Σωτήρη Κάττου*
Τα καθεστωτικά Μέσα Ενημέρωσης στον ελληνοκυπριακό νότο, με προεξάρχοντα τον καθεστωτικό «Φιλελεύθερο» παραμένουν πιστά στον διαχρονικό αφηγηματικό και δημοσιογραφικό κιτρινισμό τους. Συνεπικουρούμενα από μωροφιλόδοξους αφελείς και πολιτικά αγράμματους και ημιμαθείς νεοσωτήρες νεανίες, και όχι μόνο, που δεν έχουν καμία βιωματική εμπειρία με το βόρειο μέρος του νησιού, πριν το προδοτικό πραξικόπημα, το οποίο πρόσφερε απλόχερα την ευκαιρία στην τουρκική στρατιωτική εισβολή. Μια στρατιωτική εισβολή που ουδέποτε χαρακτηρίσθηκε ως τέτοια από τον ΟΗΕ στα σχετικά ψηφίσματα.
Αναφέρονται στον εκάστοτε Τουρκοκύπριο ηγέτη σε κατοχικό παραγνωρίζοντας το γεγονός ότι de facto εκλογικές διαδικασίες αναδεικνύουν de jure τον συνομιλητή της ελληνοκυπριακής πλευράς.
Τους διαφεύγει το γεγονός ότι ο κανονισμός της Πράσινης Γραμμής αποτελεί παράγωγο κοινοτικό δίκαιο που έχει συνδράμει στη δημιουργία εθιμικού δικαίου και κυπριακής νομολογίας σχετικά με το αεροδρόμιο της Τύμπου. Αγνό πνευματικό τέκνο ο κανονισμός της Πράσινης Γραμμής του Τάσσου Παπαδόπουλου. Ένας κανονισμός που διέγραψε τετελεσμένα στρατιωτικά γεγονότα και τις καταστροφικές συνέπειες της τουρκικής επέμβασης. Να μην διαφεύγει από τους νεανίες και το τραπέζωμα του Τάσσου Παπαδόπουλου προς τον Σερντάρ Ντενκτάς, υιό του τότε Τ/Κ ηγέτη Ραούφ Ντενκτάς, λίγο πριν τα χωριστά δημοψηφίσματα τον Απρίλη του 2004, για να συντονίσουν την απορριπτική διαχείριση του αποτελέσματος. Ως συνήθως οι μάζες πάσχουν από την απουσία ιστορικού μνημονικού, αφού η συμπεριφορά τους καθορίζεται από έναν πολιτικά ανήθικο περιστασιακό υποκειμενισμό, εύγλωττα αποτυπωμένο και από λαϊκές θυμοσοφίες, όπως το «απόν φορτώνει πόσσω σου τάνα του να φορτώσει» ή το «εγιώ στραώνω τζαι πουλώ εσού άμπλεπε τζαι αγόραζε».
Με την εκλογή του Λευκωσιάτη Τουφάν Ερχιουρμάν, ενός καλλιεργημένου και υψηλά μορφωμένου ακαδημαϊκού ανθρώπου ως ηγέτη της τουρκοκυπριακής κοινότητας, τα καθεστωτικά ελληνοκυπριακά Μέσα Ενημέρωσης δαιμονοποιούν την αυτονόητη διαβούλευσή του με την τουρκική κυβέρνηση και τον περιγράφουν ως ένα από τα ίδια. Ακόμη και αυτόν τον γενναίο Λεμεσιανό Μουσταφά Ακιντζί που συγκρούστηκε με τον Τούρκο Πρόεδρο Ερντογάν στο Κραν Μοντανά το 2017, κατοχικό ηγέτη τον ανέβαζαν, κατοχικό ηγέτη τον κατέβαζαν. Το ίδιο και με τον Μεχμέτ Αλί Ταλάτ. Πάγια τακτική της καθεστωτικής ελληνοκυπριακής φατρίας το «kick the can down the road», τουτέστιν μεθερμηνευόμενο «κλότσα το τενεκουίν ώς παρακάτω». Την Παρασκευή 2 /10/2025 ο κύριος Ερχιουρμάν ανέλαβε τα καθήκοντά του ως ηγέτης της τουρκοκυπριακής κοινότητας. Μεταξύ άλλων τόνισε: «Η έκκλησή μου προς τις άλλες εγγυήτριες δυνάμεις, τον ελληνοκυπριακό λαό, την ελληνοκυπριακή ηγεσία και ολόκληρο τον κόσμο είναι να εστιάσουμε σε μια λύση όπου όλοι θα κερδίζουν, στη μόνιμη ειρήνη και στη σταθερότητα».
Ως πολιτική δήλωση αναδεικνύει το στρατηγικό ζητούμενο μιας μελλοντικής διευθέτησης του κυπριακού προβλήματος. Το ζητούμενο αυτό κατά την άποψή μου είναι αντιμέτωπο με δύσκολες και σκληρές παραμέτρους και στις δύο κοινότητες τις οποίες και καταγράφω εν συντομία πιο κάτω. Πριν όμως μια γενική παρατήρηση. Σημειώνω την κοινωνιολογική διαπίστωση ότι η κοινωνική επιστημονική έρευνα έχει να κάνει με το πώς είναι τα κοινωνικά δρώμενα και όχι πώς πρέπει να είναι. Συνήθως η κοινωνική διερεύνηση διατρέχει τον κίνδυνο ενσωμάτωσης δομικών περιορισμών συγχύζοντας την κοινωνική θεωρία με φιλοσοφικά πιστεύω και ιδέες.
