Σε μια πολύ σημαντική εξέλιξη, η κοινοπραξία Chevron-Hellenic Energy επιλέχθηκε ως ο προτιμώμενος επενδυτής για 4 τεμάχια νότια της Κρήτης. Η επιλογή αυτή ανοίγει ένα νέο κεφάλαιο στην εξερεύνηση υδρογονανθράκων και έχει σημαντικό γεωπολιτικό βάρος για την Ελλάδα, την ευρύτερη περιοχή, τις σχέσεις με την Τουρκία και τα συμφέροντα των ΗΠΑ στην Ανατολική Μεσόγειο.
Ενεργειακή σκακιέρα
Η επίσημη ανάθεση των 4 εγχώριων υπεράκτιων κοιτασμάτων της Chevron αποτελεί μια πολύ σημαντική εξέλιξη, καθώς ανοίγει τον δρόμο για την εξερεύνηση υδρογονανθράκων σε μια πολλά υποσχόμενη περιοχή, η οποία έχει προσελκύσει και την ExxonMobil στην Ελλάδα. Πέρα από μια σαφή «ψήφο εμπιστοσύνης» στα ελληνικά κοιτάσματα, η άφιξη του αμερικανικού κολοσσού σε μια κρίσιμη γεωπολιτική συγκυρία αποφέρει σημαντικά οφέλη. Έχει σημαντικές γεωπολιτικές διαστάσεις, καθώς ευθυγραμμίζεται με τα ευρύτερα ενεργειακά συμφέροντα των ΗΠΑ στην περιοχή και λειτουργεί ως προπύργιο ενάντια στις προσπάθειες της Τουρκίας να επιβληθεί ως ηγεμονική δύναμη απαιτώντας πρωταγωνιστικό ρόλο σε όλες τις ενεργειακές εξελίξεις στην Ανατολική Μεσόγειο.
Διπλή παρουσία των ΗΠΑ
Οι Chevron και ExxonMobil ήρθαν στην περιοχή έχοντας πλήρη επίγνωση των εντελώς αδικαιολόγητων απαιτήσεων της Τουρκίας σχετικά με την εκμετάλλευση των ενεργειακών πόρων στην Ανατολική Μεσόγειο. Η παρουσία τους επιβεβαιώνει ρητά ότι δεν τις αποδέχονται και αναγνωρίζουν αντίθετα το δικαίωμα της Ελλάδας να αναπτύξει πόρους στην αποκλειστική οικονομική ζώνη (ΑΟΖ) της, όπως ορίζεται από το διεθνώς αναγνωρισμένο δίκαιο, δηλαδή τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας.
Αξίζει να σημειωθεί ότι, εκτός από την Chevron, το 2019 η Ελλάδα χορήγησε στην ExxonMobil άδειες εξερεύνησης για τα θαλάσσια τεμάχια «δυτικά» και «νοτιοδυτικά της Κρήτης». Αυτή η ταυτόχρονη διπλή παρουσία δύο μεγάλων πετρελαϊκών εταιρειών με προέλευση τις ΗΠΑ στο ολοένα και πιο περίπλοκο παιχνίδι που παίζεται στην Ανατολική Μεσόγειο αναμένεται να ενισχύσει σημαντικά τη γεωπολιτική δύναμη της χώρας και τον νέο ενεργειακό της ρόλο στην περιοχή.
Η θέση και τα δικαιώματα της Ελλάδας στην ΑΟΖ της, ενισχύονται σίγουρα από την παρουσία των δύο αμερικανικών υπερ-κολοσσών. Η εμπειρία στην ΑΟΖ της Κύπρου δείχνει ότι η Τουρκία αποφεύγει να παρεμβαίνει σε περιοχές όπου δραστηριοποιούνται οι εν λόγω δύο εταιρείες.
Αυτό, με τη σειρά του, ενισχύει τη θέση της Ελλάδας στις προσπάθειές της να επιλύσει τις θαλάσσιες διαφορές στην Ανατολική Μεσόγειο με βάση το διεθνώς αναγνωρισμένο δίκαιο, δηλαδή τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας.
