Καθώς η ανάπτυξη των κυπριακών κοιτασμάτων φυσικού αερίου πλησιάζει, τόσο οι ισχυρισμοί για τη σημασία τους για την κάλυψη των αναγκών της Ευρώπης σε φυσικό αέριο γίνονται όλο και πιο έντονοι, αγνοώντας εντελώς αν η Ευρώπη χρειάζεται τέτοιο φυσικό αέριο. Και φυσικά, πώς οι εταιρείες πετρελαίου και φυσικού αερίου λαμβάνουν επενδυτικές αποφάσεις και πού βρίσκονται οι πιο πιθανές αγορές για το φυσικό μας αέριο.
Εκτός από την Qatar Energy, καμία άλλη εταιρεία φυσικού αερίου δεν επενδύει δισεκατομμύρια δολάρια σε μεγάλα έργα κερδοσκοπικά. Λαμβάνουν «τελικές επενδυτικές αποφάσεις» μόνο όταν εξασφαλίσουν μακροπρόθεσμα συμβόλαια, 20+ ετών για το φυσικό αέριο ή το LNG που σχεδιάζουν να παράγουν.
Η αγορά πετρελαίου είναι διαφορετική. Υπάρχει μια παγκόσμια αγορά και μια παγκόσμια τιμή. Επιπλέον, το πετρέλαιο μπορεί να αποθηκευτεί για μεγάλα χρονικά διαστήματα εάν οι αγορές βρίσκονται σε ύφεση. Δεν μπορεί να γίνει το ίδιο με το φυσικό αέριο και το LNG.
Δυστυχώς, οι πολιτικοί μας, και της περιοχής, είτε δεν είναι ενημερωμένοι με αυτές τις πραγματικότητες του κλάδου ή επιλέγουν να τις αγνοούν. Μιλούν για αποστολή φυσικού αερίου της Ανατολικής Μεσογείου στην Ευρώπη χωρίς να δίνουν προσοχή στις ανάγκες της Ευρώπης.
Οι ανάγκες της ΕΕ σε φυσικό αέριο
Η ΕΕ έχει θέσει πολύ φιλόδοξους στόχους στη νομοθεσία της REPowerEU για τη μείωση της κατανάλωσης φυσικού αερίου και, μέχρι στιγμής, βρίσκεται σε καλό δρόμο για να τους επιτύχει.
Εκτός από τον τερματισμό της εξάρτησης από το ρωσικό φυσικό αέριο έως το 2027, η εφαρμογή του REPowerEU θα οδηγήσει σε μείωση κατά 52% τη χρήση φυσικού αερίου έως το 2030 σε σύγκριση με το 2019.
Αυτό είναι που αποθαρρύνει τις επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας και εταιρείες της ΕΕ από τη σύναψη μακροπρόθεσμων συμβάσεων αγοράς φυσικού αερίου ή LNG – ο φόβος ότι μετά το 2030 μπορεί να βρεθούν εγκλωβισμένοι σε συμβάσεις που δεν μπορούν να εκπληρώσουν.
Μετά τη λήξη της συμφωνίας μεταφοράς ρωσικού φυσικού αερίου μέσω της Ουκρανίας στις 31 Δεκεμβρίου 2024, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή (ΕΚ) επιβεβαίωσε εκ νέου στις 2 Ιανουαρίου ότι δεν υπάρχουν ανησυχίες για την ασφάλεια του εφοδιασμού. Οι προμήθειες φυσικού αερίου έχουν εξασφαλιστεί μέσω εναλλακτικών πηγών και μέσω αποσύρσεων από την αποθήκευση. Οι ευρωπαϊκές υποδομές φυσικού αερίου είναι ευθυγραμμισμένες με τους στόχους REPowerEU, και μετά το 2022 έχουν επίσης ενισχυθεί με σημαντικές νέες δυνατότητες εισαγωγής LNG. Η Ευρώπη δεν χρειάζεται νέες προμήθειες φυσικού αερίου.
Στην ΕΕ το 2024 η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές υπερέβη αυτή από ορυκτά καύσιμα και εξακολουθεί να αυξάνεται. Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας μαζί με την υδροηλεκτρική και την πυρηνική ενέργεια παρέχουν πλέον πάνω από το 70% της ηλεκτρικής ενέργειας της ΕΕ, ενώ η χρήση φυσικού αερίου μειώνεται.
Όπως δείχνει το διάγραμμα, σύμφωνα με τον Bruegel, η κατανάλωση φυσικού αερίου στην ΕΕ μειώνεται σταθερά από την πανδημία και μετά. Μέχρι το 2024 μειώθηκε κατά περίπου 25% σε σύγκριση με τον μέσο όρο 2017-2021.
