Η διαμαρτυρία που έλαβε χώρα στις 19 Μαΐου από Τουρκοκύπριους έξω από την Επαρχιακή Διοίκηση Λευκωσίας, με αίτημα την απόδοση κυπριακής υπηκοότητας σε παιδιά μεικτών γάμων, έφερε το θέμα ξανά στην επικαιρότητα. Η διαμαρτυρία έγινε στον απόηχο της απόρριψης από το Ανώτατο Δικαστήριο παραχώρησης της κυπριακής υπηκοότητας σε γυναίκα που γεννήθηκε στα κατεχόμενα από μητέρα Τουρκοκύπρια και πατέρα τουρκικής καταγωγής.
Σύμφωνα με την εν λόγω απόφαση του Ανωτάτου, «τα κριτήρια του Υπουργικού Συμβουλίου διασφαλίζουν ένα εύλογο πλαίσιο παραχώρησης υπηκοότητας, δεδομένων των συνθηκών που δημιουργήθηκαν, ως απόρροια της τουρκικής εισβολής και της κατοχής εδαφών της Κυπριακής Δημοκρατίας». Με την άρνησή της για την απόδοση ιθαγένειας η Κυπριακή Δημοκρατία δεν στοχοποιεί ούτε τους Τουρκοκύπριους ούτε τους Τούρκους πολίτες, αναφέρει στον «Π» πηγή του Υπουργείου Εσωτερικών. Ουσιαστικά, δεν μπορεί να γίνει απόδοση της ιθαγένειας στα τέκνα γάμων ατόμων που εισήλθαν παράνομα στην Κυπριακή Δημοκρατία.
Η απόδοση της κυπριακής υπηκοότητας στα τέκνα μπορεί να προχωρήσει μόνο όταν ο γάμος δεν είναι απόρροια του εποικισμού και της κατοχής τμήματος της Δημοκρατίας. Στην περίπτωση που Κύπριος πολίτης νυμφευθεί Τούρκο πολίτη, και η γνωριμία δεν προκύπτει από την παράνομη είσοδο του τελευταίου στη Δημοκρατία αλλά έγινε λόγου χάρη στο εξωτερικό, τότε, τηρούνται οι προϋποθέσεις για την απόδοση της υπηκοότητας. Αυτό μπορεί να αποδειχθεί με παραστατικά διαφόρων ειδών. Με την παραπάνω θεώρηση ουσιαστικά η Δημοκρατία δεν επιχειρεί να «ποινικοποιήσει» τους Τουρκοκύπριους ή Τούρκους πολίτες αλλά να αντιμετωπίσει τα αρνητικά για αυτήν απόνερα του τουρκικού εποικισμού.
Σύμφωνα με την ίδια πηγή, το επόμενο διάστημα λόγω της διαδικασίας ένταξης της Κύπρου στη ζώνη Σένγκεν θα υπάρχει η απαίτηση να ελέγχονται όλοι οι μη Ευρωπαίοι σύζυγοι πολιτών της Δημοκρατίας όπως ορίζει το σχετικό πλαίσιο. Την ίδια στιγμή αυτή η διαδικασία δεν προβλέπεται να επηρεάσει τη διέλευση των Τουρκοκύπριων πολιτών της Δημοκρατίας από τα οδοφράγματα.
Στον απόηχο αυτών των εξελίξεων, ο «Π» συνομίλησε με εκπροσώπους τουρκοκυπριακών οργανώσεων που αιτούνται την απόδοση κυπριακής υπηκοότητας σε παιδιά μεικτών γάμων αλλά και με δικηγόρο που έχει αναλάβει τέτοιες υποθέσεις.
