγή αλλά και από τη χρόνια κακοδιαχείριση των υδάτινων πόρων. Η υπεράντληση των υδροφορέων, οι απώλειες νερού από απαρχαιωμένα δίκτυα και η απουσία μακροχρόνιας στρατηγικής επιδεινώνουν την κατάσταση. Οι αφαλατώσεις, αν και χρήσιμες, δεν είναι βιώσιμες λύσεις από μόνες τους, καθώς καταναλώνουν μεγάλες ποσότητες ενέργειας και επιβαρύνουν το περιβάλλον.
Κλιματική αλλαγή και ερημοποίηση: Η Κύπρος πλήττεται ήδη από τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, με τις θερμοκρασίες να αυξάνονται και τις περιόδους ξηρασίας να γίνονται συχνότερες και εντονότερες. Ο κίνδυνος ερημοποίησης είναι υπαρκτός, ιδιαίτερα σε περιοχές με εντατική γεωργία και μειωμένη φυτοκάλυψη. Οι επιπτώσεις είναι πολλαπλές: από μείωση της παραγωγής μέχρι αύξηση του κινδύνου πυρκαγιών και απώλεια οικοσυστημάτων.
Τι πρέπει να γίνει
• Κατάρτιση και εφαρμογή μιας μακροπρόθεσμης, εθνικής στρατηγικής για το περιβάλλον.
• Απαγόρευση αναπτύξεων σε περιοχές Natura και αυστηρός έλεγχος της συμμόρφωσης.
• Ενίσχυση της ανακύκλωσης και της κυκλικής οικονομίας με κίνητρα και εκπαίδευση.
• Ορθολογική διαχείριση νερού και επενδύσεις σε υποδομές εξοικονόμησης.
• Αλλαγή του πολεοδομικού σχεδιασμού προς μια πιο πράσινη και βιώσιμη κατεύθυνση.
• Εκπαίδευση των πολιτών και ειδικά των νέων για την οικολογική συνείδηση.
Συμπέρασμα
Η περιβαλλοντική κρίση στην Κύπρο δεν είναι θεωρητική. Είναι παρούσα, απτή και διαρκώς εντεινόμενη. Οι ευθύνες είναι διαχρονικές και διακομματικές. Αν δεν δράσουμε άμεσα και με συνέπεια, οι επόμενες γενιές θα πληρώσουν το τίμημα της αδιαφορίας μας. Το περιβάλλον δεν είναι πολυτέλεια – είναι προϋπόθεση
*Μέλους του Κινήματος Οικολόγων