Μέχρι στιγμής, η ΕΕ βρίσκεται σε καλό δρόμο για να επιτύχει τον στόχο REPowerEU και πιθανότατα να τον ξεπεράσει.
Μακροπρόθεσμες συμβάσεις LNG που έχουν ήδη τεθεί σε ισχύ το 2024, παράλληλα με την εγχώρια παραγωγή και τη χωρητικότητα από υπάρχοντα κοιτάσματα φυσικού αερίου στη Νορβηγία και την Αλγερία, μπορούν να παρέχουν στην ΕΕ επαρκή εφοδιασμό μέχρι το 2040+. Οποιεσδήποτε νέες μακροπρόθεσμες συμβάσεις προμήθειας θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε υπερπροσφορά φυσικού αερίου στην Ευρώπη. Στην πραγματικότητα, η ACER προειδοποιεί ότι, εάν επιτευχθούν πλήρως οι μειώσεις της ζήτησης φυσικού αερίου που καθορίζονται στο REPowerEU θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε υπερπροσφορά φυσικού αερίου πριν από το 2030.
Και υπάρχει πιθανώς μια άλλη πιθανή πρόκληση. Σύμφωνα με τους FT, η ΕΕ έχει αρχίσει να συζητά «την επιστροφή στο ρωσικό φυσικό αέριο ως μέρος της ειρηνευτικής συμφωνίας του πολέμου της Ουκρανίας. Οι υποστηρικτές λένε ότι η επαναλειτουργία των αγωγών θα μπορούσε να βοηθήσει στη διευθέτηση με τη Μόσχα και στη μείωση του ενεργειακού κόστους». Αυτό φαίνεται να έχει υποστήριξη από Γερμανούς και Ούγγρους αξιωματούχους και άλλες πρωτεύουσες της ΕΕ.
Το Bloomberg προειδοποίησε για αυτό το ενδεχόμενο ήδη από τον Δεκέμβριο του 2022: «Όσο και αν οι Ευρωπαίοι ηγέτες ορκίζονται ότι δεν θα επιστρέψουν σε business-as-usual μετά τον πόλεμο στην Ουκρανία, οι αναπόφευκτες πραγματικότητες της γεωγραφίας και των αγορών μπορούν να υπερισχύσουν ακόμη και τους πιο αποφασισμένους φορείς χάραξης πολιτικής.» Εάν συμβεί αυτό, θα είναι εις βάρος των πολύ ακριβότερων εισαγωγών LNG.
Σαφώς, νέα έργα ανάπτυξης φυσικού αερίου σε χώρες της Ευρώπης, με τις πωλήσεις στην ευρωπαϊκή αγορά ως μοναδική επιλογή, θα μπορούσαν να αντιμετωπίσουν σημαντικούς οικονομικούς κινδύνους. Τέτοιες χώρες θα πρέπει να επεκτείνουν την εξαγωγική τους ικανότητα LNG, ώστε να μπορούν να διαφοροποιηθούν από την Ευρώπη στην Ασία, όπου η ζήτηση φυσικού αερίου και LNG αναμένεται να συνεχίσει να αυξάνεται μέχρι το 2050+.
Το μέλλον είναι περιφερειακό
Τα επί του παρόντος γνωστά αποθέματα φυσικού αερίου στην Ανατολική Μεσόγειο δεν επαρκούν για να υποστηρίξουν μεγάλα νέα έργα με εξαγωγικό προσανατολισμό. Ευτυχώς, έχουμε μια τεράστια αγορά στην περιοχή που μπορεί να απορροφήσει όλο αυτό το φυσικό αέριο: την Αίγυπτο. Μακροπρόθεσμα, και ανάλογα με τις γεωπολιτικές εξελίξεις, αυτό θα μπορούσε να περιλαμβάνει και την Τουρκία.
Χρόνια φθίνουσας παραγωγής μετέτρεψαν την Αίγυπτο από εξαγωγέα σε εισαγωγέα LNG για να ικανοποιήσει τη συνεχώς αυξανόμενη ζήτηση για φυσικό αέριο για παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, αλλά και ως πρώτη ύλη για τις πετροχημικές βιομηχανίες και τις βιομηχανίες λιπασμάτων της.
Αλλά αυτή είναι μια ακριβή επιλογή που δεν μπορεί να θεωρηθεί ως μακροπρόθεσμη επιλογή. Μόνο το 2025, η χώρα αναμένεται να δαπανήσει περίπου $8 δισεκατομμύρια δολάρια για εισαγωγές LNG, κάτι που θα μπορούσε να έχει καταστροφικές επιπτώσεις στην ήδη καταπιεσμένη οικονομία της.
