Η Τριμερής Συνάντηση στη Λευκωσία των ηγετών των δύο κοινοτήτων στην Κύπρο, Νίκου Χριστοδουλίδη και Τουφάν Έρχιουρμαν, με την προσωπική απεσταλμένη του ΓΓ του ΟΗΕ, Μαρία Άνχελα Ολγκίν Κουεγιάρ, φαίνεται να μην έμεινε στα τυπικά και επικοινωνιακά, αλλά να εξελίχθηκε σε ένα σημαντικό βήμα ξεπαγώματος του Κυπριακού. Όπως και σε μια ουσιαστική ένδειξη ότι ενδεχομένως να βρισκόμαστε σε ένα κομβικό σημείο διπλωματικών διεργασιών που ίσως οδηγήσουν στον επιδιωκόμενο στόχο που είναι η επανέναρξη των διαπραγματεύσεων, οι οποίες διεκόπησαν τον Ιούλιο του 2017, στο Κραν Μοντανά, την ώρα που οι πλευρές διένυαν το τελευταίο μίλι.
Η Κύπρος βρίσκεται μπροστά σε μία από τις πιο σημαντικές στιγμές της Ιστορίας της, της τελευταίας εικοσαετίας. Το διεθνές περιβάλλον, η κοινωνική δυναμική στις δύο κοινότητες, η πολιτική συγκυρία, οι κινήσεις του ΟΗΕ και οι πολιτικές ζυμώσεις εντός ΕΕ, συγκλίνουν στην ύπαρξη μιας νέας, καλής συγκυρίας. Το πραγματικό ερώτημα δεν φαίνεται να είναι πλέον εάν θα επαναρχίσουν οι συνομιλίες, αλλά κατά πόσον αυτή η νέα προσπάθεια θα μπορέσει να οδηγήσει σε μια συμφωνημένη λύση ή θα χαθεί ακόμη μια ιστορική ευκαιρία. Και διαφαίνεται ότι αυτή τη φορά η διαδικασία έχει αυξημένες πιθανότητες να ξεκινήσει, όχι επειδή «πρέπει», αλλά επειδή οι συνθήκες το επιβάλλουν. Στο ερώτημα «Γιατί τώρα;», αλλά και στο «Ποιοι παράγοντες συνθέτουν το νέο σκηνικό που καθιστά την επανεκκίνηση των συνομιλιών όχι μόνον πιθανή, αλλά σχεδόν αναπόφευκτη», μίλησαν στον «Π», υπό τον όρο της ανωνυμίας, πρόσωπα με ενεργό παρουσία στα του Κυπριακού, οι τοποθετήσεις των οποίων συνοψίζονται στα εξής:
Status quo στα όριά του
Εδώ και χρόνια, η Κύπρος ζει σε ένα ισορροπημένο αλλά εύθραυστο status quo (υπάρχουσα κατάσταση των πραγμάτων). Από τη μια, η Κυπριακή Δημοκρατία εντός της ΕΕ, με πλήρη διεθνή υπόσταση, και από την άλλη, το ψευδοκράτος ως αποτέλεσμα της τουρκικής εισβολής του ’74 και της κατοχής της μισής Κύπρου για μισό αιώνα τώρα - η τουρκοκυπριακή κοινότητα σε καθεστώς πολιτικής απομόνωσης και εξάρτησης από την Άγκυρα. Και είναι ίσως η πρώτη φορά, μετά την αποτυχία κατάληξης σε συμφωνία επίλυσης του Κυπριακού το 2017, που το status quo δείχνει να φθείρεται όχι μόνον πρακτικά, αλλά και πολιτικά. Και αυτό το αντιλαμβάνονται όλοι: (1) Η Ευρωπαϊκή Ένωση, ιδίως η Γερμανία, αλλά και το εκτός ΕΕ, Ηνωμένο Βασίλειο, θεωρούν το Κυπριακό εμπόδιο στις σχέσεις με την Τουρκία, (2) Η Τουρκία επιχειρεί επανεκκίνηση της σχέσης της με τη Δύση, με οικονομικά, ενεργειακά και στρατηγικά κίνητρα, (3) Οι Τουρκοκύπριοι εμφανίζονται ξανά έτοιμοι να πιέσουν για λύση και για διεθνή υπόσταση - γι αυτό και πρόσφατα άλλαξαν τον ηγέτη τους, (4) Οι Ελληνοκύπριοι αντιλαμβάνονται ότι η μακροχρόνια στασιμότητα οδηγεί σταδιακά σε de facto παγίωση της διχοτόμησης. Άρα, το συμπέρασμα είναι ξεκάθαρο. Η σημερινή κατάσταση δεν μπορεί να συντηρηθεί για πάντα και όλοι οι παίκτες το γνωρίζουν.
