Ο ιδανικός υποψήφιος του 2023: Κοινωνιολογική ανάλυση

Στις φιλελεύθερες δημοκρατίες, το δικαίωμα της κοινωνίας για περιοδική εναλλαγή στην εξουσία είναι αναπαλλοτρίωτο. Και τούτο ως θεσμικός μηχανισμός ελέγχου της εκάστοτε εκλεγμένης αρχής. Στην προκειμένη περίπτωση αναφέρομαι στις επικείμενες προεδρικές εκλογές στην ΚΔ το 2023. Εθιμικά τα προεκλογικά μαγειρεία προετοιμάζουν τα πολιτικά τους μενού κανέναν χρόνο πριν τη διεξαγωγή των εκλογών. Θεωρητικά, επίσης, υπάρχει ανταγωνισμός αξιακών συστημάτων, αφού στις φιλελεύθερες δημοκρατίες δεν υπάρχει consensus ως προς τον καθορισμό του κοινού καλού. Η θεσμικά κατοχυρωμένη εναλλαγή της εξουσίας δεν αποτελεί εχέγγυο για την ικανοποίηση των προϋποθέσεων για την ομαλή λειτουργία του δημοκρατικού πολιτεύματος. Αποτελεί αναγκαία συνθήκη, αλλά όχι ικανή από μόνη της για τη διασφάλιση της δημοκρατικής πρακτικής και νοοτροπίας. Η διαδικασία της εκλογής συνεπικουρείται από την κυρίαρχη πολιτική κουλτούρα. Δηλαδή αν είναι συμμετοχική, κορπορατιστική, ή ενοριακή. Κοινωνιολογικά, στην κυπριακή πολιτεία, ενώ ικανοποιούνται τα τυπικά κριτήρια του δημοκρατικά φιλελεύθερου πολιτεύματος, τα ουσιαστικά κριτήρια λειτουργούν παραμετρικά μεταξύ κορπορατισμού και ενοριακής νοοτροπίας. Μεταξύ των δύο παραμέτρων λειτουργεί ένα ιδιότυπο κοινωνικοπολιτικόν πεδίον, αυτό που έχω ονομάσει παλαιότερα η τυραννία της μάζας. Μίας κοινωνικής μάζας, όχι με τη μαρξιστική έννοια του όρου, αλλά ως κοινωνιολογικής συνισταμένης της πολιτειακής λειτουργίας της ΚΔ. Και διασαφηνίζω. Επικαλούμε τρεις λαικές θυμοσοφίες:

«Εγιώ στραβώνω τζιαι πουλώ, εσού άμπλεπε τζιαι γόραζε», «Απόν φορτώνει 'π' όσω σου τάνα του να φορτώσει», «Μαύρα τζιαι ανάφεντα»: τρεις «θυμοσοφίες» πολιτισμικής καθοδήγησης της κυπριακής κοινωνικής μάζας, που αν κάποιος αποπειραθεί να διαβάσει πίσω από τα νοήματά τους, σηματοδοτούν τον κοινωνικό χαρακτήρα αυτής της κοινωνίας και κατ΄ επέκταση την κυρίαρχη κοινωνιολογική και πολιτική της πρακτική. Εν γένει, το πολιτισμικό αποτύπωμα με την ευρεία έννοια του όρου. Η πρώτη στην οποία αναφέρομαι, το «εγιώ στραβώνω τζιαι πουλώ εσού άμπλεπε τζιαι γόραζε», αναδεικνύει την ωφελιμιστική άκρως συμφεροντολογική νοοτροπία της ε/κ μάζας. Το ζητούμενο δηλαδή δεν είναι ο σεβασμός του πωλητή προς τον αγοραστή, αλλά αν είναι δυνατόν ο πωλητής να του πουλήσει «φύκια για μεταξωτές κορδέλες». Με άλλα λόγια, είναι προσωπική και όχι κοινωνική θεσμική υποχρέωση ή προϋπόθεση για αμοιβαία επωφελή και δίκαιη συναλλαγή. Αναδεικνύει έναν ιδιότυπο ωφελιμιστικό φιλοτομαρισμό. Αν κάποιος δε προσθέσει σ΄ αυτή την πολιτισμική πρακτική το «απόν φορτώνει ΄π΄ όσω σου τάνα του να φορτώσει», αναδεικνύει τόσο την έλλειψη της αξίας της κοινωνικής ευθύνης και υποχρέωσης ενός εκάστου έναντι του κοινωνικού συνόλου, αλλά κυρώνει θετικά τη συμπεριφορά της κοινωνικής ανευθυνότητας, αρνητικά δε του περί δικαίου αισθήματος. Δηλαδή, εφόσον μια συγκεκριμένη συμπεριφορά δεν επηρεάζει άμεσα για την ώρα τα προσωπικά σου συμφέροντα, δεν προκύπτει οποιοσδήποτε ηθικοκοινωνικός δισταγμός ή ενδοιασμός στο να συνεισφέρεις στη ζημιά κάποιου τρίτου. Η «θυμοσοφία» αυτή αναδεικνύει μία ιδιοτέλεια η οποία λειτουργεί με έναν κοινωνικό αμοραλισμό ως προς την ευθύνη και την υποχρέωση απέναντι στο σύνολο, τις οποίες και ακυρώνει. [βλ. απώλεια περιουσιών στον βορρά και υπεραξία στον νότο]. Εάν κάποιος τώρα προσθέσει το «μαύρα τζιαι ανάφεντα» στις δύο πιο πάνω ηθικοπλαστικές καθοδηγήσεις, το παράγωγο είναι ένα κοινωνικό παράδοξο. Δηλαδή, ενώ οι δύο πρώτες αναδεικνύουν κι εκτρέφουν τον φιλοτομαρισμό και την ακραία και αρρωστημένη ιδιοτέλεια, η τρίτη υποδεικνύει στην κυπριακή κοινωνική μάζα ότι δεν είναι καλά να μην έχει αφέντη. Το μαύρο χρώμα έχει συνταυτιστεί πολιτισμικά (σε αρκετούς πολιτισμικούς χώρους) με την κακοτυχία. Κάποιος για να μην είναι «μαύρος»(κακότυχος) στην ε/κ κοινωνία θα πρέπει να έχει αφέντη. Όποιος δεν έχει αφέντη (μάστρο) δεν είναι καλότυχος. Έτσι, προσθετικά, αλλά και διαλεκτικά-συνθετικά, έχουμε ένα εκρηκτικό πολιτισμικό κράμα: φιλοτομαρισμός, ιδιοτέλεια, αλλά συνάμα και δουλοπρέπεια. Προσθέτω και τον επικίνδυνο νεοεθνικισμό ως το κυρίαρχο ιδεολογικό αφήγημα, ιδιαίτερα μετά το 2004, την απαξίωση των τεχνών, των ανθρωπιστικών και κοινωνικών σπουδών, τη Φιλοσοφία από την τυραννική μάζα. Βάλτε και τις βασικές καθημερινές πρακτικές, όπως αγένεια, φωνασκίες, ψευτομαγκιές και ηχορύπανση, και παίρνουμε τη σκιαγράφηση του κοινωνικού χαρακτήρα αυτής της κοινωνίας. Είναι συμπεριφορές όπου κυριαρχεί το άναρχο και απαίδευτο ζωικό ένστικτο, και όπου η διαχείρισή του από την εκπαιδευτική και οικογενειακή κοινωνικοποίηση μάλλον εκτρέφει παρά να δαμάζει και φαίνεται αδύναμη να ελέγξει την απαίδευτη και κοινωνικά τυραννική μάζα. Μέσα σε αυτό το διαχρονικό κοινωνιολογικό πλαίσιο [η απουσία της Κοινωνιολογίας, που κατά την αποθανούσα Κλαίρη Αγγελίδου δεν πρέπει να διδάσκεται στα σχολεία γιατί είναι κοινωνικά ανατρεπτική ], η ελληνοκυπριακή κυρίαρχη πλειοψηφία για πρώτη φορά στη μακραίωνη ιστορία της, το 1960, που είχε την κύρια ευθύνη διακυβέρνησης του νησιού, την ακρωτηρίασε το 1974. Κατάφεραν μέσα σε 14 χρόνια να εξανεμίσουν το στρατηγικό εχέγγυο της φυσικής επιβίωσης του νησιού, δηλαδή τη γεωγραφικά διακοινοτική πληθυσμιακή ανάμειξη και ειρηνική συνύπαρξη. Την ακυρώσαν πανηγυρικά και εγκληματικά.

Το κοινωνιολογικό modus operandi kai modus vivendi στον πυρήνα τους παραμένουν αναλλοίωτα. Το ίδιο πολιτικό προσωπικό [αναφέρομαι και ως νοοτροπία] και που έχει φέρει το νησί στη σημερινή τραγική του ιστορικοπολιτισμική του κατάσταση, διεκδικεί ανανέωση της ιστορικής λαφυραγωγίας και της εν δυνάμει θανατικής καταδίκης μας, μέσα από μία διάχυτη απαξίωση της αρχής της νομιμότητας. Βιώνουμε διαχρονικά ένα πολιτικά μεταπρατικό σύστημα. Η συστημικότητα του οποίου από τη μια στηρίζεται στην τυραννία της μάζας και από την άλλη στην άρθρωση των συλλογικών συμφερόντων των χρόνιων της ολιγαρχίας.

Το ίδιο το σύστημα κοινωνικής διαστρωμάτωσης που ενσωματώνει οργανικά την τυραννία της μάζας, λειτουργεί ανασχετικά και περιοριστικά ως προς την ιστορική προοπτική του νησιού. Εκτιμώ ότι δεν υπάρχει υποψήφια πολιτική προσωπικότητα που θα διεκδικήσει ή δύναται να προκαλέσει τη μετάβαση από τον ιστορικό φαύλο κύκλο στον ενάρετο. Η βούληση της τυραννικής μάζας και η ιστορική οργανικότητα της βούλησης των οικονομικών συμφερόντων μετά το 2004, συνιστούν τη μεγαλύτερη απειλή για το νησί.

*PhD Πολιτική Κοινωνιολογία