Έχει ήδη στραφεί στο Ισραήλ, όπου έχουν εγκριθεί νέα έργα για την αύξηση των εξαγωγών φυσικού αερίου προς την Αίγυπτο από περίπου 10 bcm/έτος (δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα) τώρα σε 21 bcm/έτος έως το 2028.
Η Αίγυπτος βρίσκεται επίσης σε συζητήσεις με την Κύπρο για εισαγωγή φυσικού αερίου από τα κοιτάσματα αερίου «Κρόνος» με αποθέματα 2,5 tcf (τρισεκατομμύρια κυβικά πόδια) και «Αφροδίτη» με 3,5 tcf. Έχουν προγραμματιστεί να υπογραφούν στο Κάιρο στις 17 Φεβρουαρίου διακυβερνητικές συμφωνίες από τους Προέδρους των δύο χωρών για τη διευκόλυνση αυτών των έργων. Αυτές στη συνέχεια θα ανοίξουν τον δρόμο για την Eni και τη Chevron να συμφωνήσουν σχέδια ανάπτυξης των κοιτασμάτων με το Υπουργείο Ενέργειας της Κύπρου.
Η Eni σχεδιάζει να προχωρήσει με αυτό αργότερα φέτος, με ένα μέρος του φυσικού αερίου πιθανόν να υγροποιήται στο τερματικό Damietta για να εξυπηρετήσει τους υπάρχοντες πελάτες της με LNG. Ωστόσο, υπάρχουν ακόμη ερωτηματικά για τη Chevron. Το άμεσο πρόβλημα είναι η επίλυση της διαφοράς με τον Όμιλο Ishai του Ισραήλ για τον διαμοιρασμό του «Αφροδίτη», που αναμένεται κατά τους επόμενους τρεις μήνες.
Η μεγάλη πρόκληση, ωστόσο, που ανησυχεί τις εταιρείες πετρελαίου και φυσικού αερίου, είναι η ικανότητα της Αιγύπτου να διατηρεί τακτικές πληρωμές μακροπρόθεσμα και η προθυμία της να πληρώσει για αυτό το φυσικό αέριο σε τιμές αγοράς. Αυτοί είναι οι κύριοι λόγοι για τους οποίους, μέχρι στιγμής, αυτές οι εταιρείες δεν επισπεύδουν νέα έργα φυσικού αερίου στη χώρα.
Ο παράγοντας ExxonMobil
Μετά την επιτυχημένη ερευνητική γεώτρηση στο τεμάχιο North Marakia της Αιγύπτου, η ExxonMobil μόλις άρχισε τη γεώτρηση ενός πολλά υποσχόμενου στόχου, του Electra, στο κυπριακό τεμάχιο 5, για να ακολουθήσει με το Pegasus στο τεμάχιο 10.
Εάν οι ποσότητες φυσικού αερίου του Electra είναι τόσο μεγάλες όσο υποστηρίζουν ορισμένες αναφορές, 30 tcf, θα απαιτούσε έναν αριθμό γεωτρήσεων αξιολόγησης σε διάστημα 2-3 ετών για να μπορέσουν να υπολογίσουν το μέγεθος του κοιτάσματος με ακρίβεια και να εντοπίσουν τις βέλτιστες επιλογές ανάπτυξης. Ανάλογα με την κατάσταση της μελλοντικής παγκόσμιας αγοράς LNG, η ανακάλυψη ακόμη και 10 tcf ή περισσότερο θα μπορούσε να είναι αρκετή για να υποστηρίξει ένα έργο εξαγωγής LNG παγκόσμιας κλάσης, με στόχο την Ασία. Η πιο πιθανή τοποθεσία ενός τέτοιου έργου θα μπορούσε να είναι το Βασιλικό στην Κύπρο, αλλά μια άλλη επιλογή θα ήταν οι μη χρησιμοποιούμενες πλέον εγκαταστάσεις LNG στο Idku και στο Damietta στην Αίγυπτο, με συνδυασμένη δυναμικότητα 12,5 εκατομμυρίων τόνων LNG ετησίως.
Ωστόσο, δεδομένων των διαδικασιών της ExxonMobil για σχεδιασμό και την επικύρωση νέων μεγάλων έργων, ένα τέτοιο έργο είναι απίθανο να τεθεί σε λειτουργία πριν από τις αρχές της δεκαετίας του 2030. Αλλά, ας περιμένουμε πρώτα τα αποτελέσματα της γεώτρησης.
*Ανώτερου συνεργάτη στο Παγκόσμιο Κέντρο Ενέργειας του Ατλαντικού Συμβουλίου