Στρατηγικός ενεργειακός κόμβος των ΗΠΑ
Οι πρόσφατες επισκέψεις υψηλού επιπέδου, όπως αυτή του Αμερικανού «τσάρου» της ενέργειας και επικεφαλής του Συμβουλίου Ενεργειακής Κυριαρχίας του Λευκού Οίκου, Νταγκ Μπέργχαμ, και η επικείμενη επίσκεψη του Αμερικανού υπουργού Ενέργειας, Κρις Ράιτ, υπογραμμίζουν το δυναμικό με το οποίο η Ελλάδα εισέρχεται στον πυρήνα της στρατηγικής ενεργειακής παρουσίας των ΗΠΑ. Αυτό αποδεικνύεται περαιτέρω από την προώθηση του κάθετου διαδρόμου φυσικού αερίου και την εισαγωγή υγροποιημένου φυσικού αερίου (ΥΦΑ) από τις ΗΠΑ.
Η βασική στρατηγική των ΗΠΑ για την περιοχή είναι η προώθηση και η υποστήριξη της αποσύνδεσης της Ευρώπης από τις εισαγωγές ενέργειας από τη Ρωσία. Η Ελλάδα και η ενεργειακή της υποδομή αποτελούν βασικό στοιχείο αυτής της στρατηγικής, ιδίως δεδομένων των πολύ στενών πολιτικών και αμυντικών συμφερόντων μεταξύ των δύο χωρών. Οι ΗΠΑ είναι αποφασισμένες να δημιουργήσουν έναν ενεργειακό διάδρομο που θα συνδέει όλες τις χώρες της περιοχής.
Η Ελλάδα παρέχει στις ΗΠΑ την υποδομή για την επίτευξη αυτού του στόχου, από την πλωτή μονάδα αποθήκευσης και επαναεριοποίησης της Αλεξανδρούπολης έως τον κάθετο διάδρομο, ο οποίος έχει σχεδιαστεί για τη μεταφορά ΥΦΑ από την Ελλάδα προς βόρεια, στη Βουλγαρία, τη Ρουμανία, την Ουγγαρία, τη Σλοβακία, τη Μολδαβία και την Ουκρανία.
Ο στόχος του κάθετου διαδρόμου φυσικού αερίου είναι να δημιουργήσει έναν διάδρομο για το ΥΦΑ που θα προέρχεται από την Ελλάδα, αξιοποιώντας τη νέα πλωτή μονάδα αποθήκευσης και επαναεριοποίησης στην Αλεξανδρούπολη για τη λήψη μη ρωσικού ΥΦΑ, κυρίως από τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Από την Ελλάδα, το φυσικό αέριο ρέει προς βόρεια μέσω διασυνδέσεων όπως ο αγωγός IGB (Ελλάδα-Βουλγαρία) και ο αναδιαμορφωμένος διαβαλκανικός αγωγός σε λειτουργία αντίστροφης ροής, διασχίζοντας τη Βουλγαρία και τη Ρουμανία. Οι τελικοί προορισμοί του περιλαμβάνουν την Ουγγαρία, τη Σλοβακία, τη Μολδαβία και την Ουκρανία, όπου το φυσικό αέριο μπορεί να αξιοποιήσει τις μεγάλες υπόγειες εγκαταστάσεις αποθήκευσης της Ουκρανίας, εξασφαλίζοντας την ανθεκτικότητα του εφοδιασμού στην περιοχή.
