«Ο Γκουτέρες και οι Κύπριοι» του Κυριάκου Πιερίδη

 

Tι ώθησε τον γενικό γραμματέα του ΟΗΕ να κρατήσει εν ζωή τη διαδικασία για το Κυπριακό; Και γιατί δεν κήρυξε ναυάγιο, αποχαιρετώντας τους Κυπρίους στον βορρά και τον νότο, όπως έκανε φανερά απογοητευμένος πριν από 4 χρόνια στο Κραν Μοντανά;

Η απάντηση δεν είναι εύκολη, αλλά σίγουρα η στάση του στη Γενεύη δεν εξηγείται ούτε από τη διπλωματική δεξιοτεχνία που διατείνεται ότι είχε ο Ν. Αναστασιάδης - τώρα εμφανίζεται ως υπέρμαχος της ομοσπονδίας και των 6 σημείων Γκουτέρες, ούτε από τον άτεχνο τρόπο που ο Ε. Τατάρ ανέπτυξε τις θέσεις του, αξιώνοντας λίγο-πολύ… ψήφισμα του Συμβουλίου Ασφαλείας για αναγνώριση.

Ο Αντόνιο Γκουτέρες φαίνεται ότι είχε διαβάσει πολύ καλά το σκηνικό που στήθηκε τους τελευταίους μήνες και χαμήλωσε τις προσδοκίες. Με το πέρας της άτυπης διάσκεψης στη Γενεύη το μεσημέρι της Πέμπτης (29/4), απολύτως ψύχραιμος και συγκροτημένος, παρέθεσε συνοπτικά τις θέσεις που ανέπτυξαν οι δύο κυπριακές αντιπροσωπείες. Ο νέος Τ/Κ ηγέτης Ερσίν Τατάρ ζήτησε αναγνώριση δύο κρατών και ίση κυριαρχία και ο Πρόεδρος Ν. Αναστασιάδης, ως ο Ε/Κ ηγέτης, επέμενε για διζωνική, δικοινοτική ομοσπονδία. Η απόκλιση θέσεων είναι πλέον προφανής και η επιστροφή σε πλήρους κλίμακας διαπραγματεύσεις εξαιρετικά πολύπλοκη: «η αλήθεια είναι ότι δεν βρήκαμε ακόμα κοινό έδαφος για επανάληψη των διαπραγματεύσεων», παραδέχθηκε ο Γκουτέρες. «Αλλά», συνέχισε, «δεν θα τα παρατήσω!»

Για την απουσία «κοινού εδάφους» ο Γκουτέρες επινόησε μια έξυπνη απάντηση, λέγοντας ότι «ο κύκλος δεν τετραγωνίζεται στη γεωμετρία, αλλά στην πολιτική μπορεί!». Έτσι ακολούθησε τη μόνη διαθέσιμη επιλογή, προαναγγέλλοντας συντήρηση της ίδιας διαδικασίας - άτυπη και με σύνθεση «5+1», κάποια στιγμή το καλοκαίρι. Θα μεσολαβήσει μια πρώτη έκθεση που θα υποβάλει στο Συμβούλιο Ασφαλείας και ακολούθως, τον Ιούλιο, η πλήρης εξαμηνιαία, που είναι το πιο σημαντικό θεσμικό εργαλείο που έχει στα χέρια του για να κάνει μια ολοκληρωμένη τοποθέτηση.

