Ο διαχωρισμός θρησκείας και κράτους είναι η βασική αρχή ενός κοσμικού κράτους. Ένα τέτοιο κράτος εξασφαλίζει την ανεξαρτησία και την αυτονομία των θρησκευτικών ιδρυμάτων από την κυβερνητική επιρροή και αντίστροφα. Απομακρύνει κάθε επίσημη σύνδεση μεταξύ των θρησκευτικών οργανώσεων και των πολιτικών υποθέσεων του κράτους, αποτρέποντας την καθιέρωση μιας επίσημης κρατικής θρησκείας.
Στην Κύπρο υπάρχει μια παρανόηση από τους θρησκευόμενους σχετικά με την έννοια του κοσμικού κράτος. Θεωρούν, εσφαλμένα, ότι κοσμικό κράτος σημαίνει αυτό που υποστηρίζει τον αθεϊσμό. Δεν είναι έτσι, κοσμικό κράτος είναι αυτό που αποδεσμεύεται από τις θρησκευτικές πεποιθήσεις, που δεν υποστηρίζει ούτε κάποιο θρήσκευμα ούτε τον αθεϊσμό αλλά αντιμετωπίζει όλους τους πολίτες ισότιμα. Τα θρησκευτικά κράτη προωθούν τη θρησκεία. Τα άθεα κράτη προωθούν την αθεΐα. Τα κοσμικά κράτη δεν προωθούν κανένα από τα δύο -είναι ουδέτερα. Έπεται ότι στα κοσμικά κράτη υπάρχει πλήρης διαχωρισμός Εκκλησίας-κράτους και, βέβαια, ανεξιθρησκία, δηλαδή η αναγνώριση της ελευθερίας της θρησκευτικής πίστης και της ισοτιμίας των θρησκειών απέναντι στον νόμο. Το δικαίωμα της ανεξιθρησκίας στην Κύπρο κατοχυρώνεται από το Σύνταγμα. Συγκεκριμένα το άρθρο 18, παράγραφος πρώτη, αναφέρει: «Έκαστος έχει το δικαίωμα ελευθερίας σκέψεως, συνειδήσεως και θρησκείας». Στο ίδιο άρθρο αναφέρεται ακόμη ότι όλες οι θρησκείες είναι ελεύθερες και ίσες ενώπιον του νόμου. Επίσης το άρθρο 28, παράγραφος 2, αναφέρει, μεταξύ άλλων, ότι κανένας πολίτης δεν υπόκειται σε δυσμενή διάκριση ένεκα των θρησκευτικών του πεποιθήσεων.
Τα οφέλη του κοσμικισμού είναι τεράστια. Κατ΄ αρχάς το κράτος εγγυάται ότι ο καθένας μπορεί να επιλέγει ελεύθερα τις πεποιθήσεις του και να τις εκφράζει σεβόμενος τη δημόσια τάξη και τα δικαιώματα των άλλων. Όπως έχω ήδη τονίσει, το κράτος είναι ουδέτερο -δεν κάνει διακρίσεις εις βάρος οποιασδήποτε συγκεκριμένης θρησκείας και διασφαλίζει ότι όλοι είναι ίσοι ενώπιον του νόμου, ανεξάρτητα από τις πεποιθήσεις τους. Επομένως ο κοσμικισμός είναι ένα ισχυρό εργαλείο για την καταπολέμηση των διακρίσεων που βασίζονται στη θρησκεία και για την προώθηση της ισότητας μεταξύ όλων των πολιτών, ανεξάρτητα από την καταγωγή ή τις πεποιθήσεις τους. Επιπλέον, η κοσμικότητα αποτελεί θεμελιώδη αρχή μιας σύγχρονης, δημοκρατικής κοινωνίας, η οποία εγγυάται την ελευθερία της συνείδησης και την ισότητα ενώπιον του νόμου.