Αυτή η παρατήρηση συνιστά μια θεμελιώδη παράμετρο ως προς τον καθορισμό της κοινωνικής κανονικότητας και στις δύο κοινότητες. Μια διαρκή και σταθερή κοινωνική κανονικότητα συνιστά το σύστημα κοινωνικής διαστρωμάτωσης στο νησί. Ένα σύστημα δηλαδή βασισμένο σε παραγωγικά και διανεμητικά δίκτυα που παράγουν κοινωνικο-οικονομική και πολιτική ανισότητα και τυγχάνουν ιδεολογικής νομιμοποίησης και ευρείας κοινωνικής αποδοχής.
Μέσα από το σύστημα κοινωνικής διαστρωμάτωσης παράγονται αυτό που ονομάζω κοινωνικά οργανικές τάσεις οι οποίες ορίζουν συμπεριφορές και στάσεις και επηρεάζουν το συλλογικό νοηματικό πλαίσιο. Η έννοια της κοινωνικής απόστασης είναι μια σημαντική οργανική τάση. Η υποκειμενική αίσθηση της εγγύτητας καθορίζεται από την ένταση της εθνικής ταυτοποίησης και επηρεάζει τη χρονική περιοδοποίηση και κοινωνική αντοχή της κοινωνικής απόστασης. Η διακοινοτική σύγκρουση και ο εθνοκεντρισμός παράγουν ισχυρές εθνικές ταυτοποιήσεις και αναπαράγουν στερεότυπα προκατάληψης. Η περίσταση αυτή η οποία είναι διάχυτη στο νησί καθορίζει την πολιτισμική αποτίμηση μεταξύ των δύο κοινοτήτων και αμοιβαία ενισχύουν τη διαιώνιση της κοινωνικής απόστασης.
Μια εξίσου σημαντική κριτική παράμετρος συνιστά η δημογραφία. Η πληθυσμιακή πυραμίδα έχει αποδυναμώσει κοινές ιστορικές μνήμες, καλές και κακές. Σήμερα τουλάχιστον στην ε/κ κοινότητα ιστορική μνήμη των γεγονότων έχει περίπου ένα 14% του πληθυσμού. Εκτιμώ παρόμοια ποσοστά υφίστανται και στην τ/κ κοινότητα.
Τα συμπεριφορικά οικονομικά [behavioral economics] αντιβαίνουν και αντιμάχονται των παραδοσιακών κλασικών καθότι αναγνωρίζουν ότι τα άτομα έχουν περιορισμένες γνωστικές δυνατότητες και τα συναισθήματα και η παρόρμηση επηρεάζουν οικονομικές λογικές αποφάσεις. Στη σύγχρονη κοινωνία η ενστικτώδης παρορμητική διαίσθηση, π.χ. ο νεοεθνικισμός, επηρεάζει και συμβιβάζει οικονομικές λογικές. Για παράδειγμα, αν συγκρίνει κανείς την πυκνότητα πληθυσμού μεταξύ Κύπρου και Μάλτας, μεσογειακοί νήσοι και οι δύο, χωρίς να λαμβάνονται υπόψη οι παράγοντες γεωστρατηγικής ασφάλειας και σταθερότητας οι οποίες επενεργούν κατά αναλογία στην αξία της γης και της πολεοδομικής ανάπτυξης, τι παρατηρείτε;
Στη Μάλτα η πυκνότητα πληθυσμού είναι 1.860 άτομα ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο. Στην Κύπρο 148 άτομα ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο. Διαμέρισμα δύο υπνοδωματίων στη Μάλτα κατά μέσο όρο κυμαίνεται μεταξύ 220.000 και 250.000 χιλιάδων ευρώ, παρόμοια με την Κύπρο θα μπορούσε να πει κανείς. Υπάρχει όμως μια συντριπτική διαφορά που καθιστά τη στέγη στην Κύπρο πανάκριβη σε σχέση με τη Μάλτα. Η Μάλτα απολαύει γεωστρατηγικό περιβάλλον ασφάλειας και ειρήνης και είναι εξαιρετικά πυκνοκατοικημένη. Σε αντίθεση με την Κύπρο που είναι αραιοκατοικημένη, όχι σε κατάσταση ειρήνης αλλά εκεχειρίας και γεωγραφικά σε ένα ασταθές και ρευστό γεωγραφικό περιβάλλον. Καμία κυβέρνηση δεν τόλμησε να αποχαρακτηρίσει γη για οικιστική οριζόντια ανάπτυξη από την τότε δήλωση πολιτικής του 1990 επί προεδρίας Γιώργου Βασιλείου, κάτι που οι υφιστάμενες υποδομές τη διευκολύνουν, αλλά το κτηματικό και παράκτιο κεφάλαιο δεν επιτρέπει οποιαδήποτε κτηματολογική μεταρρύθμιση προς όφελος του δημοσίου συμφέροντος και των μη προνομιούχων. Συνέπεια τούτου η στέγη έχει καταστεί άπιαστο όνειρο για τις εργαζόμενες μάζες. Ενώ από την άλλη παρατηρούμε δομικά εκτρώματα κάθετης δόμησης ωσάν και το νησί έχει το μέγεθος της Μάλτας των 316 τετραγωνικών χιλιομέτρων. Η διαφθορά στο απόγειό της. Και που σε μια πιθανή εδαφική αναπροσαρμογή με τη λύση του προβλήματος, αντιμετωπίζεται από το έγγειο κεφάλαιο ως εφιαλτικό ανάθεμα και που λειτουργεί ως sui generis σφετεριστής της γης στη σημερινή ελληνοκυπριακή επικράτεια.
*PhD Πολιτική Κοινωνιολογία