Ο κάθετος διάδρομος φυσικού αερίου έχει ως στόχο να επιτύχει σημαντική μεταφορική ικανότητα έως και 10 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου ετησίως. Πέρα από τις τρέχουσες ανάγκες, η υποδομή είναι έτοιμη για το μέλλον ως ραχοκοκκαλιά έτοιμη για υδρογόνο, καθιστώντας την ζωτικής σημασίας για τη μετάβαση της περιοχής σε ένα ενεργειακό σύστημα χαμηλών εκπομπών άνθρακα και τη δημιουργία ενός διαδρόμου υδρογόνου Νοτιοανατολικής Ευρώπης. Με την υποστήριξη τόσο των ΗΠΑ όσο και της ΕΕ, ο κάθετος διάδρομος φυσικού αερίου αποτελεί ένα βασικό γεωπολιτικό εργαλείο, ενισχύοντας την ενεργειακή ασφάλεια και τη στρατηγική σημασία των χωρών που συμμετέχουν σε αυτό.
Αυτά ήταν τα θέματα της έκτης συνάντησής της η «εταιρική σχέση για τη διατλαντική ενεργειακή συνεργασία» (P-TEC), στην οποία συμμετείχαν ηγέτες του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα και η οποία πραγματοποιήθηκε στις 6-7 Νοεμβρίου 2025 στην Αθήνα. Η P-TEC παρείχε μια πλατφόρμα για τους υπουργούς Ενέργειας και τις αντιπροσωπείες από την Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη, ώστε να συνεργαστούν με το Υπουργείο Ενέργειας των ΗΠΑ και άλλες αμερικανικές υπηρεσίες, καθώς και με τον ιδιωτικό τομέα, για την αντιμετώπιση των ενεργειακών ζητημάτων στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη. Συζητήθηκαν θέματα ενεργειακής ασφάλειας και οικονομικής προσιτότητας, έργα υποδομής και επενδυτικές ευκαιρίες.
Έντονη δραστηριότητα στον τομέα των υδρογονανθράκων παρατηρείται και σε άλλες χώρες της Ανατολικής Μεσογείου, όπως η Κρήτη, η Κύπρος, το Ισραήλ και η Αίγυπτος. Αν και μπορεί να είναι δελεαστικό να πιστέψουμε ότι αυτές οι εξελίξεις δημιουργούν έναν νέο ισχυρό πόλο που αντισταθμίζει τις επιθετικές απαιτήσεις της Τουρκίας, δεν αρκούν για να επιλύσουν τα ζητήματα, ειδικά χωρίς την άμεση συμμετοχή των ΗΠΑ και της ΕΕ. Η πίεση από μόνη της δεν αρκεί.
Συμπέρασμα
Η πρόσκληση του Πρωθυπουργού Μητσοτάκη για μια συνάντηση 5x5 με τη συμμετοχή της Τουρκίας για την αντιμετώπιση των ζητημάτων της θαλάσσιας ζώνης είναι ένα βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση. Κρίσιμο είναι το γεγονός ότι η θέση που εξασφάλισαν τόσο η Ελλάδα όσο και η Κύπρος στη συνεδρίαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου τον Οκτώβριο -ότι μια χώρα (η Τουρκία) που αμφισβητεί την κυριαρχία των νησιών του Αιγαίου, απειλεί την Ελλάδα με casus belli, συνεχίζει να καταλαμβάνει το ένα τρίτο της Κύπρου και παρεμβαίνει για να ματαιώσει έργα όπως η ηλεκτρική διασύνδεση (GSI), δεν πληροί τις προϋποθέσεις για να γίνει μέλος του προγράμματος SAFE- αποτελεί σημαντικό επίτευγμα.
Η ελπίδα είναι ότι αυτές οι εξελίξεις θα ωθήσουν την Τουρκία να ανταποκριθεί θετικά στην πρόσκληση του Μητσοτάκη για τη συνάντηση 5x5 και να ξεκινήσει έναν θετικό διάλογο για την επίλυση αυτών των προβλημάτων, ειδικά τώρα που οι ΗΠΑ φαίνονται έτοιμες και πρόθυμες να συμμετάσχουν σε αυτή τη διαδικασία.
*Σύμβουλος του Ατλαντικού Συμβουλίου. Το άρθρο αναδημοσιεύεται από το Μπλοκ της Εταιρείας Κυπριακών Οικονομικών Μελετών. (https://cypruseconomicsociety.org/blog/blog-posts/)
