Τα γεγονότα στην Παλεστίνη τα τελευταία δύο χρόνια είναι προτοσέλιδα στο διεθνή τύπο σχεδόν καθημερινώς. Το ότι η πολιτική που ακολουθεί η κυβέρνηση Νετανιάχου στη Λωρίδα της Γάζας αποτελεί γενοκτονία και προσπάθεια εθνοκάθαρσης είναι πλέον σχεδόν καθολικώς αποδεκτό. Στο συμπέρασμα αυτό έχουν καταλήξει μέσω εμπεριστατωμένων εκθέσεων διεθνείς ΜΚΟ ανθρωπίνων δικαιωμάτων με το κύρος της Amnesty International και της Human Rights Watch, ο Διεθνής Σύνδεσμος Μελετητών Γενοκτονίας, η ανεξάρτητη επιτροπή έρευνας του Συμβουλίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ και η ειδική εισηγήτρια του ίδιου οργανισμού για τα Παλεστινιακά Εδάφη. Ισραηλινές οργανώσεις όπως η B’Tselem και οι Γιατροί για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα στο Ισραήλ έχουν επίσης φτάσει στο ίδιο συμπέρασμα. Το Διεθνές Δικαστήριο αποφάνθηκε σε προσωρινή απόφαση του τον Γενάρη του 2024 πως ήταν ήδη από τότε πιθανόν πως το Ισραήλ διεξήγαγε γενοκτονία στη Γάζα – είναι θέμα χρόνου μέχρι το ίδιο δικαστήριο να εκδώσει τελεσίδικη απόφαση που να βρίσκει ένοχο το Ισραήλ γι’αυτό και άλλα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας στην αγωγή που κατεχώρησε η Νότιος Αφρική το 2023.
Ηθική και ρεάλπολιτικ
Η ηθική βάση για πολιτική καταδίκη του Ισραήλ είναι λοιπόν αδιαμφησβήτητη. Οι οπαδοί της φιλο-ισραηλίτικης γραμμής της Κυπριακής Δημοκρατίας αντιπαραθέτουν το εξής επιχειρήμα: η διεθνής πολιτική είναι πρωτίστως θέμα συμφερόντων και ένα μικρό κράτος σαν την ΚΔ δεν μπορεί παρά να ευθυγραμμίζεται με τους γεωπολιτικά ισχυρούς της διεθνής σκηνής – πόσο μάλλον δε όταν αυτών τα συμφέροντα συμπλέουν με αυτά της ΚΔ (δες τις σχέσεις Ισραήλ-Τουρκίας).
Σωστό το αόριστο επιχείρημα περί ρεάλπολιτικ, λάθος το συμπέρασμα που βγάζουν οι φιλο-ισραηλίτες της Κύπρου. Η ρεάλπολιτικ δεν είναι απλά θέμα σκληρής ισχύς – η διεθνής κοινωνία εξελίσσεται πάνω στη βάση κοινά αποδεκτών προτύπων και επηρεάζεται από τη διεθνή κοινή γνώμη. Αυτό ισχύει ακόμα περισσότερο σε ότι αφορά περιφερειακές δυνάμεις όπως το Ισραήλ και άλλα κράτη δευτερέυουσας σημασίας στη διεθνή ιεραρχία ισχύος.
Με βάση λοιπόν αυτά τα δύο, το Ισραήλ γοργά μετατρέπεται σε κράτος παρία το οποίο δύσκολα θα μπορέσει να διατηρήσει τις όποιες διπλωματικές σχέσεις έχει αναπτύξει με κάποια Αραβικά καθεστώτα τα τελευταία χρόνια – δες την αντίδραση των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων στον ισραηλινό βομβαρδισμό στο Κατάρ καθώς και τη πρόσφατη συμφωνία Σαουδικής Αραβίας και Πακιστάν (το μόνο πυρηνικά εξοπλισμένο μουσουλμανικό κράτος στο πλανήτη). Η περιφερειακή απομώνωση του Ισραήλ μάλλον θα είναι πλήρης. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, δε, το φιλο-ισραηλίτικο κλίμα παραμένει μεν ισχυρότατο αλλά σημαντικές ρωγμές είναι ήδη ορατές. Οι Δημοκρατικοί ψηφοφόροι και η Εβραϊκή νεολέα κοινούνται γοργά προς μια φιλο-παλαιστινιακή κατεύθυνση ενώ στο Ρεπουπλικανικό γαλαξία ισχυρές φωνές – όπως αυτή του Τάκερ Κάρλσον – κατακρίνουν το Ισραήλ και μιλούν ανοικτά για γενοκτονία και επεκτατική πολιτική. Το μέλλον του Ισραήλ είναι αυτό μιας διεθνής απομώνωσης. Το κόστος φήμης (reputational cost) μιας φιλο-ισραηλίτικης πολιτικής θα αυξηθεί αναλόγως κατακόρυφα – η συσχέτιση με τους γενοκτόνους θα είναι τοξική.
