Σημαντική μείωση στο ποσοστό κάλυψης των εργαζομένων με συλλογικές συμβάσεις εργασίας τις τελευταίες δύο δεκαετίες, εντοπίζει για την Κύπρο η ΕΕ.
Σύμφωνα με την έκθεση της Επιτροπής του 2025 για την απασχόληση και τις κοινωνικές εξελίξεις στην Ευρώπη (ESDE), η διακύμανση στα ποσοστά κάλυψης των συλλογικών συμβάσεων τις τελευταίες δύο δεκαετίες διαφέρει σημαντικά μεταξύ των κρατών μελών.
Σε χώρες όπως η Ιταλία, η Αυστρία, η Γαλλία και το Βέλγιο, τα ποσοστά παρέμειναν υψηλά και σχετικά σταθερά, καταγράφοντας σταθερά πάνω από 90%, αναφέρει.
Αντίθετα, τονίζει, χώρες όπως η Κύπρος και η Σλοβακία έχουν δει σημαντικές μειώσεις από μέτρια ποσοστά, ενώ η Ρουμανία και η Ελλάδα έχουν δει μειώσεις από πολύ υψηλά ποσοστά σε μερικά από τα χαμηλότερα.
Σύμφωνα με στοιχεία που παρουσίασε ο «Π», σε σχετικό ρεπορτάζ την Κυριακή, το ποσοστό κάλυψης των εργαζομένων στην Κύπρο με συλλογικές συμβάσεις εργασίας στο σύνολο του εργατικού δυναμικού ανέρχεται περίπου στο 40%-45%. Στον ιδιωτικό τομέα, υπολογίζεται στο 25%-30% ενώ στο δημόσιο τομέα στο 100%.
Οι χώρες με αυξήσεις
Σύμφωνα με την έκθεση της ΕΕ, η Ισπανία, η Σλοβενία και η Λιθουανία αποτελούν τις εξαιρέσεις, οι οποίες παρουσιάζουν αυξήσεις στην κάλυψη των συλλογικών συμβάσεων από το 2010.
Για την αντιμετώπιση αυτής της τάσης, το άρθρο 4(2) της οδηγίας (ΕΕ) 2022/2041 σχετικά με τους επαρκείς κατώτατους μισθούς ορίζει ότι τα κράτη μέλη με κάλυψη συλλογικών συμβάσεων κάτω του 80% πρέπει να αναπτύξουν εθνικά σχέδια δράσης σε συνεργασία με τα συνδικάτα και τις οργανώσεις εργοδοτών για τη σταδιακή βελτίωση της κάλυψης.
Οι εθνικοί κοινωνικοί εταίροι έχουν επικεντρώσει τις πρωτοβουλίες τους στις προκλήσεις των συλλογικών συμβάσεων, ιδίως στους μισθούς, τον χρόνο εργασίας, τη σύναψη τομεακών συμφωνιών και την υποστήριξη της επανακατάρτισης και της κατάρτισης που συνδέονται με την ψηφιοποίηση, την πράσινη μετάβαση και τις ελλείψεις εργατικού δυναμικού, τονίζεται.
Η επέκταση των συλλογικών συμβάσεων στην Κύπρο είναι αυτό που προτάσσουν τα συνδικάτα στην Κύπρο, στο πλαίσιο του διαλόγου για την ΑΤΑ αναμένοντας από τον υπουργό εργασίας την κατάθεση σχετικού νομοσχεδίου.
Ρόλος φορολογικών συστημάτων, παροχών στις «παγίδες» χαμηλών μισθών
Στην έκθεση της ΕΕ, αναφέρεται ακόμη ότι τα φορολογικά συστήματα και τα συστήματα παροχών μπορούν να σχεδιαστούν για να ενθαρρύνουν την εργασία, μειώνοντας την ανεργία και τις «παγίδες» χαμηλών μισθών.
«Ο σχεδιασμός των παροχών είναι ζωτικής σημασίας για να διασφαλιστεί ότι η σταδιακή κατάργηση των παροχών δεν θα δημιουργήσει παγίδες παροχών, οδηγώντας σε ελάχιστα οικονομικά κίνητρα για ένταξη στο εργατικό δυναμικό. Τα επιδόματα εντός της εργασίας είναι ένα παράδειγμα δημοσιονομικών κινήτρων που μπορούν να παρασχεθούν σε εργαζόμενους με χαμηλό εισόδημα», σημειώνεται.
«Μπορούν να δώσουν κίνητρα για απασχόληση, αν και ο αντίκτυπος και η σχέση κόστους-αποτελεσματικότητας ποικίλλουν ανάλογα με τον τύπο νοικοκυριού και τα εθνικά συστήματα», επισημαίνεται. Αυτά τα επιδόματα θα μπορούσαν να είναι πιο αποτελεσματικά στην αύξηση της συμμετοχής μεταξύ των μεταναστών και των νεότερων, κυρίως, υποστηρίζεται.
