Τάσσος, Μολυβιάτης και Καραμανλής Jr. - Η εθνική τους παρακαταθήκη

Μια κινεζική παροιμία διδάσκει και νουθετεί ότι αν δεν είσαι σε θέση να βελτιώσεις στο μέλλον έναν επικείμενο συμβιβασμό θα είσαι σε πολύ καλύτερη συνθήκη αν τον αποδεχθείς σήμερα. Φαίνεται οι έμπειροι ηγέτες της τότε πολιτικής συγκυρίας 2004-2009 δεν ήταν σε θέση να αντιληφθούν μια τόσο απλή πραγματικότητα. Και οι τρεις θιασώτες του status quo, χωρίς να προσμετρούν ότι ο πολιτικός χρόνος είναι ταυτόχρονα και ιστορικός. Παρουσιάζει δηλαδή μια συνεχή δυναμική καταγραφή ισορροπιών που διαφοροποιεί το status quo. Και οι τρεις αφελώς πίστευαν ότι η διατήρηση του status quo είναι ανέξοδη, το ανάλογο του free rider effect στην οικονομία. Οποία αφέλεια! Έτσι όπως προκύπτει από την υφιστάμενη διπλωματική μαρτυρία η Τουρκία ήταν έτοιμη να κάνει αρκετές παραχωρήσεις προς την Ελλάδα. Πιο συγκεκριμένα όπως σημειώνει σε άρθρο στην «Καθημερινή των Αθηνών» ο Παύλος Παπαδόπουλος (31/8/2020), έως το τέλος του 2003 είχε διαμορφωθεί ένα κλίμα συνεννόησης με την τότε Τουρκία του Ερντογάν – μια Τουρκία που υποστήριζε την επίλυση του Κυπριακού, προσέβλεπε στην έναρξη ενταξιακών διαπραγματεύσεων με την ΕΕ στο τέλος του 2005 και θεωρούσε ότι η διευθέτηση των θεμάτων του Αιγαίου, που επιβαλλόταν και από τη συμφωνία του Ελσίνκι του 1999, θα συμπλήρωνε μια συνολική υπέρβαση. Δεν είναι εξάλλου τυχαία η περιθωριοποίηση του Ραούφ Ντενκτάς από τον Ερντογάν. Η κινητικότητα επιβραδύνθηκε όταν την κυβέρνηση Σημίτη διαδέχθηκε η κυβέρνηση Καραμανλή, που είχε μια διαμετρικά αντίθετη ερμηνεία των ελληνοτουρκικών, κύριος εκφραστής της οποίας ήταν ο Πέτρος Μολυβιάτης που ανέλαβε το Υπουργείο Εξωτερικών, ο εκφραστής της φιλοσοφίας του status quo.

Η αλλαγή της κυβέρνησης τον Μάρτιο του 2004 έφερε αλλαγές στην πολιτική διαχείριση του θέματος. Οι συμφωνίες για οριοθέτηση ΑΟΖ ανάμεσα στην Κυπριακή Δημοκρατία και γειτονικές χώρες με ανοιχτό το Κυπριακό ανησυχούν την Τουρκία η οποία στρέφει δυναμικά το ενδιαφέρον της εκτός από το Αιγαίο και προς την Ανατολική Μεσόγειο.

