Κάποιες ιστορίες χαράζονται σαν ψίθυροι· άλλες όμως φέρουν πάνω τους το βάρος ενός ολόκληρου πολέμου και απαιτούν να ειπωθούν. Στο πέρασμα του Aweil, στη λεπτή γραμμή που χωρίζει το Σουδάν από το Νότιο Σουδάν, εκεί όπου το χώμα γίνεται λάσπη και η βροχή κολλά στα ρούχα όπως κολλά ο φόβος στο δέρμα, γυναίκες και κορίτσια σταμάτησαν για λίγο να τρέχουν.
Μόνο για να μιλήσουν.
Όχι για να αναπολήσουν — αλλά για να σώσουν την αλήθεια τους.
Η εικόνα ήταν σχεδόν πάντα η ίδια: κουρασμένα πρόσωπα, βλέμματα που είχαν δει πιο πολλά από όσα αντέχει ένας άνθρωπος, παιδιά αγκαλιασμένα πάνω στις μανάδες τους, άντρες που ήξεραν ότι δεν κατάφεραν να προστατεύσουν τις οικογένειές τους.
Εκεί, ερευνητές ζήτησαν να καταγραφούν οι ιστορίες της διαδρομής από το Σουδάν. Έτσι ξεδιπλώθηκε μια πραγματικότητα που δεν χωρά καμία εξωραϊστική λέξη.
«Την 12χρονη κόρη μου τη βίασαν στρατιώτες και πέθανε αμέσως. Το λέω για να μάθει ο κόσμος τι έγινε στα κορίτσια του Σουδάν»
Οι ερευνήτριες που στάθηκαν στο πεδίο
Το υλικό αυτό βασίζεται στην εργασία τριών επιστημόνων που βρέθηκαν εκεί όπου η ανθρώπινη αντοχή δοκιμάζεται καθημερινά: της Sabine Lee, καθηγήτριας Σύγχρονης Ιστορίας στο University of Birmingham· της Heather Tasker, επίκουρης καθηγήτριας Πολιτικών Επιστημών στο Dalhousie University· και της Susan Bartels, ιατρού–ερευνήτριας στο Queen’s University του Οντάριο.
Μαζί με τη νοτιοσουδανική οργάνωση STEWARDWOMEN, συνέλεξαν 695 ιστορίες από 671 ανθρώπους. Σχεδόν όλοι ήταν Νοτιοσουδανοί που επέστρεφαν στην πατρίδα που είχαν κάποτε εγκαταλείψει.
Πάνω από τις μισές μαρτυρίες ειπώθηκαν σε πρώτο πρόσωπο, οι περισσότερες από γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας. Άλλες μεταφέρθηκαν από άντρες που μίλησαν για τις γυναίκες της οικογένειάς τους, και συχνά με μια φωνή που κουβαλούσε ενοχή και απόγνωση.
Η μεθοδολογία «sensemaking» που χρησιμοποίησε η ομάδα βασίζεται στην αφήγηση. Είναι κάτι περισσότερο από εργαλείο: είναι ο τρόπος να αφήσεις τις επιζώσες να πουν οι ίδιες τι τους συνέβη — χωρίς διαμεσολάβηση, χωρίς φίλτρα.
«Τιμήσαμε τη φωνή τους», είπε η Josephine Chandiru Drama. «Και ακούσαμε τη ζωή όπως την έζησαν οι ίδιες.»
Ο πόλεμος που ξεριζώνει σώματα και ζωές
Ο πόλεμος στο Σουδάν από το 2023 έχει αφήσει πίσω του πάνω από 150.000 νεκρούς, λιμό και καταγγελίες για γενοκτονία στο Νταρφούρ. Όμως για τις γυναίκες και τα κορίτσια που μίλησαν στην έρευνα, ο πραγματικός τρόμος δεν ήταν οι σφαίρες — ήταν οι άντρες με τα όπλα στα σημεία ελέγχου, στις νυχτερινές επιδρομές, στις επιθέσεις σε λεωφορεία και καταυλισμούς.
Μια γυναίκα περιέγραψε: «Το αυτοκίνητο των ανταρτών ήρθε προς το μέρος μας. Πήραν τα κορίτσια με τη βία και μας βίασαν. Οι άντρες δεν μπορούσαν να κάνουν τίποτα. Το χειρότερο είναι ότι σε βιάζουν μπροστά σε όλους.»
Μια άλλη γυναίκα αποκάλυψε μια από τις σκοτεινότερες αλήθειες του πολέμου: «Την 12χρονη κόρη μου τη βίασαν στρατιώτες και πέθανε αμέσως. Το λέω για να μάθει ο κόσμος τι έγινε στα κορίτσια του Σουδάν.»
