Τις παλιές εποχές, θα κολλούσε το κλισέ: «Πριν προλάβει να στεγνώσει το μελάνι…». Σήμερα, που το μελάνι υπάρχει μεν αλλά η εποχή μας το έχει προσπεράσει, θα ταίριαζε κάτι πιο συγκεκριμένο και πιο κατατοπιστικό.
Κάτι που θα αναδείκνυε το παράλογο και το εξωφρενικό του πράγματος καλύτερα.
Την επομένη που οι εφημερίδες μεταφέραμε τις εκκλήσεις των ειδικών να αφήσουμε την «τύχη» κατά μέρος και να κατανοήσουμε ότι τραγωδίες όπως αυτή στα Τέμπη ή και οι άλλες «μικρότερες» ή «μεγαλύτερες», δεν συμβαίνουν τυχαία και πως τα «ανθρώπινα λάθη» δεν είναι τέτοια αλλά -στις πλείστες περιπτώσεις- η κορυφή ενός παγόβουνου ελλείψεων και παραλείψεων κυρίως σε συλλογικό επίπεδο, δεν γίνεται να ζήσαμε κάτι όπως αυτό που συνέβηκε στη Λεμεσό.
Ή μάλλον, φυσικά και γίνεται, αλλά δεν πρέπει. Δεν μπορεί, τέλος πάντων. Και ότι το γεγονός πως δεν θρηνήσαμε θύματα από την κατάρρευση της σκαλωσιάς η οποία καταπλάκωσε αυτοκίνητα κάτι λεπτά πριν φτάσουν εκεί οι ιδιοκτήτες και οι ιδιοκτήτριές τους για να τα παραλάβουν, δεν οφείλεται σε… «θαύμα».
Οφείλεται σε μια σύμπτωση η οποία δεν καθορίστηκε από ανώτερες δυνάμεις, διότι είτε πιστεύει κανείς σε τέτοιες είτε όχι, νομίζω πως θα συμφωνήσουμε: συνιστά προσβολή και ύβρη να τις φανταζόμαστε να ασχολούνται με… σκαλωσιές.
Ακόμα δε περισσότερο με την ανθρώπινη ηλιθιότητα και την ανθρώπινη ανευθυνότητα.
Ας σοβαρευτούμε λοιπόν. Και ας αντιληφθούμε πως τα δύο τελευταία είναι θέματα δικά μας και πως το να τα φορτώνουμε σε οποιονδήποτε άλλο -θνητό ή όχι- δεν βοηθά. Αντιθέτως, διαιωνίζει το πρόβλημα και μας κρατά ανάμεσα στις χώρες και τους λαούς οι οποίοι πεισματικά αρνούνται να μάθουν από τα λάθη και από τα παθήματά τους.
Και το ερώτημα είναι απλό: πόσο ακόμα θέλουμε να βρισκόμαστε σ’ αυτήν την κατάσταση; Πόσο ακόμα είμαστε διατεθειμένοι να ρισκάρουμε τις ζωές μας, τις ζωές των ανθρώπων που αγαπάμε αλλά και εκείνων που αγαπούν κάποιοι άλλοι, εξαιτίας μιας ανεύθυνης νοοτροπίας όλων μας, αλλά και της αδυναμίας μας να σταθούμε απόλυτοι σε ζητήματα που αφορούν την ασφάλεια; Όλων, επίσης.
Το χειρότερο δε όλων είναι πως ειδικά εάν μιλάμε για τα εργατικά ατυχήματα, παρουσιάζουμε και το εξής θλιβερό θέαμα. Επειδή συνήθως τα θύματά τους είναι αλλοδαποί ανειδίκευτοι στις πλείστες των περιπτώσεων, περνούν και δεν μας αγγίζουν. Αυτό ως μια παρένθεση και για προβληματισμό.