Με την παρότρυνση Μολυβιάτη και τη σιωπηρή στήριξη της κυβέρνησης Καραμανλή, ο Τάσσος Παπαδόπουλος προβαίνει στην ανακήρυξη ΑΟΖ, ανοίγοντας ουσιαστικά τον ασκό του Αιόλου για την αποσταθεροποίηση της Ανατολικής Μεσογείου. Η επιπόλαιη και συνάμα επικίνδυνη απόφαση εξέθρεψε τις τάσεις μαξιμαλισμού σε συγκεκριμένους πολιτικούς κύκλους τόσο στην Ελλάδα αλλά και στην Κύπρο. Ταυτόχρονα όμως η οικονομική ολιγαρχία στην Ελλάδα δεν ήταν διατεθειμένη να επωμισθεί οποιοδήποτε κόστος από την απόφαση αυτή, καθορίζοντας εν πολλοίς και την κυβερνητική πρακτική της επαιτείας ως προς τη γεωστρατηγική ασφάλεια της χώρας. Θεωρούσαν το status quo το οποίο εγκλώβιζε την Τουρκία στην Ανατολική Μεσόγειο απαραβίαστο θέσφατο του Διεθνούς Δικαίου. (Το τραγικό της κατάστασης, ο σημερινός ένοικος του Υπουργείου Εξωτερικών με επικίνδυνη πολιτική αφέλεια συνεχίζει να υπηρετεί με θρησκευτική ευλάβεια την αναγκαιότητα κοινής ΑΟΖ με την Ελλάδα, έστω κι αν ο κύριος Δένδιας με διπλωματική αβρότητα δήλωσε μόλις πρόσφατα ότι το θέμα αυτό θα εξεταστεί εν ευθέτω χρόνω.)

Ο αναπληρωτής διευθυντής Αεροναυτικών Υποθέσεων του Τουρκικού ΥΠΕΞ Τσαγατάι Ερτζιγές δήλωνε στον σύμβουλο της αμερικανικής πρεσβείας στην Άγκυρα Άντονι Γκάντφρεϊ τον Ιανουάριο του 2010 αισιόδοξος για την πορεία των διμερών σχέσεων υπό τον κ. Παπανδρέου και σημείωνε ότι… επί ΝΔ έγιναν 42 γύροι διερευνητικών επαφών που «δεν παρήγαγαν αποτέλεσμα».

Μάλιστα, δήλωνε πως το τουρκικό ΥΠΕΞ γνωρίζει ότι οι τουρκικές υπερπτήσεις πάνω από ελληνικά νησιά είναι αντιπαραγωγικές για την προσπάθεια βελτίωσης των διμερών σχέσεων και σημείωνε ότι το ΥΠΕΞ «πιέζει τις τουρκικές ένοπλες δυνάμεις να ελαχιστοποιήσουν αυτούς τους χειρισμούς» (τηλεγραφήματα Wikileaks 15/05/2011).

Οι Τούρκοι φέρονται να είχαν προτείνει να αποκτήσουν μεγαλύτερη υφαλοκρηπίδα στο Βόρειο Αιγαίο δυτικά της Λέσβου και της Χίου και νοτίως της Λήμνου όπου υπάρχουν μεγάλες εκτάσεις διεθνών υδάτων, με αντάλλαγμα μια σχεδόν πλήρη ελληνική υφαλοκρηπίδα στο ΝΑ Αιγαίο κοντά στο Καστελόριζο. Παράλληλα, είχαν συμφωνήσει σε μια τμηματική επέκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων με αντάλλαγμα κάποιες προεξοχές μπροστά από τουρκικά λιμάνια. Η κατανομή του Αιγαίου με βάση τη διανομή της υφαλοκρηπίδας θα ήταν 80-20 υπέρ της Ελλάδας. Σε σχέση με ό,τι ισχύει σήμερα, η ελληνική επικράτεια (χώρος εθνικής κυριαρχίας) θα αυξανόταν και παράλληλα θα κατοχυρώνονταν ελληνικά κυριαρχικά δικαιώματα στο 80% του Αιγαίου (Παύλος Παπαδόπουλος, 31/8/2020 «Καθημερινή»). Η Ελλάδα από περίπου 40% του Αιγαίου το οποίο υπάγεται στην εθνική επικράτεια (χωρικά ύδατα), θα πήγαινε περίπου στο 60%, με την Τουρκία να κινείται, αντιστοίχως, από το περίπου 6% στο 8%-9%.

