ΦΩΤΟ: Eastern Festoon (Allancastria cerisyi), © Γιώργος Κωνσταντίνου.
Ένα πολύ μεγάλο μέρος της εκπληκτικής βιοποικιλότητας του τόπου μας αποτελούν τα έντομα, με τον εκπληκτικό αριθμό τους να ξεπερνά τις επτά χιλιάδες διαφορετικά είδη, και ο αριθμός αυτός αυξάνεται αφού συνεχώς καταγράφονται νέα είδη για την Κύπρο.
Ένα ξεχωριστό μέρος αυτών των εντόμων κατέχουν οι πεταλούδες με την απίστευτη ομορφιά τους. Σε ολόκληρο τον πλανήτη υπάρχουν πέραν των 100.000 ειδών. Στην Κύπρο μέχρι στιγμής έχουν καταγραφεί 54 διαφορετικά είδη. Πέντε από αυτά είναι σπάνια μεταναστευτικά είδη και τρία αποτελούν ενδημικά είδη για την Κύπρο, δηλαδή τα συναντούμε μόνο στην Κύπρο.
Οι πεταλούδες ανήκουν στην τάξη των λεπιδόπτερων, στα αρθρόποδα και στην τάξη των εντόμων και είναι όλες φυτοφάγες.
Ο κύκλος ζωής τους είναι εκπληκτικός, αφού μόλις βγουν από το αβγό που γεννά η πεταλούδα είναι σε μορφή κάμπιας και τρέφονται με το φυτό ξενιστή τους. Αφού ολοκληρώσουν τη ζωή τους ως κάμπιες κλείνονται σε κουκούλι και μετατρέπονται σε χρυσαλλίδες και μετά από ένα χρονικό διάστημα βγαίνουν από το κουκούλι ως τέλεια έντομα, τις πεταλούδες με τη μορφή που ξέρουμε. Όλες οι πεταλούδες δραστηριοποιούνται με την ανατολή του ήλιου μέχρι και τη δύση όπου και επιλέγουν το κατάλληλο μέρος για να περάσουν τη νύχτα.
Οι πεταλούδες αναλόγως του είδους γεννούν τα αβγά τους σε συγκεκριμένα φυτά ή σε μια οικογένεια φυτών, με τα οποία τρέφονται οι κάμπιες τους. Τα φυτά αυτά ονομάζονται φυτά ξενιστές.
Από αυτά τα 54 είδη που έχουν καταγραφεί στην Κύπρο έχω επιλέξει έξι για να σας παρουσιάσω σήμερα και σε επόμενα άρθρα μου θα σας παρουσιάσω και τα υπόλοιπα.
Τα έξι αυτά είδη είναι:
1) Cleopatra butterfly (Gonepteryx cleopatra)
2) Cyprus Meadow Brown (Maniola cypricola)
3) Eastern Festoon (Allancastria cerisyi)
4) Hermit (Chazara briseis larnacana)
5) Large white (Pieris brassicae)
6) Painted Lady (Vanessa cardui)
Η Cleopatra butterfly είναι μία μεσαίου μεγέθους πολύ όμορφη πεταλούδα και τη συναντούμε από τον Μάιο μέχρι και τον Αύγουστο σε πεδινές και ορεινές περιοχές. Όταν έχει κλειστά τα φτερά της έχει χρώμα πρασινοκίτρινο, το σχήμα της είναι σαν ένα φύλλο και αυτό της παρέχει ένα τέλειο καμουφλάζ. Οι κάμπιες της έχουν χρώμα πράσινο και έχει ως ξενιστή της το φυτό buckthorns (Rhamnus alaternus - χρυσοξυλιά). Εκτός από την Κύπρο τη συναντούμε και σε πολλές περιοχές της Μεσογείου, στη Νότια Ευρώπη, στη Βόρεια Αφρική και στην Τουρκία.
Η Cyprus Meadow Brown αποτελεί ένα από τα τρία ενδημικά είδη πεταλούδων της Κύπρου. Τη συναντούμε από τον Απρίλιο μέχρι τον Οκτώβριο συνήθως σε σκιερά μέρη από το επίπεδο της θάλασσας μέχρι τις υψηλότερες κορυφές του Τροόδους. Τα τελευταία δέκα χρόνια οι πληθυσμοί της έχουν μειωθεί δραματικά και γι' αυτό βρίσκεται στην IUCN Red List στην κατηγορία ευάλωτα είδη.
Την Eastern Festoon τη συναντούμε από τον Μάρτιο μέχρι τον Ιούλιο κυρίως σε ορεινές περιοχές. Εκτός από την Κύπρο τη συναντούμε και στα Βαλκάνια, στην Τουρκία και στη Μέση Ανατολή. Η πεταλούδα αυτή έχει ως ξενιστή της το φυτό Aristolochia sempervirens.