Διεθνής συγκυρία
Η διεθνής σκηνή σπρώχνει προς λύση. Η Ουκρανία, η Μέση Ανατολή, οι ενεργειακές ισορροπίες, αλλά και η ευρωπαϊκή ασφάλεια, δημιουργούν ένα νέο πλαίσιο στο οποίο το Κυπριακό δεν μπορεί να αγνοηθεί. Η ΕΕ χρειάζεται την Τουρκία σε σειρά θεμάτων, όπως είναι η μετανάστευση, η ενέργεια, η ασφάλεια. Η Άγκυρα χρειάζεται την ΕΕ για χρηματοδότηση, επενδύσεις και αναβάθμιση της τελωνειακής ένωσης. Σε αυτό το παζάρι, το Κυπριακό είναι «κλειδί». Και η διεθνής πίεση για κίνηση είναι εμφανής. Η Άνχελα Ολγκίν δείχνει να προσπαθεί να έχει ενεργό ρόλο, να μην λειτουργεί ως απλός διευκολυντής αλλά ως διαμεσολαβητής με συγκεκριμένο σχέδιο και χρονοδιάγραμμα. Η νέα (3η) Διευρυμένη Συνάντηση για το Κυπριακό τοποθετείται μέσα στους αμέσως επόμενους 2-3 μήνες. Διπλωματική πηγή ανέφερε στον «Π» ότι «η ύπαρξη ενός άτυπου χρονοδιαγράμματος, έστω και απλώς να αιωρείται και όχι να είναι καθορισμένο ή γραμμένο κάτω, βάζει δημιουργική πίεση στους ηγέτες, διότι λειτουργεί ως μοχλός, τους αναγκάζει να κινηθούν».
Πολιτική ισότητα
Το νέο «κοινό έδαφος» είναι η πολιτική ισότητα με αποδεκτή διατύπωση, η οποία έχει καταγραφεί στο ανακοινωθέν του εκπροσώπου των Ηνωμένων Εθνών στην Κύπρο αμέσως μετά την Τριμερή Συνάντηση της περασμένης Πέμπτης (11/12/2025), που κράτησε πέραν των τριών ωρών ενώ ήταν προγραμματισμένη για μία ώρα περίπου: «Οι δύο ηγέτες συμφώνησαν ότι ο πραγματικός στόχος είναι η επίλυση του Κυπριακού με πολιτική ισότητα, όπως περιγράφεται στα ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ. Τα μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης είναι σημαντικά για τη δημιουργία ενός ευνοϊκού περιβάλλοντος, αλλά δεν υποκαθιστούν την επίτευξη λύσης στο Κυπριακό». Στο πολιτικό παρασκήνιο γίνεται λόγος για «καλή διατύπωση», που επιτρέπει να συζητηθεί η πολιτική ισότητα χωρίς να προκαλεί πολιτική αναταραχή. «Αν δεν έμπαινε τώρα στο γενικό πλαίσιο η πολιτική ισότητα, δεν θα υπήρχε περίπτωση να ξεκινήσουμε», ανέφερε χαρακτηριστικά καλά ενημερωμένη πηγή που μίλησε στον «Π», προσθέτοντας ότι «η τεχνική αυτή προετοιμασία είναι ίσως ο σημαντικότερος λόγος που η διαδικασία μπορεί να επανεκκινήσει». Σημειώνεται ότι για χρόνια, το θέμα της πολιτικής ισότητας υπήρξε τοξικό στο ελληνοκυπριακό πολιτικό σκηνικό – και μόνον η λέξη θεωρείται ακόμα και σήμερα «απειλή», καθώς έχει ταυτιστεί με τη «μία θετική ψήφο» και τις λειτουργικές δυσκολίες. Τώρα διαφαίνεται ότι πιθανόν να έχει βρεθεί διατύπωση που: (i) Στηρίζεται στα ψηφίσματα του ΟΗΕ, (ii) Είναι αποδεκτή από τον ΟΗΕ, (iii) Αποφεύγει τις υπερβολικές ερμηνείες, (iv) Επιτρέπει και στις δύο πλευρές να ισχυριστούν ότι παραμένουν εντός των δικών τους κόκκινων γραμμών.
