H πρόσφατη ακαδημαϊκή δημοσίευση με τίτλο «Non-performing loans management: A systematic review of innovative approaches» («Διαχείριση μη εξυπηρετούμενων δανείων: Συστηματική ανασκόπηση καινοτόμων προσεγγίσεων») των συγγραφέων M. Sewanyina A. K. Mishra, S. K. Singh και P. K. Sharma, που φιλοξενήθηκε στο F1000Research, αποτελεί μια συστηματική ανασκόπηση 50 μελετών της περιόδου 2014-2024 και προσφέρει μια αναλυτική ματιά σε ένα ζήτημα που εξακολουθεί να απασχολεί την Κύπρο, αυτό της διαχείρισης των μη εξυπηρετούμενων δανείων (ΜΕΔ). Στην Κύπρο, το πρόβλημα κορυφώθηκε στην οικονομική κρίση του 2013, όταν το ποσοστό των ΜΕΔ ξεπέρασε το 45% του συνόλου των δανείων. Παρά τις προσπάθειες εξυγίανσης, σήμερα το ποσοστό παραμένει υψηλότερο από τον μέσο όρο της ευρωζώνης. Στην Κύπρο, η εμπειρία της κρίσης του 2013 και η μακρά περίοδος υψηλών ποσοστών ΜΕΔ έχει αφήσει βαθιά σημάδια, καθιστώντας το ζήτημα επίκαιρο ακόμη και σήμερα.
Τα ευρήματα της δημοσίευσης υπογραμμίζουν την ανάγκη να συνδυαστούν οι παραδοσιακές πρακτικές διαχείρισης κινδύνων με καινοτόμες χρηματοοικονομικές τεχνολογίες και μεταρρυθμίσεις πολιτικής, προκειμένου να ενισχυθεί η ανθεκτικότητα του τραπεζικού τομέα. Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής και τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα θα πρέπει να επικεντρωθούν στη βελτίωση των κανονιστικών πλαισίων και στην επένδυση σε τεχνολογικές εξελίξεις, προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι κίνδυνοι που συνδέονται με τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια. Πρόσθετα, τα ευρήματα υπογραμμίζουν τον ρόλο των μακροοικονομικών και τραπεζικών παραγόντων στην αύξηση των μη εξυπηρετούμενων δανείων και την αρνητική επίδραση των ΜΕΔ στην κερδοφορία των τραπεζών και τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα.
Τεχνολογικές λύσεις
Η τεχνολογία, αναφέρει η μελέτη, προσφέρει λύσεις που μπορούν να αλλάξουν το παιχνίδι. Η Τεχνητή Νοημοσύνη (AI) επιτρέπει την πρόβλεψη του πιστωτικού κινδύνου με ακρίβεια, δίνοντας στις τράπεζες τη δυνατότητα να εντοπίζουν έγκαιρα τους δανειολήπτες που κινδυνεύουν να καταστούν μη εξυπηρετούμενοι. Στην κυπριακή πραγματικότητα, όπου η κουλτούρα πληρωμών καλείται να ξεπεράσει τις παθογένειες του παρελθόντος, και οι διαδικασίες αναδιάρθρωσης απαιτούν χρόνο, η προληπτική διαχείριση μέσω AI θα μπορούσε να μειώσει δραστικά τον όγκο των προβληματικών δανείων.
Εξίσου σημαντική είναι η συμβολή του blockchain, μιας τεχνολογίας που μπορεί να προσφέρει αδιάβλητη καταγραφή συναλλαγών και πλήρη διαφάνεια στις διαδικασίες αναδιάρθρωσης. Σε μια μικρή αγορά όπως η κυπριακή, όπου η εμπιστοσύνη στο τραπεζικό σύστημα έχει κλονιστεί στο παρελθόν, η χρήση blockchain θα μπορούσε να αποτελέσει καταλύτη για την αποκατάσταση της αξιοπιστίας. Παράλληλα, οι πλατφόρμες FinTech ανοίγουν τον δρόμο για εξατομικευμένες λύσεις στους δανειολήπτες, προσφέροντας ευέλικτα πλάνα πληρωμών και εναλλακτικές μορφές αναδιάρθρωσης. Η Κύπρος διαθέτει ήδη δυναμικές FinTech startups, αλλά η ενσωμάτωσή τους στο τραπεζικό οικοσύστημα παραμένει περιορισμένη.