Τη Hermit τη συναντούμε την άνοιξη από το επίπεδο της θάλασσας μέχρι τις υψηλότερες κορυφές του Τροόδους. Εκτός από την Κύπρο τη συναντούμε στην Ευρώπη, στην Αφρική και σε πολλές χώρες στην Ασία. Έχει ως ξενιστή πολλά είδη φυτών. Βρίσκεται και αυτή στην IUCN Red List. Μπορούμε να τη δούμε κατά τους ανοιξιάτικους μήνες να τρέφεται πάνω στον ανθό του ενδημικού μας φυτού Cyprian Donkey Thistle (Onopordum cyprium) το γνωστό μας γαουράγκαθθο.
Η Large white είναι κοινή πεταλούδα στην Κύπρο και τη συναντούμε σε πεδινές και ορεινές περιοχές. Εκτός από την Κύπρο τη συναντούμε στην Ευρώπη, στην Αφρική και πολλές χώρες της Ασίας. Κατά τους μήνες της άνοιξης τη συναντούμε σε κήπους σπιτιών καθώς τρέφεται από λουλούδι σε λουλούδι. Έχει ως ξενιστή πολλά είδη φυτών. Βρίσκεται και αυτή στην IUCN Red List.
Η Painted Lady είναι κοσμοπολίτικο είδος, πολύχρωμη και αποδημητική πεταλούδα και αναπαράγεται στην Κύπρο. Έχει ως ξενιστή πάρα πολλά είδη φυτών (πάνω από 300) και ένα από αυτά είναι η γνωστή μας μολόχα. Κατά την άνοιξη μπορεί να συναντήσεις χιλιάδες από αυτές να τρέφονται σε ανθισμένα χωράφια προσφέροντας ένα καταπληκτικό θέαμα. Είναι πραγματικά απίστευτο πως ένα μικρό έντομο μπορεί κατά τις περιόδους της μετανάστευσης να διανύσει μέχρι και 14.000 χιλιόμετρα.
https://youtu.be/fOTLrnV1-1M
Αεικίνητες και δύσκολα μένουν σε έναν τόπο
Οι πεταλούδες αποτελούν ένα εξαιρετικό θέμα για φωτογράφιση, πράγμα όμως που απαιτεί αρκετή υπομονή καθώς είναι αεικίνητες και δύσκολα μένουν σε έναν τόπο και να σου δώσουν την ευκαιρία να βγάλεις μια καλή φωτογραφία. Προσωπικά έχω περάσει ατέλειωτες ώρες στην ύπαιθρο φωτογραφίζοντας τις πεταλούδες της Κύπρου με στόχο να βρω όσα περισσότερα είδη μπορώ από τα 54 καταγραμμένα για την Κύπρο, κάτι που μου πρόσφερε μεγάλη ικανοποίηση και ευχαρίστηση.
Οι κυριότεροι φυσικοί εχθροί των πεταλούδων είναι οι ακραίες καιρικές συνθήκες, τα εντομοφάγα πουλιά, οι σαύρες, οι παρασιτικές σφήκες, οι αράχνες και τα έντομα που καραδοκούν και τις αρπάζουν πάνω σε λουλούδια που πάνε για να τραφούν. Ο ανθρώπινος παράγοντας είναι και ο πιο καταστροφικός από όλους τους άλλους φυσικούς εχθρούς των πεταλούδων. Οι αλόγιστοι ψεκασμοί αποδεκατίζουν χιλιάδες κάμπιες και πεταλούδες, η καταστροφή των βιοτόπων, οι μονοκαλλιέργειες, οι πυρκαγιές, και πάρα πολλές άλλες ανθρώπινες δραστηριότητες συμβάλλουν στον αποδεκατισμό αυτών των υπέροχων πλασμάτων. Χιλιάδες μανιώδεις συλλέκτες πεταλούδων υπάρχουν ανά τον κόσμο που μαζεύουν πεταλούδες και μάλιστα σπάνια είδη τα οποία κινδυνεύουν με εξαφάνιση για σκοπούς συλλογής και εμπορίας, κάτι που σε πολλές χώρες απαγορεύεται αυστηρά από τη νομοθεσία.
Όσοι θέλουν να μελετήσουν τις πεταλούδες του τόπου μας συστήνω ανεπιφύλακτα το εξαιρετικό βιβλίο «Οι πεταλούδες της Κύπρου» του φίλου φυσιοδίφη και μελετητή της βιοποικιλότητας της Κύπρου Χριστόδουλου Μακρή.