Στην ουσία, ο γενικός γραμματέας κέρδισε χρόνο και φαίνεται ότι για αρκετό διάστημα δεν θα είναι επίμονος για να εξασφαλίσει χειροπιαστά αποτελέσματα. Άλλωστε όλοι γνωρίζουν ότι ο Γκουτέρες δεν ήθελε καν να συγκαλέσει την άτυπη διάσκεψη, αλλά επέμεναν το Συμβούλιο Ασφαλείας και η Ευρωπαϊκή Ένωση για να συγκρατούν τα μέρη σε διάλογο και να μην χειροτερεύουν. Την ίδια τακτική ακολουθεί η ΕΕ και σε σχέση με τα ελληνοτουρκικά, ενώ παράλληλα θα πρέπει να εξελίσσεται σταδιακά και η συζήτηση για τις σχέσεις Τουρκίας - ΕΕ. Κι άλλοι θα χρειαστεί να μπουν στο γήπεδο της πραγματικής διπλωματίας (ΕΕ - ΗΠΑ, όχι μόνο το ΗΒ), αν είναι να δημιουργηθεί ξανά πραγματική «εξωτερική» δυναμική για την επίλυση του Κυπριακού που μετρά μισό αιώνα αποτυχιών. Τον Σεπτέμβριο, ο Γκουτέρες διεκδικεί δεύτερη θητεία και δεν έχει καμία διάθεση να ταλαιπωρεί τον εαυτό του και μαζί τα μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας από τα οποία εξαρτάται. Εν τέλει το άλυτο Κυπριακό δεν είναι και το τέλος του κόσμου αν συγκριθεί με δεκάδες άλλα επείγοντα και φλέγοντα διεθνή προβλήματα. Υπό την προϋπόθεση, βέβαια, ότι δεν θα αφεθεί στις επικίνδυνες φυγόκεντρες καταστάσεις του περασμένου καλοκαιριού. Εξ ου και η καταφυγή σε ένα ελεγχόμενο περιβάλλον, τις άτυπες διασκέψεις που κρατούν ζωντανή την ελπίδα για τους… επόμενους. Ο Γκουτέρες προέβλεψε το ψυχροπολεμικό κλίμα, ήξερε από πρώτο χέρι για τους τακτικισμούς των συνδαιτυμόνων του, ιδίως του Μ. Τσαβούσογλου και του Ν. Αναστασιάδη, έχασε τον έγκυρο Τ/Κ συνομιλητή του, τον Μ. Ακιντζί, και βλέπει τον διάδοχό του Ε. Τατάρ ως βραχίονα της Άγκυρας. Στο τριήμερο των συναντήσεων ο Γκουτέρες υπήρξε ξανά μάρτυρας αλληλοκατηγοριών για όσα προηγήθηκαν σε μυστικές συναντήσεις με ηχογραφημένα πρακτικά και φαίνεται να έκανε έναν μίνι παραλληλισμό με τη διαπίστωση ενός από τους προκατόχους του στη θέση του γενικού γραμματέα, του Νταγκ Χάμαρσκελντ, τον καιρό του Ψυχρού Πολέμου: «Ο ΟΗΕ δεν δημιουργήθηκε για να πάει την ανθρωπότητα στον Παράδεισο, αλλά για να σώσει την ανθρωπότητα από την κόλαση».

Ο Αντόνιο Γκουτέρες έδωσε μια επιπρόσθετη εξήγηση γιατί δεν πρόκειται να τα παρατήσει εύκολα: «Η ατζέντα μου είναι πολύ απλή. Είναι αυστηρά να αγωνιστώ για την ασφάλεια και την πρόοδο των Κυπρίων, των Ελληνοκυπρίων και των Τουρκοκυπρίων που δικαιούνται να ζήσουν μαζί σε συνθήκες ειρήνης και ευημερίας…».

Πολλοί στον διεθνή χώρο θεωρούν ότι είναι δυσανάλογο το τίμημα που καταβάλλουν οι απλοί πολίτες, Ε/Κ και Τ/Κ, για τα καπρίτσια εκείνων που συντηρούν το αναχρονιστικό στάτους κβο. Το ίδιο δυσανάλογη είναι και η διπλωματική προσπάθεια που καταβάλλουν για να ξεπεράσουν τις ελάχιστες διαφορές που απομένουν, όπως αποδείχθηκε στο Κραν Μοντανά. Πέρασαν 17 χρόνια αφότου η Κύπρος μπήκε στην ΕΕ και το κεφάλαιο αυτό μένει αναξιοποίητο. Η ιδιοτέλεια, ο λαϊκισμός, η έλλειψη οράματος είναι χαρακτηριστικά που αντανακλούν στη σημερινή ηγεσία των Κυπρίων, αλλά χωρίς νοήμονες ηγέτες, καμία έξωθεν παρέμβαση δεν θα λειτουργήσει παραγωγικά.