Ένα νεαρό κορίτσι μίλησε για τη 15χρονη αδελφή της: «Προσπάθησε να αντισταθεί. Τη χτύπησαν, τη βίασαν και οι πέντε και μετά τη σκότωσαν. Μας είπαν να φύγουμε και να την αφήσουμε εκεί.»
Άλλη νεαρή γυναίκα, μόλις λίγο πάνω από τα είκοσι: «Με απήγαγαν μαζί με άλλα επτά κορίτσια. Με βίασαν τέσσερις άντρες επί δύο ημέρες. Απέβαλα το τρίμηνο μωρό μου. Κόλλησα σύφιλη.»
Αυτές οι φωνές δεν ήταν η εξαίρεση. Ήταν το μοτίβο.
Το στατιστικό δεδομένο που σοκάρει περισσότερο από τις λέξεις
Όταν η ομάδα ανέλυσε τις ιστορίες, το συμπέρασμα ήταν αδιαμφισβήτητο: το 53% όλων των συμμετεχόντων δήλωσε ότι η σεξουαλική βία ήταν ο βασικός λόγος που έφυγαν από το Σουδάν.
Όχι κάτι που συνέβη τυχαία στη διαδρομή.
Όχι παράπλευρη απώλεια.
Ήταν η αιτία της φυγής.
Κι ακόμη πιο σκληρό: τα κορίτσια 13–17 ετών ήταν η πιο στοχευμένη ομάδα. Οι απαντήσεις τους δεν άφησαν περιθώρια αμφιβολίας. Για εκείνες, η σεξουαλική βία δεν ήταν συνέπεια του ταξιδιού. Ήταν το σημείο στο οποίο το ταξίδι έγινε μονόδρομος.
«Με απήγαγαν μαζί με άλλα επτά κορίτσια. Με βίασαν τέσσερις άντρες επί δύο ημέρες. Απέβαλα το τρίμηνο μωρό μου. Κόλλησα σύφιλη.»
Η φυγή δεν τελειώνει στα σύνορα
Όταν οι γυναίκες και τα κορίτσια κατάφερναν να περάσουν στο Νότιο Σουδάν, δεν τις περίμενε η ασφάλεια.
Στον προσωρινό οικισμό Kiir Adem, πολλοί άνθρωποι παρέμεναν για μήνες χωρίς τροφή, χωρίς νερό, χωρίς ιατρική περίθαλψη.
Η πρόσβαση σε άμεση ιατρική περίθαλψη μετά τον βιασμό δεν είναι μια τυπική διαδικασία· είναι ζήτημα ζωής και θανάτου.
Οι μαρτυρίες που καταγράφηκαν στα σύνορα δείχνουν πόσο καταστροφικές μπορεί να είναι οι συνέπειες όταν αυτή η φροντίδα απουσιάζει: γυναίκες που έφταναν εξαντλημένες ανέφεραν ότι κανείς δεν τους παρείχε προφυλακτικές θεραπείες, άλλες περιέγραψαν σοβαρούς σωματικούς τραυματισμούς, ενώ ορισμένες ήταν έγκυες όταν βιάστηκαν ή έμειναν έγκυες ως αποτέλεσμα του βιασμού.
Η ελλιπής υγειονομική υποστήριξη οδηγεί σε αποβολές, λοιμώξεις, χρόνιες επιπλοκές, ακόμη και θάνατο.
Η ιστορία της νεαρής γυναίκας που απέβαλε και νόσησε από σύφιλη επειδή δεν υπήρχε καμία ιατρική βοήθεια αποτυπώνει με οδυνηρή σαφήνεια την πραγματικότητα.
Σε μια διαδρομή όπου κάθε σώμα φτάνει ήδη πληγωμένο, η άμεση πρόσβαση σε επείγουσα σεξουαλική και αναπαραγωγική υγειονομική φροντίδα δεν είναι πολυτέλεια· είναι η πρώτη πράξη αποκατάστασης της αξιοπρέπειας.
«Κοιμάμαι σε καλύβα από άχυρο, με βροχή. Δεν έχουμε σκηνές, δεν έχουμε φαγητό. Ο άντρας μου έφυγε όταν άρχισαν οι επιθέσεις. Δεν ξέρω αν ζει.»
Η περιοχή πλημμύριζε συχνά, οι καλύβες ήταν φτιαγμένες από άχυρο, και οι μητέρες προσπαθούσαν να θρέψουν τα παιδιά τους με το τίποτα.