Η απομόνωση του Ισραήλ θα δημιουργήσει όμως κι άλλα, πιό χειροπιαστά, κόστη για τη ΚΔ. Ως κράτος μέλος της ΕΕ, η στάση της ΚΔ απέναντι στο Ισραήλ σε μεγάλο βαθμό καθορίζεται μέσα στα πλαίσια της στάσης της ΕΕ της ίδιας. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή μόλις πρότεινε την αναστολή των εμπορικών πτυχών της Συμφωνίας Συνεργασίας με το Ισραήλ. Στο Ευρωκοινοβούλειο οι γνώμες για το ζήτημα κοινούνται γοργά προς αντι-ισραηλίτικη κατεύθυνση και συγκεκριμένα κράτη μέλη (δες Ισπανία και Ιρλανδία) κοινούνται γρήγορα στην ίδια κατεύθυνση και παίρνουν μέτρα πέραν της συμβολικής αναγνώρισης ενός Παλαιστινιακού κράτους. Στη δε Ιταλία, συνδικάτα λιμενεργατών απειλούν να καθηλώσουν πλοία που μεταφέρουν εξοπλισμό στο Ισραήλ. Ας αναλογιστούν οι κυβερνώντες πώς θα εξελιχθεί η στάση της ΕΕ όταν το Διεθνές Δικαστήριο κατοχυρώσει στο διεθνές δίκαιο την ενοχή του Ισραήλ για γενοκτονία και λοιπά εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, δεδομένου επίσης πως το άρθρο 2 της Συμφωνίας Συνεργασίας προϋποθέτει το σεβασμό από το Ισραήλ των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Οι ίδιοι γνωρίζουν πως η ΚΔ δεν θέλει να βρίσκεται απομονωμένη στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. Τις κυρώσεις κατά της Ρωσσίας δεν τις ψήφισαν οι αντιπρόσωποι της ΚΔ παρά το ξεκάθαρο συμφέρον τους κατά αυτών;
Νομική και ποινική διάσταση
Υπάρχουν, εν τέλει, και νομικά επιχειρήματα για να διακοπούν οι διμερείς σχέσεις με το Ισραήλ – και αυτά ενδιαφέρουν άμεσα τους κυβερνώντες της ΚΔ. Όταν, όπως είναι θέμα χρόνου, το Διεθνές Δικαστήριο κατοχηρώσει νομικά την ενοχή του Ισραήλ – ίσως το 2027 εκτιμούν πηγές στο διεθνή τύπο – οι ηγέτες κρατών που επιβοήθησαν τη γενοκτονία θα είναι δυνητικά συνυπεύθυνοι και θα τρέχουν το ρίσκο νομικής δίωξης και δικαστικών ποινών. Τα κυπριακά δικαστήρια δύσκολα φυσικά θα καταδικάσουν τον όποιο πρώην πρόεδρο ή υπουργό – πότε αύτα άσκησαν ενεργώς το ρόλο τους ως θεσμικό αντίβαρο της εκτελεστικής εξουσίας; Αλλά τα Ευρωπαϊκά δικαστήρια; Ήδη σε κράτη μέλη όπως η Γαλλία δικαστικές διαδικασίες κατά των κυβερνώντων για τη στάση τους στο Παλεστινιακό βρίσκονται σε εξέλιξη. Αυτές θα πολλαπλασιαστούν.
Η Κυπριακή Δημοκρατία έχει λοιπόν συμφέρον να διακόψει τις διμερείς σχέσεις με το Ισραήλ. Δεν είναι άμεσο το εν λόγω συμφέρον – αν όμως κάποιος αναλογιστεί που πνέει ο πολιτικός άνεμος εύκολα φτάνει σε αυτό το συμπερασμα.
*Λέκτορας Ευρωπαϊκών και Διεθνών Σπουδών, Université Sorbonne NouvelleΠαρίσι