Tην επιλεκτική επέκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων πέρα από τα έξι ναυτικά μίλια, ανάλογα με την περιοχή, πρόταση η οποία σύμφωνα με πληροφορίες καθώς και την προσφυγή στη Χάγη για συμφωνία-πακέτο για το Αιγαίο είχε προτείνει η Άγκυρα ήδη από τον Σεπτέμβριο του 2009, όπως προκύπτει από τα τηλεγραφήματα που διέρρευσαν στο Wikileaks. Tο περιεχόμενο της επιστολής Ερντογάν προς τον κ. Γ. Παπανδρέου αναδεικνύει ότι οι αμερικανικές προτάσεις για το Αιγαίο υιοθετήθηκαν σχεδόν στο σύνολό τους (τηλεγραφήματα Wikileaks 15/05/2011). Κατά τον Βασίλη Νέδο (16/06/2019 «Καθημερινή») στις διαπραγματεύσεις διαφαινόταν μια συναντίληψη ως προς την επέκταση των χωρικών υδάτων στα 12 ναυτικά μίλια σε όλες τις ηπειρωτικές ακτές της Ελλάδας, προφανώς στο Αιγαίο.

Την ευθύνη για τις διερευνητικές επαφές ανέλαβαν δύο εμπειρότατοι διπλωμάτες, ο Παύλος Αποστολίδης και ο Φεριντούν Σινιρλίογλου. Η επίσκεψη του κ. Ερντογάν στην Αθήνα τον Μάιο του 2010 καλλιέργησε τις προσδοκίες ότι οι διερευνητικές, που ξεκινούσαν πάλι, θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε ένα πλαίσιο συμφωνίας Ελλάδας και Τουρκίας για το Αιγαίο. Του λόγου το αληθές υποδηλώνουν και οι αποκαλύψεις που έγιναν από τα Wikileaks πριν από λίγα χρόνια. Σύμφωνα με τηλεγραφήματα της αμερικανικής πρεσβείας στην Άγκυρα, τον Σεπτέμβριο του 2009, η Τουρκία εμφανιζόταν πρόθυμη να μελετήσει την επιλεκτική επέκταση της ελληνικής αιγιαλίτιδας ζώνης. Το καλοκαίρι του 2011, όταν ο κ. Παπανδρέου σκόπευε να ανταποδώσει την επίσκεψη του κ. Ερντογάν στην Αθήνα, μεταβαίνοντας στην Άγκυρα, θα μπορούσαν να λυθούν και οι τελευταίες λεπτομέρειες. Ωστόσο, το καλοκαίρι του 2011 ήταν πολύ διαφορετικό για τον κ. Παπανδρέου αλλά και την Ελλάδα του πρώτου μνημονίου, καθώς οδήγησε σταδιακά στην πτώση της κυβέρνησης. Τον είχε ανατρέψει ο Ευάγγελος Βενιζέλος με τη Διαμαντοπούλου και την ομάδα τους. Προφανώς αποσκοπούσε στην αποκόμιση πολιτικού οφέλους προς τέρψη των πολιτικών του φιλοδοξιών.

Η συστημική ανικανότητα του ελλαδικού πολιτικού συστήματος και ο εγκλωβισμός της προοπτικής λύσης του Κυπριακού προβλήματος σε θεωρητικά παίγνια αναφορικά με θέματα ΑΟΖ από μαθητευόμενους και μωροφιλόδοξους μάγους της διπλωματίας, όπως ο σημερινός ΥΠΕΞ της ΚΔ, μας έχουν οδηγήσει στον σημερινό τουρκικό μαξιμαλισμό του τουρκολιβυκού συμφώνου και στην ομηροποίηση του νησιού. Μετά από 46 χρόνια η Τουρκία ανατρέπει την αφέλεια περί status quo των Παπαδόπουλου, Μολυβιάτη και Καραμανλή του νεότερου, καθώς και των ακολούθων τους. H Τουρκία σε αντίθεση με την Ελλάδα εφάρμοσε πιστά το λατινικό dictum «si vis pacem para bellum» και επιβάλλει τους όρους της. Αυτά πράττουν οι σοβαρές χώρες και όχι post festum ενέργειες.

Ας ελπίσουμε ο κ. Μητσοτάκης να καταφέρει να αποστειρώσει τον ελληνικό πατριωτισμό από τους τσαρλατάνους του εθνικισμού και να περισώσει ό,τι περισώζεται. Εδώ μας έχουν φέρει!

* PhD Πολιτική Κοινωνιολογία