Και εδώ ακριβώς εντοπίζεται το μεγαλύτερο πρόβλημα: η υιοθέτηση αυτών των τεχνολογιών δεν είναι αυτονόητη. Η μελέτη επισημαίνει τέσσερις βασικούς φραγμούς. Πρώτον, η ρυθμιστική αβεβαιότητα. Η κυπριακή νομοθεσία για την προστασία προσωπικών δεδομένων και τις ηλεκτρονικές συναλλαγές δεν είναι πλήρως εναρμονισμένη με τις ανάγκες των νέων τεχνολογιών, δημιουργώντας εμπόδια στην εφαρμογή λύσεων AI και blockchain. Δεύτερον, η έλλειψη ψηφιακής κουλτούρας. Ένα σημαντικό ποσοστό δανειοληπτών, ιδιαίτερα μεγαλύτερης ηλικίας, δυσκολεύεται να χρησιμοποιήσει ψηφιακές πλατφόρμες. Τρίτον, το κόστος υλοποίησης. Οι μικρές τράπεζες στην Κύπρο διστάζουν να επενδύσουν σε ακριβές λύσεις χωρίς σαφή απόδοση επένδυσης. Τέταρτον, η αντίσταση στην αλλαγή, που παραμένει ισχυρή σε ένα τραπεζικό σύστημα με βαθιές ρίζες σε παραδοσιακές πρακτικές.
Πώς μπορεί να ξεπεραστεί αυτή η στασιμότητα; Η μελέτη καταλήγει σε συστάσεις που έχουν ιδιαίτερη σημασία για την Κύπρο. Χρειάζεται ενίσχυση του ρυθμιστικού πλαισίου ώστε να επιτρέπεται η ασφαλής χρήση τεχνολογιών AI και blockchain, με σαφείς κανόνες για την προστασία δεδομένων και τη διαφάνεια. Παράλληλα, η Πολιτεία πρέπει να προσφέρει κίνητρα για επενδύσεις σε FinTech, μέσω φορολογικών ελαφρύνσεων και συνεργασιών με πανεπιστήμια για την ανάπτυξη εξειδικευμένου ανθρώπινου δυναμικού. Εξίσου κρίσιμη είναι η εκπαίδευση τόσο των δανειοληπτών όσο και των τραπεζικών στελεχών, ώστε να αναπτυχθεί μια κουλτούρα ψηφιακής εμπιστοσύνης. Τέλος, η δημιουργία μιας εθνικής πλατφόρμας διαχείρισης NPLs, που θα συνδέει τράπεζες, επενδυτές και δανειολήπτες με χρήση τεχνολογίας, θα μπορούσε να αποτελέσει τομή για την κυπριακή οικονομία.
Συνοπτικά, τα ευρήματα της μελέτης υπογραμμίζουν τη σημασία της ενσωμάτωσης των παραδοσιακών πρακτικών διαχείρισης κινδύνου με καινοτόμες χρηματοοικονομικές τεχνολογίες και μεταρρυθμίσεις πολιτικής για τον μετριασμό των συστημικών κινδύνων που ενέχουν τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια.
Η μελέτη αυτή υπογραμμίζει τον πολυδιάστατο χαρακτήρα των μη εξυπηρετούμενων δανείων και τη σημαντική επίδρασή τους στη σταθερότητα και την κερδοφορία του τραπεζικού τομέα. Τα ευρήματα υπογραμμίζουν τη σημασία της ενσωμάτωσης των παραδοσιακών πρακτικών διαχείρισης κινδύνου με καινοτόμες χρηματοοικονομικές τεχνολογίες και μεταρρυθμίσεις πολιτικής για την ενίσχυση της ανθεκτικότητας του τραπεζικού τομέα. Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής και τα τραπεζικά ιδρύματα πρέπει να συνεργαστούν για την ενίσχυση των ρυθμιστικών πλαισίων, τη βελτίωση της διαχείρισης του πιστωτικού κινδύνου και την επένδυση σε τεχνολογικές εξελίξεις με σκοπό τον μετριασμό των συστημικών κινδύνων που ενέχουν τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια.
