Η πρόσφατη ομιλία του Προέδρου της Δημοκρατίας από το βήμα της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ άφησε σε πολλούς Κυπρίους την αίσθηση μιας πετυχημένης εμφάνισης. Ο λόγος ήταν προσεγμένος, οι αναφορές στο διεθνές δίκαιο καίριες, οι παραλληλισμοί με την Ουκρανία συγκινητικοί. Επρόκειτο για μια από εκείνες τις παρεμβάσεις που «γράφουν» στο εσωτερικό και δημιουργούν την εντύπωση μιας Κυπριακής Δημοκρατίας που μιλά με αυτοπεποίθηση και σθένος.
Όμως, πίσω από τις λέξεις, ξεπροβάλλει ένα κενό που δεν μπορούμε να αγνοούμε. Όσο σωστή κι αν είναι η ρητορική, αν δεν συνοδεύεται από στρατηγικά εργαλεία, μένει μετέωρη. Κι εδώ βρίσκεται η μεγάλη αδυναμία. Η ομιλία κατήγγειλε αλλά δεν παρουσίασε πώς ακριβώς η Κύπρος σκοπεύει να μετατρέψει τα λόγια σε πράξεις.
Και όταν τα λόγια επιστρέφουν στο πραγματικό γεωπολιτικό πεδίο της Ανατολικής Μεσογείου, μένει να αποδειχθεί αν κρύβουν στρατηγική ή απλώς περιτύλιγμα. Και το κενό είναι πλέον προφανές. Η Κύπρος εφοδιάζει το οπλοστάσιό της από το κράτος που σήμερα είναι στο επίκεντρο της διεθνούς κατακραυγής. Η Κύπρος προμηθεύεται και εγκαθιστά το ισραηλινό αντιαεροπορικό σύστημα Barak MX, μια αναβάθμιση που αντικαθιστά παλαιότερο ρωσικό εξοπλισμό και προσθέτει ικανότητες αεράμυνας με εμβέλεια και πολλαπλά επίπεδα προστασίας, απ’ ό,τι λένε οι ειδικοί. Η κίνηση αυτή ναι μεν περιγράφεται από διεθνή πρακτορεία ειδήσεων ως σημαντική αναβάθμιση της αμυντικής θέσης του νησιού. Αλλά η Άγκυρα αντέδρασε άμεσα και οργισμένα, προειδοποιώντας ότι η κίνηση «διαταράσσει την εύθραυστη ισορροπία» και ενδέχεται να έχει «επικίνδυνες συνέπειες». Η δημόσια αντίδραση της Τουρκίας δεν είναι τυχαία. Υπενθυμίζει τις ιστορικές πληγές και το 1997, όταν η απόπειρα ανάρτησης S-300 στην Κύπρο οδήγησε την περιοχή στα πρόθυρα κρίσης.
Η εμπλοκή μας με το Ισραήλ δημιουργεί σοβαρά ρίσκα ασφάλειας: υποδομές, λιμάνια, ενεργειακά έργα, όλα μπορούν να γίνουν στόχος υβριδικών ή και άμεσων επιθέσεων από δυνάμεις που βλέπουν την Κύπρο ως προέκταση της ισραηλινής πολιτικής. Αυτό δεν είναι θεωρία, είναι ήδη δηλωμένη απειλή (απειλές κατά της Κύπρου από τον αρχηγό της Χεζμπολάχ το 2024).
Η αντίφαση είναι εμφανής. Στον ΟΗΕ καταγγέλλουμε μια κατοχή πενήντα χρόνων, επικαλούμαστε τις αρχές του διεθνούς δικαίου αλλά ταυτόχρονα στεκόμαστε δίπλα σε μια χώρα που κατηγορείται ενώπιον της Διεθνούς Δικαιοσύνης για εγκλήματα πολέμου και γενοκτονία στη Γάζα. Η εικόνα που βγαίνει προς τα έξω είναι ότι η Κύπρος επιλέγει τον «εχθρό του εχθρού της». Αν η Τουρκία είναι ο μόνιμος καταπατητής, τότε το Ισραήλ, που αυτή τη στιγμή βρίσκεται σε ανοιχτή ρήξη με την Άγκυρα, μοιάζει φυσικός μας σύμμαχος. Αυτή η λογική ίσως έχει βραχυπρόθεσμο όφελος αλλά μακροπρόθεσμα εγκλωβίζει τη χώρα μας.
Το πρόβλημα είναι διπλό. Από τη μια, αν αύριο Τουρκία και Ισραήλ αποφασίσουν να ξαναπλησιάσουν ο ένας τον άλλο, η Κύπρος κινδυνεύει να βρεθεί εκτεθειμένη, χωρίς εναλλακτικά στηρίγματα. Από την άλλη, το αφήγημά μας περί διεθνούς δικαίου γίνεται ευάλωτο σε κατηγορίες «επιλεκτικής ευαισθησίας». Πώς να πείσουμε τον διεθνή παράγοντα ότι οι αρχές που επικαλούμαστε είναι οικουμενικές, όταν η στάση μας στη Γάζα εκλαμβάνεται ως σιωπηρή νομιμοποίηση μιας καταστροφικής εκστρατείας;
Η ουσία είναι ότι η Κύπρος δεν έχει την πολυτέλεια να παίζει το παιχνίδι του «εχθρού του εχθρού μου». Είμαστε μικρό κράτος σε μια περιοχή εκρηκτική. Η μόνη μας δύναμη είναι η αξιοπιστία και η συνέπεια. Αν δεν δείξουμε ότι στηρίζουμε το διεθνές δίκαιο χωρίς εξαιρέσεις, τότε το ίδιο μας το όπλο, αυτό που προτάσσουμε για το Κυπριακό, αφοπλίζεται.
Η ομιλία του Προέδρου ήταν μια χαμένη ευκαιρία να παρουσιάσει συγκεκριμένο σχέδιο για το Κυπριακό: πώς θα αξιοποιηθεί η επικείμενη προεδρία της ΕΕ, ποια θα είναι τα κίνητρα για την Τουρκία, πώς θα αξιοποιηθούν τα Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης. Αντ’ αυτών, ακούσαμε ευγενείς διακηρύξεις.
Η Κύπρος πρέπει να διαφοροποιήσει την πολιτική της και να αναλάβει πιο ενεργό και ορατό ρόλο στο ανθρωπιστικό πεδίο της Γάζας, στηρίζοντας τις διεθνείς διαδικασίες λογοδοσίας και φιλοξενώντας πρωτοβουλίες για κατάπαυση του πυρός και ανταλλαγές ομήρων. Μόνο έτσι θα δείξει ότι δεν είναι «προέκταση» κανενός αλλά αυτόνομος παίκτης με σταθερές αρχές.
Η Ανατολική Μεσόγειος δεν χάριζε ποτέ σταθερότητα, πόσω μάλλον στην παρούσα φάση. Κι αν συνεχίσουμε να στηριζόμαστε σε συγκυριακές συμμαχίες, θα μείνουμε απλώς το εύκολο θύμα της επόμενης κρίσης. Ο μόνος τρόπος να προστατεύσουμε την ύπαρξή μας είναι να πείσουμε ότι είμαστε συνεπείς. Αλλιώς μια ζωή θα επιλέγουμε τον εχθρό του εχθρού μας και την ψευδαίσθηση ότι έτσι αποκτούμε ρόλο και λόγο σε διεθνές σκηνικό….