Αναβάθμιση Τ/Κ
Η τουρκοκυπριακή κοινότητα επαναφέρει στο προσκήνιο το αίτημα για διεθνή υπόσταση/αναγνώριση. Η σαρωτική νίκη του Τουφάν Έρχιουρμαν στις πρόσφατες τουρκοκυπριακές εκλογές (έλαβε 63%) τον θέλει να μην εκπροσωπεί απλώς ένα κόμμα, αλλά να εκφράζει την κοινωνική ανάγκη «να σταματήσει η απομόνωση, να αποκτηθεί ελάχιστη διεθνής παρουσία, να μειωθεί η πλήρης εξάρτηση από την Άγκυρα», όπως ανέφερε στον «Π» διπλωματική πηγή. Η ίδια πηγή σημείωσε ότι αυτό που κυκλοφορεί στους διπλωματικούς κύκλους είναι ότι η λογική του νέου ηγέτη των Τουρκοκυπρίων είναι ότι «για να μην εξαφανιστεί η τουρκοκυπριακή κοινότητα, για να μην τους απορροφήσει η Τουρκία, πρέπει να συνεχίσει να υπάρχει πολιτικά αυτή η άποψη, να υπάρχει πολιτικά ο κ. Έρχιουρμαν και όσοι σκέφτονται με τον ίδιο τρόπο, και ταυτόχρονα δεν πρέπει να μείνουν χωρίς οντότητα, χωρίς διεθνή υπόσταση». Και αυτό το αίτημα, συνέχισε, «δεν στρέφεται εναντίον των Ελληνοκυπρίων, αλλά αντίθετα αποτελεί προϋπόθεση για μία λειτουργική συνύπαρξη, όπου καμία κοινότητα δεν θα αισθάνεται 'παράρτημα' άλλης δύναμης». Ως γνωστόν, οι Τουρκοκύπριοι έχουν αποδείξει ότι όταν βλέπουν πραγματική προοπτική, κινητοποιούνται. Το έκαναν το 2003 με τα μεγάλα συλλαλητήρια που οδήγησαν στη διάνοιξη οδοφραγμάτων, το 2004 με το «ναι» τους στο Σχέδιο Ανάν, το 2015 με την εκλογή Ακκιντζί και την επανέναρξη το συνομιλιών, το 2025 με την εκλογή Έρχιουρμαν - σήμερα, η πίεση είναι ξανά εμφανής.
Εσωτερικό σκηνικό
Και στις δύο κοινότητες υπάρχει σήμερα ένα «κενό» που επιτρέπει πρωτοβουλίες, μία πραγματικότητα που διαχρονικά επηρέαζε το Κυπριακό: ο ρόλος των κομμάτων. Σήμερα το σκηνικό μοιάζει διαφορετικό:
• Ο ΔΗΣΥ βρίσκεται σε κατάσταση αναπροσαρμογής. Παρ' όλο που έχει στελέχη με απορριπτικές τάσεις, ως κόμμα δεν έχει τη δυνατότητα να μπλοκάρει επιθετικά μία νέα προσπάθεια
• Το ΑΚΕΛ έχει τον διαπραγματευτή μέσα στη διαδικασία. Δεν μπορεί να αποστασιοποιηθεί
• Το ΔΗΚΟ, σε άλλες εποχές, θα ήταν πρωταγωνιστής στην «επανάσταση» κατά των εξελίξεων. Σήμερα κάνει την πάπια – ενδεχομένως να αντιδράσει εάν δρομολογηθούν εξελίξεις και μειωθεί πολύ το ποσοστό του στις βουλευτικές εκλογές, αλλά δεν θα έχει αποφασιστικό βάρος
• Το ΕΛΑΜ θα κινηθεί ενάντια, αλλά δεν έχει τη δυνατότητα να καθορίσει τις εξελίξεις.