«Παραβιάζεται η οικογενειακή ενότητα» Can Azer, αντιπρόεδρος του Kimliksizler Derneği (Συλλόγου «Χωρίς Ταυτότητα»)
«Εμείς, παλεύουμε για τα πολιτικά δικαιώματα των παιδιών των Τουρκοκύπριων που είναι πολίτες της Κυπριακής Δημοκρατίας. Δυστυχώς η Δημοκρατία δεν αποδίδει υπηκοότητα σε παιδιά Τουρκοκυπρίων που έχουν σύντροφο Τούρκο πολίτη που μένει στα κατεχόμενα. Αναγνωρίζουμε τα προβλήματα λόγω του Κυπριακού και δεχόμαστε ότι και οι δυο κοινότητες, Ελληνοκύπριοι και Τουρκοκύπριοι, αντιμετωπίζουν τα απόνερα αυτής της κατάστασης. Παρ’ όλα αυτά, λέμε ότι δεν είναι δίκαιο να τιμωρούνται τα παιδιά κάποιων Τουρκοκυπρίων που είναι πολίτες ενός κράτους της ΕΕ το οποίο ακολουθεί μια αποσχιστική πολιτική. Για αυτό, πιστεύουμε ότι η τιμωρία ενός παιδιού λόγω της μητέρας ή του πατέρα (αλλοδαπός ή αλλοδαπή) δεν είναι ούτε ανθρωπιστική ούτε νόμιμη. Πιστεύουμε ότι το κράτος δεν έχει δικαίωμα να εμπλακεί στο ποιον αγαπάει ένας πολίτης ή με ποιον θα παντρευτεί.
Για να αποφύγουμε ορισμένες παρεξηγήσεις, είναι χρήσιμο να πούμε ότι: δεν ζητάμε την απόδοση υπηκοότητας της Κυπριακής Δημοκρατίας μόνο για όσα τέκνα των όποιων ο ένας γονέας έχει τουρκική καταγωγή και βρίσκεται στο νησί. Απαιτούμε την απόδοση της υπηκοότητας των παιδιών ενός Τουρκοκυπρίου που είναι υπήκοος της Δημοκρατίας και έχει το δικαίωμα σύμφωνα με τον νόμο. Το παιδί του Κύπριου πολίτη είναι Κύπριος. Αρκεί να είναι μια πλευρά Κύπριος ώστε να λάβει την υπηκοότητα. Όμως η Δημοκρατία, αντίθετα με το ίδιό της το Σύνταγμα, δεν αποδίδει την υπηκοότητα σε αυτά τα παιδιά. Όπως γνωρίζουμε όλοι, ένα κράτος πρέπει να ενεργεί σύμφωνα με την αρχή του κράτους δικαίου και, φυσικά, την αρχή της ισότητας ενώπιον του νόμου. Όταν ένα άτομο που δικαιούται υπηκοότητα από τη Δημοκρατία δεν μπορεί να την αποκτήσει λόγω των παράνομων και αυθαίρετων πρακτικών του, παραβιάζεται σοβαρά η οικογενειακή μας ενότητα, η εκπαίδευση των παιδιών μας, η υγεία μας και η ελευθερία κινήσεών μας για οποιονδήποτε άλλον λόγο.
Ο λόγος που παλεύουμε ως μητέρες και πατεράδες των πολιτών της Δημοκρατίας σε αυτό το θέμα είναι η θέλησή μας για αδελφότητα και ειρήνη στο νησί μας. Αυτό το ζήτημα εξυπηρετεί την ειρήνη και την ενσωμάτωση των δύο κοινοτήτων στη βάση της υπηκοότητας της ΕΕ.
«Πιο δίκαια και ανθρώπινα κριτήρια» Sude Dogan, Karma Evlilik Sorunu Çözüm Hareketi (Κίνημα για τη Λύση των Προβλημάτων από τους Μεικτούς Γάμους)
«Αναγνωρίζουμε ότι δεν μπορεί να υπάρξει αυτόματη κατοχύρωση υπηκοότητας στα παιδιά μεικτών γάμων, χωρίς τη συνολική λύση του Κυπριακού. Σύμφωνα με τη γνώμη μας, ο Νόμος του 2002 μπορεί να δικαιολογηθεί πλήρως.
