Κυπριακό: «A Fork In The Road»*

Η ολοκλήρωση της παράνομης επίσκεψης- και του περιεχομένου της - του Τούρκου Προέδρου κ. Ερντογάν στη κατεχόμενη περιοχή της Κυπριακής Δημοκρατίας στις 15 Νοεμβρίου, σηματοδοτεί και δημόσια τον νέο στρατηγικό στόχο της Τουρκίας για δύο κράτη στην Κύπρο. Σηματοδοτεί πάνω από όλα όμως τον θεσμικό αναθεωρητισμό της. Η ανάλυσή μου δεν θα σταθεί στην απόδοση ευθυνών, ούτε στο ‘παρέλαβα κράτος δεν θα παραδώσω κοινότητα’, ούτε στο ‘λέμε όχι για να τσιμεντώσουμε το ναι’, ούτε στην αποδυνάμωση του Πλαισίου Γκουτέρες μέσα από την αμφισημία της ημερομηνίας του από δικής μας πλευράς και την ουσιαστική περιθωριοποίησή του από το 2017.

Τα γεγονότα αυτά σαν γενική παρατήρηση, σε αντιδιαστολή με τη συνεπή και αξιόπιστη τουρκική εξωτερική πολιτική, αναδεικνύουν τη διαχρονική συστημική παθογένεια του κυπριακού πολιτικού συστήματος, κατ’ αναλογία και του ελλαδικού, και της κοινωνίας , να κατανοήσουν ότι ο πολιτικός χρόνος είναι ταυτόχρονα και ιστορικός. Το πολιτικοϊστορικό προϊόν του οποίου βιώνουμε σήμερα. Εξ ου και ο τίτλος του σημερινού άρθρου. Η ανάλυσή μου καθοδηγείται από την ιστορικότητα της αλήθειας του Θρασύμαχου στους διαλόγους του με τον Σωκράτη ότι το δίκαιο αντλεί τη συγκρότησή του από τα συμφέροντα του ισχυρού. Σε σύγχρονους όρους των διεθνών σχέσεων, αυτό που ονομάζεται θεωρητική ισότητα και λειτουργική ανισότητα. Κάτι που ακολουθεί με ιστορική συνέπεια η Τουρκία και το ενισχύει ακόμη περισσότερο σήμερα με στρατηγική πρόθεση την περαιτέρω συρρίκνωση εθνικού γεωγραφικού χώρου, περιλαμβανομένων τόσο του κυπριακού όσο και του ελλαδικού. Η τουρκική εξωτερική πολιτική αποφασίζει και δρα ενοποιητικά και ενιαία απέναντι σε Ελλάδα και Κύπρο. Το δόγμα της «Γαλάζιας Πατρίδας» ενσωματώνει τα πιο πάνω, καθώς προϋποθέτει για την πλήρη εφαρμογή της την υλοποίηση της νέας πολιτικής στο Κυπριακό για δύο κράτη.

Ενοποιεί θαλάσσια από τον 25ο παράλληλο το βορειοανατολικό Αιγαίο με το Ακρωτήρι του Αποστόλου Ανδρέα στην Καρπασία, εγκλωβίζοντας εθνική επικράτεια, δηλαδή νησιά όπως την Λέσβο, Χίο, Σάμο, Δωδεκάνησα, και πολλά άλλα, που βρίσκονται εντός του 25ου παράλληλου. Επομένως, η πρώτη θεσμική και πατριωτική [όχι εθνικιστική ] υποχρέωση, τόσο της Κυπριακής Δημοκρατίας όσο και της Ελληνικής Δημοκρατίας, είναι η ενσωμάτωση της πραγματικότητας αυτής στο καθορισμό της εξωτερικής τους πολιτικής. Καθίσταται πλέον αδήριτη ανάγκη για την αντιμετώπιση του Τουρκικού Αναθεωρητισμού. Μέχρι στιγμής η Τουρκία έχει ανατρέψει, κατά τον καθηγητή της Σχολής Ευελπίδων και του ΕΚΠΑ Κώστα Γρίβα, όλες τις κόκκινες γραμμές που έθεσε η ελληνική κυβέρνηση και την επιχωματώνει στο Αιγαίο. Και ουσιαστικά ότι έχει εγκαταλείψει και τις συμβατικές εγγυητικές υποχρεώσεις της απέναντι στην Κύπρο.