«Τα καλά σχεδιασμένα συστήματα φορολογικών παροχών ενθαρρύνουν επίσης τους εργαζόμενους μερικής απασχόλησης να αυξήσουν τις ώρες εργασίας. Για παράδειγμα, η Βουλγαρία, η Εσθονία και η Κύπρος έχουν ισχυρά οικονομικά κίνητρα για την αύξηση των ωρών εργασίας», επισημαίνεται. Κατά μέσο όρο, η Βουλγαρία (20,9%), η Εσθονία (23,8%) και η Κύπρος (24,6%) έχουν τα μεγαλύτερα οικονομικά κίνητρα για μετάβαση σε πλήρη απασχόληση, με πάνω από τα τρία τέταρτα του πρόσθετου εισοδήματος από την απασχόληση να μεταφράζονται σε διαθέσιμο εισόδημα.
Η φορολογική επιβάρυνση που επηρεάζει τα κίνητρα για εργασία, καθώς και τα κίνητρα για πρόσληψη, ήταν στο 38,8% σε επίπεδο ΕΕ (+0,2 ποσοστιαίες μονάδες), με το χαμηλότερο επίπεδο να καταγράφεται στην Κύπρο στο 23,3% και το υψηλότερο στο Βέλγιο στο 45,8%.
Η παγίδα των χαμηλών μισθών (μερίδιο των ακαθάριστων αποδοχών που χάνονται λόγω φορολογίας όταν ένα άτομο αυξάνει το εισόδημά του από την εργασία από 33% σε 67% του εθνικού μέσου μισθού για άγαμους χωρίς παιδιά) ήταν κατά μέσο όρο 38,5% στην ΕΕ, με ποσοστά που ξεκινούσαν από 11,4% στην Κύπρο και έφταναν το 59,2% στο Βέλγιο.
Σε όλα τα κράτη μέλη, η παγίδα των χαμηλών μισθών για όσους κερδίζουν το 33% του μέσου μισθού κυμαίνεται από 11% στην Κύπρο έως και 77% στη Λιθουανία.
Σύμφωνα με την ΕΕ, η εισαγωγή ενός επιδόματος εντός της εργασίας θα αύξανε τον αριθμό των απασχολούμενων σε όλες τις χώρες, με τις μεγαλύτερες αυξήσεις να καταγράφονται στην Ιταλία (αύξηση 0,53% στον αριθμό των απασχολούμενων) και τις μικρότερες αυξήσεις να καταγράφονται στην Κύπρο (0,12%).
Συνταξιοδοτικά συστήματα
Όσον αφορά τα συνταξιοδοτικά συστήματα, η ΕΕ σημειώνει ότι διαφέρουν από χώρα σε χώρα, μεταξύ άλλων όσον αφορά τις νόμιμες ηλικίες συνταξιοδότησης, την επιλεξιμότητα για πρόωρη συνταξιοδότηση, τη γενναιοδωρία των παροχών και τη δυνατότητα εργασίας ενώ λαμβάνονται συνταξιοδοτικά επιδόματα. Όλοι αυτοί οι παράγοντες επηρεάζουν τις αποφάσεις συνταξιοδότησης, σημειώνεται.
Παράλληλα, αναφέρεται ότι ο σχεδιασμός των συστημάτων ασφάλισης ανεργίας και αναπηρίας μπορεί επίσης να επηρεάσει τη συμμετοχή των ηλικιωμένων στην αγορά εργασίας.
«Η ανεπαρκής διαθεσιμότητα υπηρεσιών μακροχρόνιας φροντίδας μπορεί να επιδεινώσει την ανάγκη παροχής μη αμειβόμενης φροντίδας σε ενήλικες στο σπίτι (π.χ. όταν η υγεία ενός συντρόφου ή γονέα επιδεινώνεται), επηρεάζοντας τις αποφάσεις για αποχώρηση από την εργασία, ιδίως μεταξύ των ηλικιωμένων γυναικών. Αυτό το ζήτημα είναι ιδιαίτερα σημαντικό στη Βουλγαρία, την Κύπρο, την Ελλάδα, τη Ρουμανία, την Ουγγαρία και τη Λετονία», τονίζεται.
Ανοδικά η απασχόληση
Σύμφωνα με στοιχεία που περιλαμβάνονται στην έκθεση, η απασχόληση αυξήθηκε στην ΕΕ το 2024, αν και ηπιότερα ό,τι το 2023, συμβάλλοντας στην αύξηση του ΑΕΠ ενισχύοντας το διαθέσιμο εισόδημα και την κατανάλωση των νοικοκυριών.