Αλλά από εκεί και πέρα, κάτι πρέπει να γίνει πριν και αυτές οι ειδήσεις χαθούν στη μεταβολή της επικαιρότητας και πριν εμείς ασχοληθούμε με κάτι άλλο καταδικάζοντας τον εαυτό μας και τους γύρω μας να συνεχίσουν να ζουν με τον κίνδυνο μέχρι να συμβεί το επόμενο και να το προσπεράσουμε κι αυτό, νιώθοντας ότι τη γλυτώσαμε για άλλη μια φορά. Έστω και εάν την έπαθε κάποιος άλλος και εάν και εμείς μπορεί να είμαστε το επόμενο θύμα.
Απόλυτη ασφάλεια δεν μπορεί να υπάρξει. Από αυτό όμως που έχουμε εμείς μέχρι εκείνο που έχουν άλλοι, προηγμένοι λαοί, υπάρχει μια τεράστια, μια χαοτική απόσταση. Και το ότι έχουμε συμβιβαστεί με την προχειρότητα, το «ε καλά...», τους αυτοσχεδιασμούς και όλα τα άλλα, το γεγονός ότι δεν μας κάνει αίσθηση όταν περνάμε από μια οικοδομή ή ένα εργοτάξιο και κανείς, ούτε καν εκείνοι που εργοδοτούνται από το Δημόσιο, δεν λαμβάνει τα ελάχιστα προστατευτικά μέτρα, συνήθως δεν έχει να κάνει με θεούς, ούτε με δαίμονες.
Με εμάς και μόνο έχει να κάνει. Με τις απαιτήσεις μας, όχι από τους άλλους όπως συνήθως μας βολεύει, αλλά από τον εαυτό μας και μόνο.
Σε μια χώρα στην οποία όταν δεν υπάρχει Αστυνομία -και συχνά ακόμα και όταν υπάρχει- οι πλείστοι αδιαφορούν και οι λίγοι που αντιδρούν είναι οι… κακοί και οι παράξενοι, σε μια χώρα όπου χρειάζονται κάμερες για να μην περνάνε αυτοκίνητα από τη διασταύρωση με κόκκινο -για να περάσουν από την επόμενη που δεν έχει ακόμα κάμερες βέβαια!..- υπάρχει πρόβλημα.
Όλα αυτά και όλα τα άλλα είναι πολιτισμός. Πολύ περισσότερο, κι ας μου επιτραπεί χωρίς να υποτιμώ το θέμα, από το εάν καταλαβαίνει ο Χατζηγιάννης από θέατρο -που δεν το ξέρω- ή εάν κάνει για υφυπουργός.
Πολιτισμός είναι να σεβόμαστε τη ζωή του άλλου και να διεκδικούμε όσα δικαιούται η δική μας. Πολιτισμός είναι να έχουμε παιδεία και αντίληψη και να μπορούμε να λειτουργήσουμε ως μέλη ενός… πολιτισμένου, πραγματικά όμως, συνόλου ανθρώπων. Πολιτισμός είναι να μην θεωρούμε μαλ… τον άλλον γιατί εφαρμόζει τον νόμο και τον σέβεται και να μην κάνουμε εκπτώσεις όταν αδιαφορεί να το πράξει. Όλα αυτά είναι πολιτισμός.
Πολιτισμός τέλος, δεν είναι το «ε καλάν ολάν», ούτε το «ε καλάν σιόρ». Αυτά είναι παράσημα ανωριμότητας και ανευθυνότητας. Ατομικής και φυσικά συλλογικής.
Υστερόγραφο: Αυτά οφείλει να σπεύσει να διορθώσει η νέα κυβέρνηση, με τη βοήθεια του επιστημονικού κόσμου της χώρας. Σ’ αυτόν ειδικά οφείλει να επενδύσει κάνοντας τομές και φτιάχνοντας παράλληλα μηχανισμούς οι οποίοι θα επιβλέπουν την εφαρμογή των υποδείξεών τους και θα δείχνουν μηδενική ανοχή σε αυτά τα φαινόμενα, εργασιακά, οδικά και άλλα. Θέλει; Γιατί ό,τι μπορεί, μπορεί.