Μια γυναίκα είπε: «Κατήγγειλα τον βιασμό στα σύνορα, αλλά δεν μου έδωσαν θεραπεία. Με παρέπεμψαν σε κέντρο 50 χιλιόμετρα μακριά. Δεν είχα χρήματα να πάω.»
Άλλη γυναίκα, που ταξίδεψε με δύο παιδιά: «Κοιμάμαι σε καλύβα από άχυρο, με βροχή. Δεν έχουμε σκηνές, δεν έχουμε φαγητό. Ο άντρας μου έφυγε όταν άρχισαν οι επιθέσεις. Δεν ξέρω αν ζει.»
Περισσότερο από το 80% των γυναικών και κοριτσιών απάντησε ότι παλεύει να τα βγάλει πέρα «πάντα ή τις περισσότερες φορές».
Το Νότιο Σουδάν, ήδη τραυματισμένο από τον δικό του εμφύλιο, παραμένει μια χώρα σε εύθραυστη ισορροπία. Και όταν οι χώρες καταρρέουν, οι γυναίκες βρίσκονται πάντα στην πρώτη γραμμή της απειλής.
Το 2024, το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο εξέδωσε την πρώτη καταδίκη για εγκλήματα πολέμου και εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας στο Νταρφούρ — για εγκλήματα που διαπράχθηκαν το 2003 και 2004.
Είκοσι χρόνια μετά.
Οι επιζώσες του σημερινού πολέμου δεν έχουν ούτε είκοσι μήνες να περιμένουν.
Ούτε είκοσι εβδομάδες.
Οι ερευνήτριες υπογραμμίζουν την ανάγκη για άμεση συνεργασία με γυναικείες οργανώσεις, νομικές ομάδες, τοπικούς υπερασπιστές ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Χρειάζονται έρευνες με επίκεντρο τις επιζώσες, ασφαλείς χώρους, τεκμηρίωση, δικαιοσύνη που δεν θα χαθεί μέσα στα επόμενα χρόνια όπως χάθηκαν και οι ζωές τόσων γυναικών.
Η Chandiru Drama το είπε πιο καθαρά από όλους: «Αυτές οι οργανώσεις δεν είναι απλώς πάροχοι υπηρεσιών. Είναι σωσίβιες γραμμές.»
«Το αυτοκίνητο των ανταρτών ήρθε προς το μέρος μας. Πήραν τα κορίτσια με τη βία και μας βίασαν. Οι άντρες δεν μπορούσαν να κάνουν τίποτα. Το χειρότερο είναι ότι σε βιάζουν μπροστά σε όλους.»
Μια ζωή χωρίς φόβο
Οι γυναίκες και τα κορίτσια που μίλησαν δεν ζήτησαν οίκτο. Ζήτησαν μόνο να ακουστούν. Όλες τους περιέγραψαν, με τον δικό τους τρόπο, τη στιγμή που η ζωή τους έσπασε στα δύο: τη στιγμή που κατάλαβαν ότι, αν έμεναν, δεν θα ζούσαν. Η σεξουαλική βία δεν ήταν ένα σκοτεινό ενδεχόμενο· ήταν μια βεβαιότητα που πλησίαζε. Και η φυγή έγινε η μόνη λέξη που χώραγε στο στόμα τους.
Στο Νότιο Σουδάν, στα λασπωμένα σύνορα και στους πρόχειρους οικισμούς, η ελπίδα δεν εμφανίζεται εύκολα. Μα παρ’ όλα αυτά, οι μαρτυρίες που καταγράφηκαν είχαν μέσα τους κάτι που δεν σβήνει: μια επίμονη επιθυμία να συνεχίσουν, να προστατέψουν ό,τι απέμεινε, να χτίσουν ξανά από τα δικά τους συντρίμμια.
Δεν ζητούν θαύματα. Ζητούν χρόνο, χώρο, φροντίδα. Ζητούν μια ζωή που δεν θα ορίζεται από τον φόβο.
Και ίσως αυτό είναι το πραγματικό επίκεντρο όλων αυτών των αφηγήσεων: όχι μόνο η καταγραφή της βίας, αλλά η υπενθύμιση ότι πίσω από κάθε τραύμα υπάρχει ένα σώμα που θέλει να επιζήσει, πίσω από κάθε σκιά ένα κορίτσι που δεν εγκατέλειψε την πίστη ότι μπορεί να σταθεί ξανά όρθιο.
Το τέλος δεν βρίσκεται στην αφήγηση.
Το τέλος βρίσκεται στο τι θα κάνουμε εμείς με αυτήν.
Πηγή: in.gr