Δυστυχώς αυτή η κοσμικότητα, την οποία -υποτίθεται- εγγυάται το Σύνταγμά μας, έχει πληγεί σημαντικά. Πιθανότατα αυτό να οφείλεται στους «πιστούς» των οποίων η θρησκευτικότητα είναι πολύ υψηλή συγκριτικά με άλλες χώρες της ΕΕ και έτσι δεν τους απασχολεί καθόλου η παραβίαση του Συντάγματος. Ο ντόρος που δημιουργήθηκε από την απομάκρυνση του μητροπολίτη Τυχικού επιβεβαιώνει του λόγου το αληθές. Αν συνέβαινε κάτι παρόμοιο σε μια άλλη χώρα της ΕΕ (π.χ. Γερμανία, Γαλλία) η είδηση δεν θα ήταν πρωτοσέλιδη και μάλλον θα αγνοείτο από τις πλείστες εφημερίδες. Εδώ όμως έγινε ένας φοβερός πάταγος. Όλα τα κανάλια αφιέρωσαν, τη μέρα που πάρθηκε η απόφαση, περίπου το 1/3 του δελτίου ειδήσεών τους για να σχολιάσουν την «κοσμογονική» απόφαση της Ιεράς Συνόδου. Μερικά απ΄αυτά διευθέτησαν ειδικές εκπομπές με προσκεκλημένους θεολόγους «βαρέων βαρών» για ανάλυση και συζήτηση του θέματος. Ακόμα υπάρχει μια συνεχής συζήτηση, κυρίως στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, εάν η ετυμηγορία της Ιεράς Συνόδου ήταν σωστή ή όχι. Το συμπέρασμα είναι ότι αληθεύει πέρα για πέρα ότι ο θεματοφύλακας του Συντάγματος και των Νόμων, ο Γενικός Εισαγγελέας, επιδεικνύει παντελή αδιαφορία όταν παραβιάζεται το άρθρο 18 του Συντάγματος που διασφαλίζει την ανεξιθρησκία. Θα μπορούσα να δώσω πολλά παραδείγματα στραγγαλισμού του κοσμικού κράτους αλλά, λόγω χώρου, θα επικεντρωθώ στο πιο πρόσφατο -την άφιξη του «Αγίου» Φωτός. Το Μεγάλο Σάββατο (19 Απριλίου) με ειδική πτήση της Cyprus Airways μεταφέρθηκε από τον Πανάγιο Τάφο το «Άγιο» Φως στο αεροδρόμιο Λάρνακας όπου πραγματοποιήθηκε τελετή υποδοχής αρχηγού κράτους με την παρουσία του υπουργού Δικαιοσύνης Μάριου Χαρτσιώτη που εκπροσώπησε την κυβέρνηση. Ειρήσθω εν παρόδω, έχει αποδειχθεί σε δικαστήριο της Ελλάδας ότι το λεγόμενο άγιο φως είναι μια σκέτη απάτη -το φως το ανάβει ο σκευοφύλακας του Πανάγιου Τάφου. Αλλά και να ήταν πράγματι «άγιο», το γεγονός είναι ότι αυτή η μεταφορά συνιστά ανάμειξη του κράτους στα της Εκκλησίας και επομένως είναι αντισυνταγματική. Πώς γίνεται να μην το επισημαίνει ο Γενικός Εισαγγελέας; Πώς γίνεται ο Γενικός Ελεγκτής να αγνοεί τα παράνομα κονδύλια της κυβέρνησης; Φευ! Αυτή η εθελοτυφλία στάθηκε πάντα πολύ πιο τρέχον νόμισμα από την ανεξιθρησκία.
Οι συμπατριώτες μας Τουρκοκύπριοι ήταν πάντα πολύ πιο κοσμικοί από εμάς. Το απέδειξαν στις αρχές του περασμένου μήνα που κατέκλυσαν τους δρόμους της βόρειας Λευκωσίας διαμαρτυρόμενοι ενάντια στους κανονισμούς που επιτρέπουν τη χρήση μαντίλας/χιτζάπ στη μέση εκπαίδευση. Δεν είμαι όμως αισιόδοξος πως μακροχρόνια θα βγουν νικητές καθότι ο στόχος του Ερντογάν είναι η πλήρης ισλαμοποίηση της Τουρκίας, με απώτερο σκοπό να ηγηθεί των μουσουλμανικών κρατών. Οι μεταρρυθμίσεις Ερντογάν στην Εκπαίδευση, στη λειτουργία κρατικών δομών, ενισχύουν τον ισλαμικό χαρακτήρα της κοινωνίας, όπως το πανίσχυρο Diyanet, ένα είδος Υπερυπουργείου Θρησκευτικών Υποθέσεων, η υπόθαλψη θρησκευτικών οργανώσεων, όπως η Μουσουλμανική Αδελφότητα, και πολλά άλλα δείγματα γραφής δεν αφήνουν καμία αμφιβολία ότι η θρησκεία και όχι η δημοκρατία έχει τα πρωτεία στον τρόπο σκέψης του Τούρκου Προέδρου. Αναπόφευκτα θα επηρεασθεί και η «τδβκ», που είναι de facto επαρχία της Τουρκίας, προ πάντων αν ληφθεί υπόψη ότι η τ/κ κοινότητα είναι ένα είδος απειλούμενο με εξαφάνιση.
Μόνο η λύση του Κυπριακού θα σταματήσει την κατρακύλα προς ένα μείγμα δημοκρατίας-θεοκρατίας. Η επαναφορά των checks and balances και η απογαλάκτιση των Τ/Κ από την Τουρκία είναι εκ των ων ουκ άνευ για την εδραίωση του κοσμικού κράτους.
Γιώργος Κουμουλλής
*Οικονομολόγος, κοινωνικός επιστήμονας