Στο άρθρο 109 αναφέρεται ότι ‘Εάν ένα παιδί έχει Κύπριο γονέα το τέκνο αυτό δικαιούται την κυπριακή υπηκοότητα αλλά η διάταξη αυτή δεν ισχύει αυτομάτως εάν ο αλλοδαπός γονέας έχει εισέλθει ή διαμένει παράνομα στο νησί, εκτός εάν το Υπουργικό Συμβούλιο αποφασίσει διαφορετικά’. Το ζήτημα είναι ότι το βόρειο τμήμα του νησιού εξακολουθεί να είναι μια κατεχόμενη ζώνη και κανείς δεν ξέρει πόσοι άνθρωποι εισέρχονται μέσω των μη αναγνωρισμένων λιμανιών. Καμία επίσημη απογραφή δεν έχει πραγματοποιηθεί από το 2011. Και αν η ιθαγένεια αποδοθεί αυτόματα σε παιδιά μεικτού γάμου, θα διαταράξει τη συνταγματική πληθυσμιακή τάξη της Κυπριακής Δημοκρατίας (70-30), οπότε από εκεί προέρχεται η δημογραφική αιτιολόγηση που χρησιμοποιούν οι Αρχές της Δημοκρατίας.
Έτσι πριν από το 2007, με μόνο αυτόν τον νόμο σε ισχύ, τα παιδιά από μεικτούς γάμους μπορούσαν να προετοιμάσουν τις υποθέσεις τους και να υποβάλουν αίτηση στο Υπουργικό Συμβούλιο, το οποίο και τις εξέταζε κατά περίπτωση και αναλόγως μπορούσε είτε να εγκρίνει είτε να αρνηθεί την απόδοση ιθαγένειας. Το 2007, η κυβέρνηση Τάσσου Παπαδόπουλου έβαλε ένα κριτήριο. Σύμφωνα με αυτό, αποκλείονται από την υποβολή και απόδοση ιθαγένειας παιδιά που έχουν έναν αλλοδαπό Τούρκο γονέα που εισήλθε και διανέμει στα κατεχόμενα. Θα πρέπει να γίνει τροποποίηση στο κριτήριο του 2007. Ο λόγος είναι ότι δεν παρέχει σε κάθε παιδί μεικτού γάμου το ίσο δικαίωμα να υποβάλει αίτηση στο Υπουργικό για να εξεταστεί η υπόθεσή του. Πιστεύω ότι κατά τη διαδικασία έγκρισης ή άρνησης της ιθαγένειας, μπορούν να βρεθούν πιο δίκαια και ανθρώπινα κριτήρια. Διότι τα ισχύοντα κριτήρια δεν είναι καν ευεργετικά για τη Δημοκρατία.
Τα κριτήρια καταπατούνται εύκολα και είναι εύκολο να βρεις παραθυράκια. Ένας Κύπριος και ένα αλλοδαπό πρόσωπο που διαμένουν ‘παράνομα’ στα κατεχόμενα μπορούν να παντρευτούν και να γεννήσουν στο εξωτερικό και τα παιδιά τους μπορούν να λάβουν υπηκοότητα, αφού δεν υπάρχει κανένας τρόπος για τις Αρχές της Δημοκρατίας να διαπιστώσουν ότι ο αλλοδαπός γονέας διαμένει παράνομα στα κατεχόμενα, αυτό το παραθυράκι ανακαλύφθηκε πρόσφατα και τέθηκε προς συζήτηση από την κ. Ειρήνη Χαραλαμπίδου στη Βουλή των Αντιπροσώπων. Το Υπουργικό Συμβούλιο μπορεί να υιοθετήσει ένα τέτοιο κριτήριο για την έγκριση ή την άρνηση της απόδοσης ιθαγένειας, επομένως μπορεί να είναι πιο επωφελές και για το κράτος: γνώση τουρκικών και ελληνικών μέχρι ένα ορισμένο επίπεδο (Β2 κ.λπ.), αποδεδειγμένη πίστη στην ακεραιότητα της Δημοκρατίας ή ακόμη και κάποια απαίτηση σπουδών/εργασίας/διαμονής/πληρωμής φόρων.