Συνολικά, το πολιτικό σύστημα βρίσκεται σε μια περίοδο όπου οι παλιές γραμμές άμυνας έχουν χαλαρώσει. Παράλληλα, το ανορθόδοξο εκλογικό σκηνικό -με πολιτική παρουσία προσώπων όπως οι Φειδίας Παναγιώτου και Οδυσσέας Μιχαηλίδης, με αποστροφή προς το παλαιό κομματικό πλαίσιο- δημιουργεί ένα περιβάλλον όπου η ηγεσία Χριστοδουλίδη έχει μεγαλύτερο περιθώριο κινήσεων. Οι πολίτες, κουρασμένοι και αποστασιοποιημένοι, δεν έχουν κουράγιο και όρεξη να αντισταθούν σε μια νέα προσπάθεια. Αντιθέτως, με όλα αυτά τα οικονομικά και άλλα προβλήματα της καθημερινότητας που αντιμετωπίζουν, τη διαφθορά και τα αδιέξοδα, υποδέχονται την όποια κινητικότητα στο Κυπριακό μάλλον με συγκρατημένη αισιοδοξία, προσδοκία.
Προαπαιτούμενα
Στα προαπαιτούμενα είναι ο μηχανισμός που θα επιτρέψει σοβαρή διαδικασία, διότι ένας από τους λόγους που οι συνομιλίες του 2017 κατέρρευσαν ήταν η απουσία δομημένης προετοιμασίας. Τώρα, γίνεται λόγος για συγκεκριμένες προϋποθέσεις που τις βάζει η τουρκοκυπριακή πλευρά αλλά τις βλέπουν με κατανόηση οι Ελληνοκύπριοι, εκτός από το τελευταίο σημείο: συμφωνημένο πλαίσιο πριν την επίσημη έναρξη, τεχνικές ρυθμίσεις για ζητήματα όπως λιμάνια, οδοφράγματα και εμπορικές ροές, σαφής μηχανισμός «ευθύνης» σε περίπτωση αποτυχίας. Το τι θα γίνει σε περίπτωση μίας νέας προσπάθειας, είναι κρίσιμο. Ο ΟΗΕ και η ΕΕ επιθυμούν να αποφευχθούν φαινόμενα του παρελθόντος, όπως να αλληλοκατηγορούνται οι πλευρές χωρίς ουσιαστικό λόγο και αντικειμενικό πλαίσιο κρίσης. Φαίνεται ότι αυτή τη φορά θα γίνει τόσο καλή προεργασία/προετοιμασία, ώστε στην περίπτωση που επαναρχίσουν οι διαπραγματεύσεις θα είναι αυξημένες οι πιθανότητες για θετική κατάληξη. Δηλαδή, «θα έχει συμφωνηθεί η λύση…πριν τις συνομιλίες».
Οδικός χάρτης
Τα Ηνωμένα Έθνη εκτιμούν ότι εάν οι συνομιλίες δεν ξεκινήσουν μέχρι τον Ιούνιο, τότε η διαδικασία κινδυνεύει να ξεφουσκώσει, θα επανεμφανιστεί το blame game, δηλαδή η αλληλοεπίρριψη ευθυνών, και η ένταση θα αυξηθεί. Οι πρώτοι μήνες του νέου χρόνου αποτελούν κρίσιμη περίοδο. Όχι μόνον για τεχνικούς λόγους, αλλά και διότι η περίοδος συμπίπτει με την Προεδρία της Κυπριακής Δημοκρατίας στο Συμβούλιο της ΕΕ το πρώτο εξάμηνο του 2026, τη δυναμική στις σχέσεις ΕΕ-Τουρκίας, την ανάγκη του ΟΗΕ να καταγράψει πρόοδο μετά από χρόνια ακινησίας (λήγει η θητεία του ΓΓ του ΟΗΕ).