Η διαφθορά στο κάδρο

Ανήμερα των δραματικών εξελίξεων στη Γενεύη, βγήκε η ενδιάμεση έκθεση της διερευνητικής επιτροπής για το σκάνδαλο των «χρυσών» διαβατηρίων. Δόθηκε στη δημοσιότητα το απόγευμα της Δευτέρας (27/4), διόλου τυχαία από την πλευρά της κυβέρνησης και της Γενικής Εισαγγελίας, αφού η προσοχή τις ημέρες που ακολούθησαν ήταν διασπασμένη μεταξύ ειδήσεων από τη Γενεύη και ως συνήθως σε σχέση με την πανδημία.

Παρά τη σχετικά ήπια και επιεική φρασεολογία των ανεξάρτητων ερευνητών υπό την προεδρία τέως προέδρου του Ανωτάτου Δικαστηρίου, τα γεγονότα που περιγράφονται συνιστούν «κόλαφο» προσωπικά για τον Ν. Αναστασιάδη και πρώην μέλη του Υπουργικού του. Οι πολιτογραφήσεις επί διακυβέρνησης Αναστασιάδη ήταν μαζικές - μια πραγματική βιομηχανία καταχρήσεων με συνολικό αριθμό 6 χιλιάδων 546 διαβατηρίων. Δεν είναι μόνο η μαζική πώληση διαβατηρίων που «καίει» τον Ν. Αναστασιάδη, αλλά και η σωρεία παρανομιών που καταγράφει η διερευνητική για τα φυσικά πρόσωπα που έχουν πολιτογραφηθεί, παραβιάζοντας τα ήδη αμφιλεγόμενα κριτήρια που σκοπίμως από το 2013 έγιναν πιο χαλαρά και χωρίς τη δέουσα εποπτεία των υπουργείων. Προκαλεί ιδιαίτερη εντύπωση ο τρόπος που εξαπατήθηκε η Βουλή το 2013 για να υιοθετήσει το λεγόμενο Επενδυτικό Πρόγραμμα έναντι πολιτογραφήσεων: δεν συζητήθηκε καν στην αρμόδια κοινοβουλευτική επιτροπή και την ώρα που οι βουλευτές ψήφιζαν δεν ήξεραν το περιεχόμενο που ψήφιζαν.

Βεβαιωμένα πια τα μισά διαβατήρια (51,81%) που δόθηκαν σε μέλη της οικογένειας του κυρίως «επενδυτή» κρίνονται εκτός νομικού πλαισίου. Σε περιπτώσεις που εντοπίστηκαν μέχρι τώρα ΠΕΠ - Πολιτικά Εκτεθειμένα Πρόσωπα διαπιστώνονται σωρεία παρανομιών, παράλληλα με το γεγονός ότι πρόκειται για πρόσωπα υψηλού κινδύνου. Κανένας έλεγχος στοιχείων ή σοβαρός μηχανισμός αξιολόγησης στα Υπουργεία Οικονομικών και Εσωτερικών.

Το προκαταρκτικό πόρισμα κατονομάζει τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας να παραβιάζει στοιχειώδη κανόνα δεοντολογίας, κάτι που εγείρει μείζονα ζητήματα γι’ αυτόν. Κρίνεται ότι παραβίασε τον κανόνα της αμεροληψίας, εγκρίνοντας 57 «χρυσά» διαβατήρια που υποβλήθηκαν από το Δικηγορικό Γραφείο Νίκος Χ. Αναστασιάδης, που ανήκει από το 2013 στις δύο θυγατέρες του. Η ευθεία σύνδεση του ονόματος του Κύπριου Προέδρου με την παραβίαση στοιχειωδών κανόνων, σε ένα φυσιολογικό κράτος δικαίου, θέτει σε άλλο επίπεδο την έρευνα σε σχέση με τον ίδιο τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας. Το ίδιο συμβαίνει και με ειδικότερες αναφορές για την ανάμειξη του μέχρι πρότινος δεύτερου τη τάξει Δημήτρη Συλλούρη - προέδρου της Βουλής και πρωταγωνιστή στο βίντεο του Al Jazeera, αλλά και του προκαθήμενου της Εκκλησίας της Κύπρου Αρχιεπισκόπου Χρυσοστόμου.