Κατοικώ στον Μονιάτη. Πολύ κοντά στα χωριά που πλήγησαν από τις πυρκαγιές. Οι πιο πολλοί κάτοικοι των χωριών αυτών είναι φίλοι και γνωστοί. Έτσι η κρίση για τα όσα θα ακολουθήσουν μπορεί να μην είναι και τόσο αντικειμενική! Όμως θα προσπαθήσω να δω τα πράγματα όσο πιο αντικειμενικά μπορώ. Θα ξεκινήσω με το να πω ότι μεγάλες και καταστροφικές πυρκαγιές συμβαίνουν και σε χώρες πολύ πιο οργανωμένες από τη δική μας. Όπως στις ΗΠΑ, Καναδά, Αυστραλία και αλλού. Υπάρχουν περιπτώσεις που οι συνθήκες είναι τέτοιες που η φωτιά είναι πολύ δύσκολο να αντιμετωπιστεί. Οι δυνατότητες του ανθρώπου να αντιμετωπίσει τα στοιχεία της φύσης είναι σε κάποιες περιπτώσεις πολύ περιορισμένες. Είναι η πυρκαγιά στις ορεινές κοινότητες της Λεμεσού μια τέτοια περίπτωση; Νομίζω πως όχι. Δεν έγιναν όσα έπρεπε να γίνουν και εκείνα που έγιναν δεν έγιναν με τον πιο σωστό και αποτελεσματικό τρόπο. Έχουν ήδη γραφεί πολλά και πολύ περισσότερα θα ακολουθήσουν τις μέρες που μας έρχονται. Όμως μετά από κάποιες μέρες όλοι μας, εκτός από τους κατοίκους των κοινοτήτων που οι περιουσίες τους έγιναν στάχτη και αποκαΐδια, θα περάσουμε στην καθημερινότητά μας και όλα θα ξεχαστούν μέχρι την επόμενη μεγάλη πυρκαγιά. Η κριτική προς την κυβέρνηση είναι πέρα για πέρα δικαιολογημένη αλλά δεν αγγίζει την ουσία του προβλήματος.
Το πρόβλημα είναι ότι στην Κύπρο έχουμε περίσσευμα κρατισμού και έλλειμμα κράτους. Και τούτο γιατί τα κυβερνώντα κόμματα, που σήμερα είναι ΔΗΚΟ, ΔΗΠΑ και ΕΔΕΚ και το «κόμμα» του Χριστοδουλίδη, χθες ήταν ο ΔΗΣΥ και προχθές το ΑΚΕΛ, έχουν για δεκαετίες ως διαρκή προτεραιότητα την κατοχή της εξουσίας μέσω της στρατηγικής των πελατειακών σχέσεων. Έτσι, η νομή του κράτους και ο κρατισμός υπήρξαν θεμελιώδεις επιλογές τους, με τεράστιες αρνητικές συνέπειες στη δημόσια διοίκηση και στην κοινωνία. Τουλάχιστον 19 χρόνια πριν, είχα υποστηρίξει ότι η Κύπρος αποτελεί την τελευταία «σοβιετικού τύπου» χώρα στην Ευρώπη και ότι αυτό αποτελεί μια εθνική ασθένεια που θα έχει τραγικές συνέπειες. Κρατισμός σημαίνει ότι, ενώ έχουμε ένα μεγάλο κράτος (όχι πάντως τεράστιο σε σύγκριση με άλλες χώρες της Ε.Ε.) που κυριαρχεί σε όλους τους τομείς και απορροφά τεράστιους πόρους, αυτό όχι μόνο δεν παρέχει ικανοποιητικές υπηρεσίες στους πολίτες αλλά ταυτόχρονα επιβάλλει ένα αντιπαραγωγικό και αντικοινωνικό πλαίσιο. Το κράτος, αντί ν’ αποτελεί φορέα οικονομικής ανάπτυξης, θεσμικού εκσυγχρονισμού και πρόνοιας, εγγυητή της δικαιοσύνης και της ισονομίας, γενικά υπηρέτη του κοινού καλού, του κοινωνικού και εθνικού συμφέροντος, μετατράπηκε σε όργανο εξυπηρέτησης των επιμέρους συμφερόντων και των πελατειακών σχέσεων για την προώθηση και εξασφάλιση του κομματικού συμφέροντος. Αυτή η αντιμετώπιση του κράτους από τα κυβερνώντα κόμματα, αλλά σ’ έναν βαθμό και από τα μη κυβερνώντα, είχε ως αποτέλεσμα τη συσσώρευση παθογενειών που χαρακτηρίζουν σήμερα τον δημόσιο και τον ευρύτερο δημόσιο τομέα, συμπεριλαμβανομένης και της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Αυτές τις παθογένειες –που είναι και αλληλεξαρτώμενες, δηλαδή η κάθε μια επηρεάζει όλες τις υπόλοιπες