Η Τουρκία ζητά την άμεση αποστρατικοποίηση των νησιών του Ανατολικού Αιγαίου επικαλούμενη τη Συνθήκη της Λωζάννης του 1923. Το δε Βερολίνο στηρίζει σιωπηρώς την τουρκική θέση. Ελλάδα και Κύπρος αρνούνται την πραγματικότητα, ότι τα εθνικά θέματα είναι συγκοινωνούντα δοχεία, επικαλούμενες αφελώς το δήθεν επικίνδυνο της πακετοποίησης των θεμάτων, κάτι που στην ουσία δυνητικά προσφέρει στρατηγικό πλεονέκτημα στην ελλαδοκυπριακή πλευρά. Όπως, π.χ., η απαίτηση απόσυρσης τουρκικών κατοχικών στρατευμάτων από την ΚΔ, αφού η τουρκική εισβολή προκάλεσε τη στρατιωτικοποίησή τους. Επίσης. στο πλαίσιο αυτό θα μπορούσε η ελληνική κυβέρνηση να διαπραγματευτεί με την Τουρκία τον λεγόμενο χάρτη της Σεβίλλης για τις θαλάσσιες ζώνες, που κατά την αντίληψη αρκετών φίλων της Ελλάδας εγκλωβίζει την Τουρκία στις ακτές της στην Ανατολική Μεσόγειο, με θετικά ανταλλάγματα προς όφελος της Κυπριακής Δημοκρατίας. Βασική προϋπόθεση, η αποφυγή γεωγραφικής απομόνωσης της ΚΔ από τον ευρύτερο Ελλαδικό χώρο, που αποτελεί πάγιο γεωστρατηγικό στόχο της Τουρκίας.

Σε ό,τι αφορά τη φρεσκαρισμένη τουρκική θέση για την αναγκαιότητα περί λύσεως δύο κρατών, κατά τη γνώμη μου η ελληνική [Ελλάδα και ΚΔ] πλευρά οφείλει να σηκώσει το τουρκικό γάντι. Προφανώς η τουρκική θέση δεν βρίσκει πολλούς θιασώτες στη διεθνή πολιτική σκηνή, καθότι δημιουργεί αρκετά προβλήματα συνοχής –ίσως να αποτελεί και έναν από τους στόχους της η αποσταθεροποίηση της Ευρώπης- πέραν της χρησιμοποίησης του ισλαμικού φονταμενταλισμού προς τον σκοπό αυτό από την Τουρκία- λαμβάνοντας υπόψη την ικανότητα γεωστρατηγικής αντίληψης του Τούρκου Προέδρου (Βλ. Καταλωνία, Χώρα των Βάσκων, Βόρεια Ιταλία και Ηνωμένο Βασίλειο λόγω του ισχυρού αποσχιστικού αυτονομισμού της Σκωτίας). Μία τέτοια απόφαση απαιτεί πρώτιστα ευρύτητα γεωστρατηγικής αντίληψης, πολιτικής επάρκειας και βούλησης στην Αθήνα και στη Λευκωσία, που, κατά την άποψή μου, συνιστούν την πιο κρίσιμη παράμετρο.

Εκ πρώτης όψεως, σε ένα θεωρητικό διαπραγματευτικό πλαίσιο η ελληνική πλευρά βάζει τις εξής θέσεις: 1ον) η νόμιμη τ/κ ιδιοκτησία, περιλαμβανομένου και του δημόσιου μεριδίου, αποτελεί το 16,7% της συνολικής ιδιοκτησίας. Οι αξίες του βορρά ήταν τριπλάσιες των αξιών του νότου το 1974. 2ον) Περιορισμός της ακτογραμμής κατά αναλογία πληθυσμού και γεωγραφίας. Σήμερα η τουρκική πλευρά κατέχει πέραν του 60% της συνολικής ακτογραμμής, κάτι που επηρεάζει και θαλάσσιες ζώνες σε περίπτωση λύσης δύο κρατών. 3ον) διασφαλίζεται η παρουσία των Βρετανικών Βάσεων. 4ον) Όπως και με το σκωτσέζικο δημοψήφισμα, το τ/κ κρατίδιο μένει εκτός ΕΕ. Αν το επιθυμεί, απευθύνεται θεσμικά.

Εναλλακτικά, σε περίπτωση απόρριψης του πλαισίου, ως οφείλει κάθε σοβαρός διαπραγματευτής στα πλαίσια του αναπαλλοτρίωτου δικαιώματος για συλλογική ασφάλεια –καθότι η απλή διχοτόμηση συνιστά τη θανατική μας καταδίκη- η ΚΔ, ως υποκείμενο διεθνούς δικαίου, μετά από δημοψήφισμα αρχίζει θεσμική διαβούλευση με την ελληνική κυβέρνηση, αλλά και με ευρύτερες ελλαδικές κοινωνικές και πολιτικές δυνάμεις για την πολιτική ενσωμάτωσή της ως συνιστών κράτος σε μία νέα ελλαδοκυπριακή ομοσπονδιακή πολιτειακή συγκρότηση. Ίσως τότε η Τουρκία κάνει δεύτερες σκέψεις.

*[Μεταφορικά στην αγγλική γλώσσα εκφράζει κυριολεκτικά την αποφασιστική στιγμή στην Ιστορία ( ή τη ζωή), όπου πρέπει να παρθούν στρατηγικές αποφάσεις].

**PhD Πολιτική Κοινωνιολογία