Έτσι, θα είναι win-win τόσο για το κράτος όσο και υπό το πρίσμα μιας λύσης σε αυτό το πρόβλημα. Από την πλευρά μας, καταδικάσαμε τη διαμαρτυρία (στην Επαρχιακή Διοίκηση Λευκωσίας) γιατί, ενώ κανονικά οι διαμαρτυρίες είναι σημαντικές για να γίνουν πιο ορατά τα ζητήματα, η συγκεκριμένη ήταν απλώς μια συντονισμένη ενέργεια έτσι ώστε οι Αρχές της Δημοκρατίας να θεωρούνται ‘κακές’ στα κατεχόμενα. Δεν ταυτιζόμαστε με τον τρόπο που προσεγγίζουν το ζήτημα όσοι συμμετείχαν σε αυτή τη διαμαρτυρία. Γνώριζαν ήδη ότι όλοι πρέπει να κλείσουν ραντεβού για να κάνουν αίτηση υπηκοότητας και το ληξιαρχείο είναι ένα πολύ μικρό γραφείο που δεν μπορεί να χειριστεί 200 άτομα ταυτόχρονα.
Εάν τα 200 αυτά άτομα ήταν πολίτες της Κυπριακής Δημοκρατίας που προσπαθούσαν να ανανεώσουν τις ταυτότητές τους χωρίς ραντεβού, πιθανότατα δεν θα τους επιτρεπόταν να προχωρήσουν. Ως εκ τούτου, δεν υπήρχε καμία ανάγκη να χαρακτηριστεί αυτό που συνέβη εκείνη την ημέρα ως ρατσισμός. Ακόμη, ορισμένα από τα παιδιά μεικτού γάμου που ήταν παρόντα εκεί δεν εμπίπτουν στα κριτήρια του 2007 και, τώρα, τα παιδιά μεικτού γάμου που εμπίπτουν στα κριτήρια μπορούν να κάνουν τις αιτήσεις τους. Χωρίς αναθεώρηση των κριτηρίων αυτών, οι αιτήσεις τους δεν μπορούν να προχωρήσουν.
Είναι επίσης σημαντικό να σημειωθεί ότι μια τέτοια αλλαγή είναι απίθανο να συμβεί χωρίς κατάλληλη διαπραγμάτευση με την κυβέρνηση. Υπό αυτή την έννοια, η ενέργεια αυτή δημιούργησε μη ρεαλιστικές προσδοκίες στα παιδιά μεικτών γάμων. Ενθαρρύνοντάς τα να υποβάλουν αίτηση παρά τα γνωστά νομικά και διοικητικά εμπόδια, δημιούργησε προφανώς μια ψεύτικη ελπίδα. Ταυτόχρονα, κινδύνευσε να προκαλέσει και τις δύο πλευρές: τους αιτούντες που αισθάνθηκαν απόρριψη και απογοήτευση και τις Αρχές που ήταν συγκλονισμένες από μια ξαφνική εισροή που δεν μπορούσαν να φιλοξενήσουν. Χωρίς προηγούμενο συντονισμό και διαπραγμάτευση, μια τέτοια προσέγγιση μπορεί ακούσια να κλιμακώσει τις εντάσεις αντί να οικοδομήσει τη συνεργασία που απαιτείται για την επίλυση του ζητήματος. Θα πρέπει να επιλεγούν πιο διπλωματικοί τρόποι προσέγγισης του θέματος με τις Αρχές της Κυπριακής Δημοκρατίας και θα πρέπει να αρχίσουμε επίσης να βλέπουμε το ζήτημα όσο πιο αντικειμενικά γίνεται.
Η υπεράσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων αφορά την υπεράσπιση των δικαιωμάτων όλων. Το να υπερασπίζεσαι τα δικαιώματα μιας κοινότητας, αγνοώντας τα δικαιώματα μιας άλλης, δεν είναι υπεράσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η ειρήνη έρχεται από τους ανθρώπους που συμπάσχουν μεταξύ τους και αναζητούν λύσεις από κοινού, συμμεριζόμενοι τα παράπονα ο ενός του άλλου. Μόνο όταν μπορούμε να μιλήσουμε για τις αδικίες που βιώνουν όλοι οι Κύπριοι, μαζί, μπορούμε πραγματικά να ξεπεράσουμε την υποκρισία».