και επηρεάζεται από αυτές– θα μπορούσαμε να τις εντοπίσουμε στους παρακάτω τομείς. Πρώτη σοβαρή ασθένεια που ταλαιπωρεί τον δημόσιο τομέα είναι οι σαθρές δομές. Οι δομές πάσχουν, αφενός, από υπερτροφία και, αφετέρου, από τη συγκέντρωση της εξουσίας στην κορυφή της διοικητικής πυραμίδας. Η συγκέντρωση της εξουσίας στην κορυφή της διοικητικής πυραμίδας δημιουργεί δυσκαμψία αλλά και πολλά άλλα προβλήματα, όπως η απουσία πρωτοβουλιών από τα μεσαία και χαμηλόβαθμα στελέχη και από τους εργαζόμενους, η έλλειψη ευκαιριών ανάπτυξης των ανθρώπων και η λήψη λιγότερο σωστών αποφάσεων, αφού τα ανώτερα στελέχη βρίσκονται σε μεγάλη απόσταση από τα προβλήματα και από τη μάχη της παραγωγής και της προσφοράς υπηρεσιών. Ειδικά σε ό,τι αφορά τα υπουργεία η ανώτατη διοίκησή τους αποτελείται από τον υπουργό ή υφυπουργό, πολιτικά δηλαδή πρόσωπα, τα οποία, εκτός του ότι δεν διαθέτουν την εμπειρία, τις γνώσεις και κυρίως τις απαιτούμενες διοικητικές και ηγετικές ικανότητες, συνήθως εκείνο που τα ενδιαφέρει πρώτιστα είναι πώς να ικανοποιούν ή κερδίζουν «πελάτες». Επίσης, σε ό,τι αφορά την οργανωτική αρχιτεκτονική της κεντρικής δημόσιας διοίκησης, η σημερινή κάθετη κατάτμηση σε μεγάλο αριθμό υπουργείων, καθώς και η κατάτμηση των υπουργείων σε μεγάλο αριθμό τμημάτων, χωρίς αποτελεσματικούς μηχανισμούς συντονισμού, δημιουργούν τεράστια προβλήματα στη διαμόρφωση και στην υλοποίηση στρατηγικών και επιχειρησιακών σχεδίων σε παγκύπριο επίπεδο. Η δεύτερη σοβαρή παθογένεια όλου του κράτους είναι η τεράστια και παράλογη γραφειοκρατία. Η γραφειοκρατία είναι η αιτία της έλλειψης ευελιξίας και ταχύτητας των υπηρεσιών του Δημοσίου. Η τρίτη παθογένεια αφορά τους ανθρώπους που εργάζονται σε αυτό. Σε όλους τους δημόσιους οργανισμούς υπάρχει πλεόνασμα εργαζομένων στα «μετόπισθεν», δηλαδή σε κεντρικές, διοικητικές, υποστηρικτικές και επιτελικές υπηρεσίες, και έλλειμμα αυτών που εργάζονται στο «μέτωπο», δηλαδή αυτών που παράγουν υπηρεσίες και εξυπηρετούν τους πολίτες. Συνολικά, ο κρατισμός δεν συνίσταται στο μέγεθος του κράτους με την έννοια του ποσοστού των κρατικών δαπανών στο ΑΕΠ, το οποίο δεν είναι στην Κύπρο υψηλότερο από τον μέσο όρο των χωρών της ΕΕ, ούτε στον μεγάλο αριθμό δημοσίων υπαλλήλων. Αλλά συνίσταται στους ρόλους, στην ποιότητα και στην ποσότητα των προσφερόμενων υπηρεσιών, στη διαφθορά, στην έλλειψη αξιοκρατίας, παραγωγικότητας, αποδοτικότητας και αποτελεσματικότητας. Συνεπώς, με βάση τα συγκριτικά με τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες στοιχεία, δεν έχουμε ένα μεγάλο κράτος αλλά έχουμε ένα λάθος κράτος, δηλαδή κρατισμό. Και τούτο λόγω του «καρκινώματος» των πελατειακών σχέσεων. Όταν με το καλό βρεθεί από τους επιστήμονες η θεραπεία του καρκίνου ίσως βρεθεί και στην Κύπρο η θεραπεία του «καρκινώματος» των πελατειακών. Καλό Καλοκαίρι. Μαζί ξανά τον Σεπτέμβρη. Και εύχομαι να περάσει ο Αύγουστος χωρίς πυρκαγιές. Γιατί όσες συσκέψεις και να γίνουν, στην επόμενη μεγάλη πυρκαγιά δεν αποκλείεται να πάρει φωτιά και το όχημα του συντονιστικού επιτελείου..... Προχθές το μετακινήσαμε έγκαιρα!
Του Χρήστου Πουργουρίδη