Γιατί τώρα;
Στην ερώτηση «γιατί τώρα είναι η ώρα του Κυπριακού;», η απάντηση βγαίνει μέσα από πέντε καθοριστικά στοιχεία, πέντε θεμελιώδεις λόγους που αιτιολογούν γιατί η επανέναρξη των διαπραγματεύσεων δεν μπορεί να θεωρηθεί τυχαίο γεγονός:
(1) Η διεθνής συγκυρία αλλάζει. ΕΕ και ΟΗΕ, σε συνεργασία με Ηνωμένο Βασίλειο και ΗΠΑ, επιδιώκουν επίλυση ή τουλάχιστον πρόοδο. H Γερμανία, αλλά και γεωπολιτικές ισορροπίες στην Ανατολική Μεσόγειο δημιουργούν πιέσεις. Ο Γερμανός Καγκελάριος, Φρίντριχ Μερτς, αναφερόμενος στα ευρωτουρκικά, δήλωσε πως υπάρχει η ανάγκη για στενότερη συνεργασία με την Τουρκία (συνάντηση με τον Πρ. Χριστοδουλίδη, Βερολίνο, 14/11/2025). Ο δε Απεσταλμένος της Κομισιόν, Γιοχάνες Χαν, δήλωσε, μετά από συνάντησή του με τον Πρόεδρο Χριστοδουλίδη, ότι είναι ώρα να υπάρξει αποτέλεσμα στο Κυπριακό (Λευκωσία, 12/12/2025)
(2) Η Τουρκία έχει λόγο να εμπλακεί θετικά. Χρειάζεται θετική ατζέντα με τη Δύση, θέλει ανταλλάγματα. Και δεν μπορεί πλέον να αγνοεί το Κυπριακό, το οποίο είναι κλειδί, όχι πια εμπόδιο. Ο Τούρκος ΥΠΕΞ, Χακάν Φιντάν, μιλώντας στο τουρκικό πρακτορείο ειδήσεων Ανατολού (4/12/2025), μετά τη συμμετοχή του στη Σύνοδο Υπουργών Εξωτερικών του ΝΑΤΟ στις Βρυξέλλες, είπε πως οι σχέσεις Τουρκίας-ΕΕ δεν μπορούν να παραμένουν «όμηροι» αποφάσεων μιας ομάδας κρατών μελών. «Με όποιον και να μιλήσω, κάνουν παράπονα για την ελληνοκυπριακή διοίκηση της νοτίου Κύπρου. Δηλαδή, υπάρχει το εξής πρόβλημα: Η Ευρωπαϊκή Ένωση και η Τουρκία, που καθορίζουν τις τύχες περισσότερων από 400 εκατομμυρίων ανθρώπων, αντιμετωπίζουν το ζήτημα της ομηρίας ενός τομέα συνέργειας από μια ομάδα ανθρώπων»
(3) Οι Τουρκοκύπριοι πιέζουν για διεθνή υπόσταση και αξιοπρέπεια. Η κοινωνία τους βρίσκεται σε σημείο όπου η πολιτική απομόνωση δεν είναι βιώσιμη. Βρίσκονται σε κοινωνική κόπωση που εκδηλώνεται σε πολιτική πίεση
(4) Οι Ελληνοκύπριοι δεν βλέπουν όφελος από τη διατήρηση της πολιτικής ακινησίας. Αναγνωρίζουν ότι η αδράνεια ευνοεί την Τουρκία, το status quo παγιώνει τη διχοτόμηση
(5) Υπάρχει κοινή βάση διαπραγμάτευσης και η νέα διατύπωση περί πολιτικής ισότητας, αλλά και το πλαίσιο Γκουτέρες, επιτρέπουν ουσιαστική (επαν)εκκίνηση.
Το στοίχημα
Το μεγάλο στοίχημα φαίνεται να είναι η αρχή, όχι το τέλος. Αν και σχεδόν όλοι οι παράγοντες δείχνουν προς επανέναρξη των συνομιλιών, αυτό δεν σημαίνει ότι η διαδικασία θα ολοκληρωθεί εύκολα. Το Κυπριακό παραμένει ένα βαθύ, πολύπλοκο και συναισθηματικά φορτισμένο πολιτικό ζήτημα. Όμως, για πρώτη φορά μετά από χρόνια, τα άστρα δείχνουν να ευθυγραμμίζονται ξανά. Το πραγματικό στοίχημα δεν είναι μόνον να ξεκινήσει η διαδικασία, αλλά να φτάσει στην ουσία. «Μπορεί τα γεγονότα να μας πάρουν προς τη λύση. Μπορούμε όμως και εμείς να δημιουργήσουμε τα γεγονότα. Το θέμα είναι να μην χάσουμε το παράθυρο ευκαιρίας που ανοίγει», αναφέρθηκε χαρακτηριστικά από πηγή που μίλησε στον «Π».