«Θα προσφύγουμε στο ΕΔΔΑ» Νικολέττα Χαραλαμπίδου, δικηγόρος ανθρωπίνων δικαιωμάτων
«Οι Τουρκοκύπριοι οι οποίοι πληρούν αυτά τα κριτήρια απλώς δεν λαμβάνουν απάντηση για εξαιρετικά μεγάλο χρονικό διάστημα, πολλές φορές για 10 ή 15 χρόνια, διότι ουσιαστικά δεν εξετάζονται καν οι αιτήσεις τους» «Όπως είναι γνωστό, ο νόμος ορίζει ότι ιθαγένεια δύναται να αποδοθεί σε τέκνο του οποίου είτε ο πατέρας είτε η μητέρα είναι Κύπριος πολίτης. Όμως, σύμφωνα με τροποποίηση του 1999, θεσπίστηκε μια εξαίρεση στον πιο πάνω κανόνα, σύμφωνα με την οποία όταν ο μη Κύπριος γονέας ενός παιδιού εισέρχεται ή διαμένει παράνομα στην Κύπρο η κυπριακή υπηκοότητα δεν παραχωρείται αυτόματα αλλά εναπόκειται στη διακριτική ευχέρεια του Υπουργικού Συμβουλίου να εξετάσει κάθε τέτοια περίπτωση ξεχωριστά.
Ουσιαστικά μιλάμε για δύο κατηγορίες παιδιών μεικτών γάμων: αυτών που δεν πληρούν τα κριτήρια απόδοσης ιθαγένειας και μια δεύτερη, αυτών που πληρούν τα κριτήρια. Υπάρχουν καταγγελίες ότι στις αρμόδιες υπηρεσίες δεν υπήρχαν τα απαιτούμενα έγγραφα ώστε αυτοί οι πολίτες να κάνουν αιτήσεις, δεν υπήρχε σχετική ενημέρωση αναφορικά με την πορεία των αιτήσεών τους, καθώς επίσης και ότι δεν τους άφηναν να καταθέσουν τα έγγραφά τους. Σε σχέση με τις πλείστες των αιτήσεων υπάρχει μεγάλη καθυστέρηση απάντησης ως προς το κατά πόσο η αίτηση εγκρίνεται ή μη. Στην κατηγορία ειδικότερα των πολιτών που δεν πληρούν τα κριτήρια κατά κανόνα δεν δίνεται απάντηση ή, στην καλύτερη περίπτωση, δίνεται απάντηση ότι δεν πληρούν τα κριτήρια και ότι η αίτησή τους παραμένει σε εκκρεμότητα για την περίπτωση που αλλάξουν τα κριτήρια. Αυτό μπορεί να γίνει μόνο με βασίζεται στην πολιτική βούληση.
Οι Τουρκοκύπριοι οι οποίοι πληρούν αυτά τα κριτήρια απλώς δεν λαμβάνουν απάντηση για εξαιρετικά μεγάλο χρονικό διάστημα, πολλές φορές για 10 ή 15 χρόνια, διότι ουσιαστικά δεν εξετάζονται καν οι αιτήσεις τους. Λόγω αυτού, πολλοί Τουρκοκύπριοι προσέφυγαν στο Διοικητικό Δικαστήριο για παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας και εκδόθηκαν αρκετές αποφάσεις του δικαστηρίου που διατάσσει τις Αρχές να προβούν σε οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια και να απαντήσουν στις αιτήσεις. Σε πολλές περιπτώσεις, ακόμα και μετά από απόφαση του δικαστηρίου εξακολουθούν να μην απαντούν. Σε μια τέτοια περίπτωση προσφύγαμε στο ΕΔΔΑ για να εγκριθεί τελικά η υπηκοότητα στο παιδί.