Η απασχόληση παρέμεινε σταθερή ή αυξήθηκε σε όλες τις χώρες της ΕΕ εκτός από πέντε.
Αύξηση που ξεπέρασε το 2,0% καταγράφηκε στην Κύπρο (+2,0%), την Ισπανία (+2,2%), την Ιρλανδία (+2,7%), τη Μάλτα (+5,3%) και την Κροατία (+6,1%), ενώ η απασχόληση μειώθηκε στη Φινλανδία (-1,1%), τη Λετονία (0,9%), την Πολωνία (-0,7%), τη Σουηδία (-0,3%) και τη Σλοβακία (-0,2%).
Σε όλα τα κράτη μέλη, οι γυναίκες αποτελούν μεγαλύτερο ποσοστό ατόμων εκτός εργατικού δυναμικού από τους άνδρες. Στη Φινλανδία, την Εσθονία και τη Λιθουανία, οι γυναίκες αντιπροσωπεύουν λίγο περισσότερο από το ήμισυ όλων όσων δεν συμμετέχουν στην αγορά εργασίας. Ωστόσο, σε αρκετές άλλες χώρες αντιπροσωπεύουν περισσότερο από τα δύο τρίτα (Ιταλία, Ρουμανία, Κύπρος, Τσεχία, Ελλάδα, Μάλτα). Αυτή η διακύμανση, υποδεικνύει η ΕΕ, αντικατοπτρίζει σημαντικές διαφορές μεταξύ των χωρών σε παράγοντες που είναι γνωστό ότι επηρεάζουν τη συμμετοχή των γυναικών στην αγορά εργασίας.
Πρέπει να κάνουμε περισσότερα
Η Εκτελεστική Αντιπρόεδρος για τα κοινωνικά δικαιώματα και τις δεξιότητες, τις ποιοτικές θέσεις εργασίας και την ετοιμότητα, Ροξάνα Μινζάτου, δήλωσε ότι «η έκθεση ESDE του 2025 δείχνει ότι η αγορά εργασίας της ΕΕ παραμένει αξιοσημείωτα ισχυρή, με άνοδο της απασχόλησης, κυρίως χάρη στην αύξηση των γυναικών, των ηλικιωμένων και των μεταναστών που εισέρχονται σε αυτήν».
«Αυτό είναι ενθαρρυντικό, αλλά πρέπει να κάνουμε περισσότερα, ώστε όλοι και όλες να μπορούν να συνεισφέρουν με τις δεξιότητες και τα ταλέντα τους. Με την άρση των εμποδίων, την αμφισβήτηση των στερεοτύπων και την προώθηση της ισότητας των φύλων, μπορούμε να αντιμετωπίσουμε τις ελλείψεις εργατικού δυναμικού, να τονώσουμε την ανταγωνιστικότητά μας και να χτίσουμε μια πιο δίκαιη και χωρίς αποκλεισμούς κοινωνία», τόνισε.
Σύμφωνα με την ΕΕ, η καλύτερη ενσωμάτωση υποεκπροσωπούμενων ομάδων στην αγορά εργασίας, μπορεί να συμβάλει στην άμβλυνση των ελλείψεων δεξιοτήτων και εργατικού δυναμικού καθώς και στην αντιστάθμιση των δημογραφικών αλλαγών που απειλούν να συρρικνώσουν το εργατικό δυναμικό της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) έως και κατά 18 εκατομμύρια μέχρι το 2050.
Από την έκθεση προκύπτει ότι το ένα πέμπτο του πληθυσμού σε ηλικία εργασίας —περίπου 51 εκατομμύρια άτομα— βρίσκεται επί του παρόντος εκτός της αγοράς εργασίας της ΕΕ, με τις γυναίκες, τα άτομα ηλικίας 55-64 ετών, τους μετανάστες και τα άτομα με αναπηρία να αποτελούν τη συντριπτική πλειονότητα.
Η διευκόλυνση της πρόσβασης στην αγορά εργασίας θα συμβάλει επίσης στην επίτευξη του στόχου της ΕΕ για ποσοστό απασχόλησης 78% το 2030, τονίζεται. Ταυτόχρονα, θα βελτιώσει την κοινωνική συνοχή και θα στηρίξει τον στόχο της ΕΕ για μείωση της φτώχειας έως το 2030.
Το 2024, η ΕΕ δημιούργησε 1,8 εκατομμύρια περισσότερες θέσεις εργασίας σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος, αυξάνοντας το ποσοστό απασχόλησης στο 75,8%, ενώ το ποσοστό ανεργίας μειώθηκε στο ιστορικό χαμηλό του 5,9%.