Σε σχέση με παιδιά μεικτών γάμων που δεν πληρούν τα κριτήρια του Υπουργικού Συμβουλίου, προσφύγαμε δικαστικώς με κύριο επιχείρημα ότι εισάγουν διακρίσεις εναντίον των Τουρκοκυπρίων και της κοινότητάς τους, ωστόσο το Ανώτατο Συνταγματικό Δικαστήριο το απέρριψε στη βάση του ότι δεν εισάγουν διακρίσεις αλλά δημιουργούν ένα εύλογο και θεμιτό πλαίσιο παραχώρησης υπηκοότητας, δοθέντων των καταστάσεων και συνθηκών που δημιούργησαν τα γεγονότα του 1974. Εντούτοις, το κράτος σε κανένα στάδιο αυτών των διαδικασιών δεν καθόρισε ποιο ακριβώς είναι το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα από την πιο πάνω εξαίρεση ούτως ώστε να εξεταστεί κατά πόσο μια τέτοια εξαίρεση δικαιολογείται αντικειμενικά.
Παρότι στην απόφαση του ΑΣΔ αναφέρεται η εισβολή και η κατοχή, ουδέποτε το κράτος ανέφερε ότι, λόγου χάριν, με αυτή την πρακτική επιχειρείται να αντιμετωπιστούν τα αρνητικά επακόλουθα του εποικισμού για να διαπιστωθεί κατά πόσο η εν λόγω πολιτική επιτυγχάνει το εν λόγω αποτέλεσμα. Εάν αυτό είναι τελικά το ζητούμενο, θα πρέπει κάποιος να εξηγήσει πώς αντιμετωπίζεται ο εποικισμός με αυτόν το τρόπο. Διότι, όταν τα παιδιά αυτά των μεικτών γάμων δεν λαμβάνουν την κυπριακή υπηκοότητα, η μόνη άλλη υπηκοότητα αναγνωρισμένου κράτους που μπορούν να λάβουν είναι η τουρκική με αποτέλεσμα στο τέλος της ημέρας να αυξάνονται οι Τούρκοι υπήκοοι στις μη ελεγχόμενες από την κυβέρνηση της Δημοκρατίας περιοχές, αντί οι Κύπριοι. Η υπηκοότητα με νομικούς όρους αποτελεί τον δεσμό ενός πολίτη με το κράτος. Δεν είναι, κατά την άποψή μου, νοητό παιδιά που έχουν έναν γονέα Κύπριο, γεννιούνται και μεγαλώνουν στην Κύπρο, να μην μπορούν να έχουν την ιθαγένεια του κράτους τους.
Σε αντίθεση, για παράδειγμα, με πρόσωπα που δεν έχουν μείνει ούτε μέρα στην Κύπρο αλλά είχαν την οικονομική ευχέρεια να ‘αγοράσουν’ την υπηκοότητα κι ας ήταν σε πολλές περιπτώσεις καταζητούμενα πρόσωπα για σοβαρά ποινικά αδικήματα. Από τη μεριά μας, θα προσφύγουμε για τέτοιες υποθέσεις μέχρι και τον Αύγουστο στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Σε αυτή την περίπτωση η Κυπριακή Δημοκρατία θα είναι υποχρεωμένη να τοποθετηθεί καθότι θεωρώ ότι θα της ζητηθούν σχετικά στοιχεία από το ΕΔΔΑ. Το θέμα είναι σε γνώση του Συμβουλίου της Ευρώπης, της Επιτροπής Κατά του Ρατσισμού και του επιτρόπου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων λόγω κινητοποιήσεων ομάδων παιδιών μεικτών γάμων Τουρκοκυπρίων. Η απόφαση του ΕΔΔΑ θα είναι καθοριστική για την πρόσβαση αυτών των προσώπων στην κυπριακή ιθαγένεια αφού, εάν εντέλει διαπιστωθεί διάκριση, η Κυπριακή Δημοκρατία θα είναι υποχρεωμένη να συμμορφωθεί».
